Эргашев Сўхроб Сайидовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болалардаги марказий асаб тизимининг перинатал гипоксик зарарланиш оқибатларида клиник-нейрофизиологик ва морфологик текшириш усулларининг аҳамияти», 14.00.13 – Неврология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Tib4581.
Илмий раҳбар: Ниёзов Шухрат Ташмирович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Мавлянова Зилола Фархадовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Шамансуров Шаанвар Шамурадович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Қозоғистон миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 
болаларда перинатал гипоксик энцефалопатия оқибатларининг клиник-параклиник намоён бўлишини, марказий асаб тизими шикастланишининг оптик-когерент визуализацияси ва морфофункционал хусусиятлари ҳиссасини баҳолаш орқали ўрганиш, ушбу тоифадаги беморларни даволаш тактикасини оптималлаштирдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
болаларда перинатал-гипоксик мия шикастланишининг энг муҳим сабаби клиник-анамнестик ва параклиник намоён бўлиш усули билан аниқланди, болаларда асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатларини асослаш ва терапияни оптималлаштириш мақсадида оптик-когерент-томографик диагностика усули кўрсаткичларининг хусусиятлари аниқланган;
марказий асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатлари бўлган болаларда пироузум кислотаси алмашинувининг адаптив-компенсатор реакцияларни шакллантиришдаги қонунияти перинатал-гипоксик энцефалопатияни ўтказган болаларнинг кейинги прогнози билан исботланган;
экспериментал тадқиқот усули билан янги туғилган сичқонларда нормал шароитда ва сурункали бачадон ичи гипоксияси шароитида кўз соққаси ва бош миянинг морфологик ўзгаришлари аниқланган;
асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатлари бўлган болаларда замонавий комбинацияланган текшириш принципини қўллаш патогенетик самарадорлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Болалардаги марказий асаб тизимининг перинатал гипоксик зарарланиш оқибатларида клиник-нейрофизиологик ва морфологик текшириш усулларининг аҳамияти бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 15.02.2025 й. 12/16-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: болаларда перинатал-гипоксик мия шикастланишининг энг муҳим сабаби клиник-анамнестик ва параклиник намоён бўлиш усули билан аниқланди, болаларда асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатларини асослаш ва терапияни оптималлаштириш мақсадида оптик-когерент-томографик диагностика усули кўрсаткичларининг хусусиятлари аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Сурхондаре вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (06.01.2025 й. 10-сон буйруғи ва 13.01.2025 й. 24-сон буйруғи) ва Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (20.01.2025 й. 93-сон буйруғи ва 20.01.2025 й. 94-сон буйруғи) билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Ёш хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда болаларда марказий асаб тизимининг перинатал гипоксик шикастланиши оқибатларини клиник-нейрофизиологик ташхислашнинг янги мезонлари ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: болаларда перинатал-гипоксик мия шикастланишининг клиник-анамнестик ва параклиник намоён бўлиш усули билан беморларнинг стационар шароитда даволаниш муддати 3 кундан 5 кунгача қисқариши, бундан ташқари, барча лаборатор текширувларнинг умумий қиймати 20% гача қисқаришини ҳамда 2115430 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинди. Хулоса: Болаларда перинатал-гипоксик мия шикастланишининг асосий сабаблари этиб, сурункали хомила ичи гипоксияси, йўлдош етишмовчилиги, туғруқ асфиксияси ва метаболик бузилишлар аникланган. Клинико-анамнестик ва параклиник текшириш усуллари ушбу омилларнинг патогенетик аҳамиятини аниқлаш имконини берди, бу эса эрта диагностика ва профилактика учун шарт-шароит яратди.
иккинчи илмий янгилик: марказий асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатлари бўлган болаларда пироузум кислотаси алмашинувининг адаптив-компенсатор реакцияларни шакллантиришдаги қонунияти перинатал-гипоксик энцефалопатияни ўтказган болаларнинг кейинги прогнози билан исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Сурхондаре вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (06.01.2025 й. 10-сон буйруғи ва 13.01.2025 й. 24-сон буйруғи) ва Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (20.01.2025 й. 93-сон буйруғи ва 20.01.2025 й. 94-сон буйруғи) билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Марказий асаб тизимининг перинатал гипоксик шикастланиши бўлган болаларда асоратларни шакллантиришнинг энг муҳим хавф омиллари (гестозлар, ҳомила тушиш хавфи, стресс ҳолатлари, темир танқислиги анемияси) клиник-анамнестик ва параклиник тадқиқот усули билан аниқланди ва болаларда асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатларини эрта ташхислаш мақсадида оптик-когерент томография кўрсаткичларининг хусусиятлари аниқланди, шунингдек, ушбу патологияси бўлган болаларда адаптацион-компенсатор реакцияларни шакллантиришда метаболик бузилишлар (пироузум кислотаси алмашинуви) қонуниятлари аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: хавф омиллари (гестозлар, ҳомила тушиш хавфи, стресс ҳолатлари, темир танқислиги анемияси) клиник-анамнестик ва параклиник тадқиқот усулларидан фойдаланиш натижасида ижобий натижалар 2 баробар кўп ҳолатда кузатилганлигини ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 7356400 сўмни ташкил етади. Хулоса: Оптик-когерентли томография (ОКТ) марказий нерв тизимининг перинатал шикастланиши оқибатлари билан тугилган болаларда  кўз туби тузилмаларидаги  ўзгаришларни аниқлади шу жумладан, тўр пардадаги нерв толалари қатламининг ингичкалаши, қон томир тизимидаги ўзгаришлар ва х.к. Тадқиқот натижалари шуни курсатдики, ОКТнинг гипоксик-ишемик мия шикастланишининг даражасини баҳолашда юқори диагностик аҳамиятга эга эканлигини тасдиқлайди ҳамда ушбу тоифадаги бемор болалардаги  нерв тизими ҳолатини мониторинг қилиш учун етакчи  усулллардан  эканлигини кўрсатди. 
учинчи илмий янгилик: экспериментал тадқиқот усули билан янги туғилган сичқонларда нормал шароитда ва сурункали бачадон ичи гипоксияси шароитида кўз соққаси ва бош миянинг морфологик ўзгаришлари аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Сурхондаре вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (06.01.2025 й. 10-сон буйруғи ва 13.01.2025 й. 24-сон буйруғи) ва Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (20.01.2025 й. 93-сон буйруғи ва 20.01.2025 й. 94-сон буйруғи) билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Экспериментал шароитларда сурункали бачадон ичи гипоксиясини моделлаштиришда янги туғилган сичқонларда бош мия ва кўриш органи тузилмаларининг морфологик ўзгаришлари ўрганилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали бачадон ичи гипоксиясини моделлаштиришда ишлатилган янги туғилган сичқончалар устида текширув ўз навбатида юқори технологик текширув макропрепаратларижан кўра бир неча баробар (50-70%) иқтисодий самарадорликни берди. Хулоса: Перинатал гипоксик-ишемик энцефалопатия кузатилган болаларда пировиноград кислота алмашинуви ўрганилганда, аэробик оксидланиш бузилиши ва  анаэробик гликолизнинг компенсацион фаоллашувини кўрсатувчи метаболик ўзгаришлар аниқланди. Клиник, нейрофизиологик ва лаборатория  кўрсаткичларини корреляцион таҳлил қилиш орқали диагностик ва прогностик ахамиятга  эга булган  муҳим биокимёвий маркерлар аниқланди.
тўртинчи илмий янгилик: асаб тизимининг перинатал шикастланиши оқибатлари бўлган болаларда замонавий комбинацияланган текшириш принципини қўллаш патогенетик самарадорлиги асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Сурхондаре вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (06.01.2025 й. 10-сон буйруғи ва 13.01.2025 й. 24-сон буйруғи) ва Самарқанд вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт маркази (20.01.2025 й. 93-сон буйруғи ва 20.01.2025 й. 94-сон буйруғи) билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Клиник (клиник-неврологик), нейрофизиологик (нейросоногорафия, бош мия МСКТ) ва лаборатория кўрсаткичларини (пироузум кислотаси ва лактатдегидрогеназа даражасини аниқлаш учун қон биокимёси) комплекс баҳолашга асосланган перинатал гипоксик энцефалопатия натижаларини прогнозлаш алгоритми ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 2451430 сўм сарфланади. Йиллик иқтисодий кўрсаткич эса ўз навбатида 35% гача бюджет маблағларини тежашга олиб келади. Хулоса: Сурункали ҳомила ичи  гипоксияси  шароитида бош мия ва кўз олмаси тузилишидаги сезиларли даражада  дегенератив ва қон томир ўзгаришлари кузатилди. Экспериментал тадқиқот натижалари гипоксик шикастланиш механизмларини тушуниш учун муҳим ахамият касб этди ва бу келгусида эрта диагностика ва даволаш усулларини ривожлантиришга асосий туртки булиб хизмат килди.