Курбонов Салоҳиддин Зиядуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Маҳаллий барқарорлаштирувчи қўшимча асосида полимер-чақиқ тош-мастикали асфалтбетон қопламаларини эксплуатацион кўрсаткичларини ошириш”, 05.09.02 - “Геотехника” (ЙЎллар, йўлларни рақамлаштириш ва йўл ҳаракати хавфсизлиги. ЙЎл телематикаси йўналишлари бўйича) (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Т5162
Илмий раҳбар: техника фанлари номзоди, профессор Карабаев Абдижаббар Мелиевич
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат транспорт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат транспорт университети, PhD.15/31.08.2022.Т.73.05
Расмий оппонентлар: техника фанлари доктори, профессор Қосимов Иброҳим Иркинович (Тошкент архитектура-қурилиш университети); техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор в.б. Амиров Турсоат Жуммаевич (Тошкент давлат транспорт университети).
Етакчи ташкилот: Самарқанд архитектура-қурилиш университети.
Диссертация йўналиши: Техника йўналиши. Назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Маҳаллий барқарорлаштирувчи қўшимча ва унинг асосида полимер чақиқ тош-мастикали асфалтбетон қоришма таркибини ишлаб чиқиш, ундан қурилган қопламаларнинг эксплуатацион кўрсаткичларини ошириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
полимер-чақиқ тош-мастикали асфалтбетон қоришма таркибида модификацияланган базалт толаси, селлюлоза толаси ва полимер битум билан ўзаро таъсирида дисперс боғланишли структура ҳосил қилиш механизми аниқланган;
полимер-чақиқ тош-мастикали асфалтбетон қопламали йўл тўшамаси конструксиясининг эластиклик модули ва қатлам қалинлигига ҳамда ғилдирак изи чуқурлигига боғлиқ ҳолда прогнозлаш ифодалари таклиф қилинган;
полимер-чақиқ тош-мастикали асфалтбетон таркибида полиуретан билан модификацияланган базалт толаси ва полимер битум қўшилишидан пластик деформацияланиш камайиши асосида қопламанинг силжишга қаршилиги ошиши аниқланган;
полимер-чақиқ тош-мастикали асфалтбетоннинг пластик деформацияси таъсирида ҳосил бўладиган ғилдирак изи чуқурлигини қоплама ҳарорати, қатлам қалинлиги ва ғилдирак изи эгри чизиғининг қиялигига о'заро боғлиқлиги асосида баҳолаш аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Маҳаллий барқарорлаштирувчи қўшимча асосида ПЧМА қопламаларнинг эксплуатацион кўрсаткичларини ошириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
маҳаллий барқарорлаштирувчи қўшимча асосидаги ПЧМА қопламасининг эксплуатацион кўрсаткичларини ошириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган ва Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Автомобил йўллари қўмитасининг 2024 йил 15 августдаги 78-сонли буйруғи билан амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Автомобил йўллари қўмитасининг 2024-йил 4-ноябрдаги, 03-4176-сонли маълумотномаси). Натижада, ПЧМА нинг силжишдаги ёпишиши 25 %, узоқ муддатли сувга чидамлилиги қийматлари 19 % га оширилган, ёриқбардошлилиги 31 % ва қопламанинг ғилдирак изи чуқурлиги 255 % га камайганлиги аниқланган;
полиуретан билан ишлов берилган базалт толаси, селлюлоза толаси ва полимер битум билан танланган таркиб асосида структура ҳосил қилувчи, кескин контитентал иқлимга чидамли ва энергия тежамкор маҳаллий барқарорлаштирувчи қўшимчали ПЧМА қоришмасини ётқизиш технологияси М39б Тошкент ҳалқа автомобил йўлининг 35-36 км қисмида жойлашган йўл ўтказгич устки қатламида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Автомобил йўллари қўмитасининг 2024-йил 4-ноябрдаги, 03-4176-сонли маълумотномаси). Натижада, импорт қўшимчалар асосидаги ПЧМА қопламадан маҳаллий барқарорлаштирувчи қўшимча асосидаги ПЧМА қопламага ўзгартирилганда 3 294 124 891 сўм иқтисодий самарадорликга эришилган;
ПЧМА қопламасининг эластиклик модули ва йўл тўшамаси конструксияси қатлам қалинликлари орқали ғилдирак изи чуқурлигини баҳолашнинг прогнозлаштириш модели яратилган. Натижада, ПЧМА қопламасининг ғилдирак изи чуқурлиги кўпи билан 3 мм, ғилдирак изи эгри чизиғининг қиялиги 0,10 мм/1000 циклдан ошмаслиги аниқланган ва қопламанинг силжишга қаршилиги, ёриқбардошлилиги, узоқ муддатли сувга чидамлилиги яхшиланиши ҳисобига автомобил йўлларининг хизмат кўрсатиш муддатини 8-10 йилга оширишга эришилган.