Камбарова Дилдора Нохидовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Гипотиреозда мигренга чалинган беморлар клиник-лаборатор кўрсаткичларнинг хусусияти” 14.00.25 – Клиник-лаборатор ва функционал диагностика.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Tib4667
Илмий раҳбар: Усманова Дурдона Джурабаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги DSc.04/30.12.2019.Tib.30.02 рақамли илмий кенгаш асоидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Хаджиметов Абдуғафур Ахадович, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Мухамедова Нурхон Халимовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигреннинг клиник-лаборатор кўрсаткичлари хусусиятини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
манифест гипотиреоз билан касалланган беморларда мигрен хуружи оғир кечиши ва субклиник гипотиреозга қараганда ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари ҳамда триптан томонидан назорат қилинмаслиги аниқланган;
мигрен билан гипотиреоз бирга келган беморларда гиперхолестеринемия ривожланиши ва липид спектри кўрсаткичларининг ошиши орасидаги боғлиқлик асосланган;
мигрен билан гипотиреоз бириккан беморларда липидларнинг перекис оксидланиш биомаркерлари ҳисобланган қон зардобида малон диальдегид ва диен коньюгатлар миқдорининг ошиши аниқланган;
гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигрен ривожланишининг антиоксидант тизим диагностик биомаркерлари ҳисобланган (супероксиддисмутаза, глутатионпероксидаза, глутатионредуктаза, каталаза, цитохром-C ва азот оксиди) кўрсаткичларини касаллик эрта предиктори эканлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024-йил 13-ноябрдаги 8-сонли йиғилиши баённомаси хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: манифест гипотиреоз билан касалланган беморларда мигрен хуружи оғир кечиши ва субклиник гипотиреозга қараганда ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари ҳамда триптан томонидан назорат қилинмаслиги аниқланганлиги Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Наманган филиали 2024-йил 16-октябрдаги 145-сонли буйруғи, Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Фарғона филиалида 2024-йил 7-ноябрдаги 61-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 ноябрдаги 08/17-сонли хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: гипотериозда мигренга чалинган беморлар ташҳисотини мувофиқлаштиришни ўрганиш ушбу турдаги беморларни диагностика сифатини яхшилайди, бу эса даволаш муолажаларини ўз вақтида мақсадли равишда амалга ошириш, шунингдек, ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилаш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигренни қон зардобида серотонин даражаси ва липид спектори назоратиниини қўллаш билан эрта ташхислаш, уларни даволаш учун қўшимча лаборатор-асбобий текширувлар ҳамда, даволаш чора-тадбирларига сафрланадиган харажатларни тежаш имконини беради ва бу хар бемор учун бир мурожаатидан 35.742 сўмни ташкил этади. Хулоса: гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигреннинг клиник лаборатор ташхисоти учун башоратлаш мезони сифатида оксидловчи тизим биомаркерлари ва липид спектри кўрсаткичларини баҳолаш касалликнинг кечишини секинлашиб, асосий касалликни авжланиши ва беморларнинг ногиронлиги камайиб, ўртача умр давомийлигини ошади, касалхонага қайта ётишлар сони, куни ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайиши орқали иқтисодий самара беради.
иккинчи илмий янгилик: мигрен билан гипотиреоз бирга келган беморларда гиперхолестеринемия ривожланиши ва липид спектри кўрсаткичларининг ошиши орасидаги боғлиқлик асосланганлиги Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Наманган филиали 2024-йил 16-октябрдаги 145-сонли буйруғи, Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Фарғона филиалида 2024-йил 7-ноябрдаги 61-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 ноябрдаги 08/17-сонли хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: гипотериозда мигренга чалинган беморлар ташҳисотини мувофиқлаштиришни ўрганиш ушбу турдаги беморларни диагностика сифатини яхшилайди, бу эса даволаш муолажаларини ўз вақтида мақсадли равишда амалга оширишга шунингдек, ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигреннинг клиник лаборатор ташхисоти учун башоратлаш мезони сифатида оксидловчи тизим биомаркерлари ва липид спектри кўрсаткичларини баҳолаш касалликни тўғри ташхислаш ва клиник кечишини башорат қилиш учун янада малакали, ишончли ёндашувни таъминлайди ва даволаш ҳамда профилактика чоралари самарадорлигини ошириш имконини беради. Хулоса: гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигреннинг клиник лаборатор ташхисоти касаллик асоратлари ривожланишини, касалхонага қайта ётишлар сонини ва кунини ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайтириш орқали иқтисодий самара беради.
учинчи илмий янгилик: мигрен билан гипотиреоз бириккан беморларда липидларнинг перекис оксидланиш биомаркерлари ҳисобланган қон зардобида малон диальдегид ва диен коньюгатлар миқдорининг ошиши бахоланганлиги Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Наманган филиали 2024-йил 16-октябрдаги 145-сонли буйруғи, Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Фарғона филиалида 2024-йил 7-ноябрдаги 61-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 ноябрдаги 08/17-сонли хулосаси) Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: олиб борилган биокимёвиий тадқиқот натижалари сурункали мигрен аниқланган беморларда бош оғриғининг узоқ давом этиши ва гипотериознинг мавжудлигига боғлиқликда оксидант-антиоксидант мувозанатининг оксидантлар туфайли бузилиши кўрсатилган. Иқтисодий самарадорлиги: Бош оғриғи 5 йилдан кўпроқ муддатда давом этган беморлар қонида бош оғриғи 5 йилдан кам давом этганларга қараганда АОС (анти оксидант тизими) кўрсаткичининг паст эканлиги аниқланади. Асосий касалликни авжланиши ва беморларнинг ногиронлиги камайиб, ўртача умр давомийлигини ошади, касалхонага қайта ётишлар сони, куни ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайиши орқали иқтисодий самара беради Хулоса: Гиперитеоз ва сурункали мигрен аниқланган беморлар қонида ЛПО (липидларнинг перекис оксидланиш) ва АОС (анти оксидант тизими) кўрсаткичларини ўлчаш ушбу икки касаллик ривожланишининг патофизиологик асосини шакллантиради, бу қўшимча диагностик мезон ва башоратловчи аҳамиятга эга бўлиш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: гипотиреоз билан касалланган беморларда сурункали мигрен ривожланишининг антиоксидант тизим диагностик биомаркерлари ҳисобланган (супероксиддисмутаза, глутатионпероксидаза, глутатионредуктаза, каталаза, цитохром-C ва азот оксиди) кўрсаткичларини касаллик эрта предиктори эканлиги асосланганлиги Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Наманган филиали 2024-йил 16-октябрдаги 145-сонли буйруғи, Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика Ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий Тиббиёт маркази Фарғона филиалида 2024-йил 7-ноябрдаги 61-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 ноябрдаги 08/17-сонли хулосаси) Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: сурункали мигрен ва гипотиреоз аниқланган беморларда супероксиддисмутаза даражаси ва фаоллигининг пасайиши кислороднинг фаол шаклини келтириб чиқарувчи оксидланишла шикастланишга сезувчан бўлиб боришдан далолат беради ҳамда уларнинг асоратларини даволаш учун катта моддий харажатлардан қочиш, мақсадли терапевтик ва профилактика чораларини ўтказиш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: таклиф қилинган мезонлар кетма-кетлигидан фойдаланган ҳолда ҳар бир бемор учун умумий 35.742 сўмгача диагностик тежаш имконини берган. Гипотиреозда сурункали мигрен ҳолатини баҳолашда диагностик ва башоратлаш мезонларининг ишлаб чиқилган алгоритми эрта ташхислашга имкон беради. Хулоса: гипотиреоз билан сурункали мигрен аниқланган беморларда ТТГ (тиреотроп гормони), Т3 (трийодтирони) , Т4 (тироксин), липид спектри, 5-НТ (гидрокситриптамин) кўрсаткичлари, шунингдек, ЛПО (липидларнинг перекис оксидланиш) ва АОС (анти оксидант тизими) кўрсаткичлари касаллик ривожланишининг эрта босқичларида башоратлаш мезони сифатида фойдаланиш имконини беради.