Хусанова Гулрухсор Тўлқин қизининг
педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш методикасини такомиллаштириш”. 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/Ped8839
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
Илмий раҳбар: Акбарова Зухро Акмалжоновна филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.11.2021.Ped.05.07.
Расмий оппонентлар: Асқарова Манзура Авазбековна педагогика фанлари доктори, доцент;
Жамолиддинова Дилноза Мирхожиддинова филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бошланғич синф ўқувчилари нутқида зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш жараёнининг дидактик имкониятларини сўз маъноларини англашга тизимли йўналтириш, ўқувчиларнинг лексик луғатини бойитиш ва зид маъноли сўзлар орқали нутқий тафаккурини ривожлантириш, изланувчанликка йўналтирилган когнитив машқлар орқали янги ечимлар топишга ундаш, зид маъноли сўзларни ўргатиш жараёнида гамификациялашган ўқув фаолиятини ташкил этиш каби инновацион педагогик фаолият мазмунини ривожлантириш асосида аниқлаштирилган;
бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатишнинг методик модели она тили ва ўқиш саводхонлиги дарсларида зид маъноли сўзларни ўргатишнинг изчиллиги ва узлюксизлигини интегратив, педагогик-психологик асосларга мос таъминлаш ҳамда шахсга йўналган, когнитив ва инновацион ёндашувларни оптималлаштириш асосида такомиллаштирилган;
бошланғич синф ўқувчилари учун зид маъноли сўзларнинг электрон-ўқув луғати платформаси ишлаб чиқилиб, унда ўқувчиларнинг зид маъноли сўзларни таҳлил қилиши ва ёдида сақлаб қолиши, ўқувчилардаги интеллектуал ривожланиш ва хотирага асосланган билим билан биргаликда интеграцион устуворликка эришишдаги самарали восита эканлиги аниқланган;
бошланғич синф ўқувчилари нутқини зид маъноли сўзлар билан бойитишга доир ўқувчиларда ижтимоий кўникмаларни ривожлантиришга йўналтирилган, компетенсиявий ёндашувга асосланган ўқув методик таъминотини яратиш мақсадида “Сервировка”, “Пие чарт”, “Давом эттир”, “Бурундуқчалар”, “Зид маъноли сўзлар пойгаси”, “Жуфтликни аниқланг” методлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш методикасини такомиллаштириш бўйича илмий тадқиқот натижалари асосида:
бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш масалаларига қаратилган бўлиб тадқиқот иши доирасида ўқувчиларининг нутқини бойитиш ва уларда зид маъноли сўзларни шакллантириш, когнитив компетенсияларини ривожлантириш, она тили ва ўқиш саводхонлиги дарсларида ўқувчиларнинг ўқув луғатларидан фойдалана олиш, бошланғич синф ўқувчилари нутқини ўстиришнинг педагогик-психологик хусусиятлари, ўқувчиларнинг зид маъноли сўзларни таҳлил қилиши ва ёдида сақлаб қолиши ўқувчилардаги интеллектуал ривожланиш учун имкон яратиш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2020-2023-йилларда бажарилган АМ-ФЗ 201908172 “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 2-декабрдаги 11-056915/04-сон буйруғи). Натижада бошланғич синф ўқувчилари нутқини ўстиришнинг педагогик-психологик хусусиятлари, ўқувчиларнинг зид маъноли сўзларни таҳлил қилиши ва ёдида сақлаб қолиши ўқувчилардаги интеллектуал ривожланиш ва хотирага асосланган билим билан биргаликда интеграцион устуворликка эришишга оид имкониятлари кенгайтирилган;
бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш ва ўқувчилар нутқини зид маъноли сўзлар билан бойитиш, бошланғич синф ўқувчилари билан луғат устида ишлаш усулларининг самарадорлиги, сўз маъноларини ўрганиш ва сўзларга антоним ва синоним танлаш, анализ-синтез қилиш, ҳаракат ва ҳолатни зид маънолар орқали баҳолаш кўникмаларини мотивацион, фаоллаштирувчи, уюштирувчи, назорат қилувчи амалий машқ, топшириқ ва дидактик ўйинлардан фойдаланиб зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда шакллантириш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар бўлажак бошланғич синф ўқитувчилари режасида белгиланган “Она тили ўқитиш методикаси” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 2-декабрдаги 11-056915/04-сон буйруғи). Натижада бошланғич синф ўқувчилари нутқида зид маъноли сўзларни ўргатиш методикаси мазмунини такомиллаштиришга эришилган;
бошланғич синф ўқитувчилари ўқувчилар нутқида зид маъноли сўзларни фаоллаштиришга доир назарий билимларини ҳамда электрон ўқув-методик таъминотни татбиқ этишга тайёргарлик даражаси самарадорлиги кўрсатиб бериш даражаларини аниқлаш асосида такомиллаштиришга оид таклифлардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2020-2023-йилларда бажарилган ИЛ-402104474 “болаларадабиёти.уз” электрон платформа ва унинг мобил иловасини яратишда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 2-декабрдаги 11-056915/04-сон буйруғи). Натижада бошланғич синф ўқувчиларининг зид маъноли сўзларни ахбарот коммуникация воситаларидан фойдаланган ҳолда сўз бойлигини ортиши ва оламни визуал англашига оид имкониятлари кенгайтирилган;
бошланғич синф ўқувчиларига зид маъноли сўзларни лингвокогнитив аспектда ўргатиш методикасини такомиллаштириш ва электрон луғатлардан фойдаланиш кўникмаларини ривожлантириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги томонидан электрон ҳисоблаш машиналари учун яратилган дастурнинг расмий рўйхатдан ўтказилганлиги тўғрисидаги гувоҳнома (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 2-декабрдаги 11-056915/04-сон буйруғи). Натижада, бошланғич синф ўқувчилари нутқида зид маъноли сўзлардан фаол фойдаланиш компетенсиясини ривожлантириш самарадорлигини оширишга хизмат қилган.