Комилова Меҳриноз Ойбекжон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ҳомиладор аёлларда COVID-19 этиологияли пневмония ривожланишининг клиник ва молекуляр-генетик асослари», 14.00.01 – «Акушерик ва гинекология».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Tib3463.
Илмий раҳбар: Зуфарова Шаxноза Алимджановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSс.04/07.06.2024.Tib.95.03.
Расмий оппонентлар: Якубова Олтиной Абдуганиевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Джуманов Бахтиёр Абдураззокович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат стоматология институти
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳомиладор аёлларда коронавирусли пневмония ривожланишининг клиник ва генетик хавф омилларини аниқлаш ҳамда оғир асоратларнинг олдини олиш учун эрта прогнозлаш стратегияларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
COVID-19 этиологияли пневмониянинг ривожланиши ва акушерлик асоратларининг ҳомиладорлик триместрларига боғлиқ интенсивлиги очиб берилган бўлиб, I триместрда касаллик нисбатан енгил даражада ҳомила тушиш хавфи билан намоён бўлиши, II ва III триместрларда вирусли пневмонияга мойилликнинг ва акушерлик асоратларидан: прееклампсия, ҳомиланинг ўсиш ва ривожланишдан орқада қолиши, муддатига етмаган туғруқ каби ҳолатларнинг ортиши аниқланган;
молекуляр-генетик текширувларда IL-1â генининг C/C генотипи пневмония ривожланиш эҳтимолини 1,8 марта ошириши (p<0,05), катта Т/Т генотипи эса ҳимоя қилувчи таъсирга эга эканлиги, шунингдек, IL-4 генининг кичик Т/Т генотипи COVID-19 нинг оғир даражаларинèíã ривожланиш хавфини 2,4 марта, енгил даражасининг ривожланиш эҳтимолини эса 4,5 марта ошириши (p<0,05) аниқланган. 
ҳомиладор аёлларда COVID-19нинг ва у билан боғлиқ пневмониянинг ривожланиш хавфини белгиловчи иммун ҳимоянинг генетик асослари ўрганилганда IL-1â ва IL-4 генларининг рецессив аллел ва генотиплари билан иммун жавобнинг (IgG>0,08 IU/ml) юқори кўрсаткичлари хàâô гуруҳларини белгиловчи омил сифатида аниқланган; 
êîðîíàâèðóñíèíã оғир оқибатларини олдини олиш, ҳомиладор аёлларнинг хавф гуруҳларини эрта аниқлаш ва индивидуал профилактик чораларни режалаштириш учун ҳомиладорлик муддатларига ва молекуляр-генетик хусусиятларига асосланган прогностик алгоритм ишлаб чиқилãàí.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19  билан касалланган ҳомиладор аёлларни эрта прогнослаш стратегияларини такомиллаштириш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: COVID-19 этиологияли пневмониянинг ривожланиши ва акушерлик асоратларининг ҳомиладорлик триместрларига боғлиқ интенсивлиги очиб берилган бўлиб, I триместрда касаллик нисбатан енгил даражада ҳомила тушиш хавфи билан намоён бўлиши, II ва III триместрларда вирусли пневмонияга мойилликнинг ва акушерлик асоратларидан: прееклампсия, ҳомиланинг ўсиш ва ривожланишдан орқада қолиши, муддатига етмаган туғруқ каби ҳолатларнинг ортиши аниқланганлиги Aндижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 15 октябрда 6и-42/у-сон билан тасдиқланган “Ҳомиладор аёлларда COVID-19 этиологияли пневмония ривожланишини эрта прогнозлашнинг молекуляр-генетик усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Тошкент вилояти перинатал марказининг 2023 йил 3 декабрдаги 34-сон ҳамда РИО ва БСИAТМ Фарғона вилояти филиалининг 2024 йил 4 апрелдаги 66-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги 07/120-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 га чалинган ҳомиладор аёлларни олиб бориш тактикасини ишлаб чиқиш ҳомиладорлик асоратларининг камайишини таъминлайди. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган 1 нафар ҳомиладор аёлнинг  шифохонада 1 кунлик даволаниши: дори-дармон, озиқ-овқат маҳсулотлари ва тиббий ашёлар учун жами 97000 сўм миқдоридаги давлат буджети маблағлари сарфланади. Бир нафар ҳомиладор аёлнинг шифохонада бўлиш муддатини ўртача 3 кунга қисқартириш 270000 сўм давлат буджети маблағлари иқтисод қилинишига имкон беради. Хулоса: ҳомиладор аёлларни шифохонада бўлиш муддатини ўртача 3 кунга қисқартириш ҳисобига тадқиқот кўлами бўйича (н=120) 34920000 сўм давлат буджети маблағлари тежалишини таъминлайди;
иккинчи илмий янгилик: молекуляр-генетик текширувларда IL-1â генининг C/C генотипи пневмония ривожланиш эҳтимолини 1,8 марта ошириши (p<0,05), катта Т/Т генотипи эса ҳимоя қилувчи таъсирга эга эканлиги, шунингдек, IL-4 генининг кичик Т/Т генотипи COVID-19 нинг оғир даражаларинèíã ривожланиш хавфини 2,4 марта, енгил даражасининг ривожланиш эҳтимолини эса 4,5 марта ошириши (p<0,05) аниқланганлиги Aндижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 15 октябрда 6и-42/у-сон билан тасдиқланган “Ҳомиладор аёлларда COVID-19 этиологияли пневмония ривожланишини эрта прогнозлашнинг молекуляр-генетик усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф  Тошкент вилояти перинатал марказининг 2023 йил 3 декабрдаги 34-сон ҳамда РИО ва БСИAТМ Фарғона вилояти филиалининг 2024 йил 4 апрелдаги 66-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги 07/120-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг  ижтимоий самарадорлиги: генетик скрининг касалликни олдиндан билиш орқали ҳомиладор аёлларда касалликнинг оғир даражаларининг ривожланиш хавфи камайтиради. Бу эса даволаш сифатини яхшилашга тикланиш учун зарур бўлган вақтни қисқартиришга ёрдам беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: Мазкур усулдан фойдаланиш  акушерлик асоратларини олдини олиш имконини беради, қўшимча даволанишга бўлган эҳтиёжни камайтиради. Стационар даволаниш учун энг кам харажат ҳар бир кун учун 95 000 сўмни ташкил қилгани ҳолда, шифохонада қолиш муддатлари қисқариши ҳисобига 1 нафар беморга 1 кунда 95 000 сўм буджет маблағлари иқтисод қилинади. Хулоса: Тавсия этилган усул келиб чиқиши мумкин  бўлган асоратларни камайтиради ва касалхонада бўлиш вақтини қисқартиради ҳамда тадқиқот кўлами бўйича ушбу усул қўлланилган 110 нафар ҳомиладор аёллар учун 1 кунда 10450000 сўм буджет маблағлари тежалади;
учинчи илмий янгилик: ҳомиладор аёлларда COVID-19нинг ва у билан боғлиқ пневмониянинг ривожланиш хавфини белгиловчи иммун ҳимоянинг генетик асослари ўрганилганда IL-1â ва IL-4 генларининг рецессив аллел ва генотиплари билан иммун жавобнинг (IgG>0,08 IU/ml) юқори кўрсаткичлари хàâô гуруҳларини белгиловчи омил сифатида аниқланганлиги Aндижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 15 октябрда 6и-42/у-сон билан тасдиқланган “Ҳомиладор аёлларда COVID-19 этиологияли пневмония ривожланишини эрта прогнозлашнинг молекуляр-генетик усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Тошкент вилояти перинатал марказининг 2023 йил 3 декабрдаги 34-сон ҳамда РИО ва БСИAТМ Фарғона вилояти филиалининг 2024 йил 4 апрелдаги 66-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги 07/120-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: ушбу услубиятлардан фойдаланиш COVID-19 билан касалланган аёлларда пневмонияни эрта прогнозлаш имконини беради ва қўшимча стандарт текширув усулларининг эхтиёжини камайтириб, ҳомиладор аёлларнинг ва ҳомиланинг ҳолатига та’сир этувчи салбий ҳавфлар кўрсаткичини минималлаштиришга имкон беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: 1 нафар беморга пневмония ташхисини қўйиш учун 120000 сўм маблағ сарфланади. COVID-19 билан касалланган 1 нафар беморда пневмонияни прогнослаш учун молекуляр-генетик текширувлар учун 38000 сўм талаб қилиниб, 82000 сўм маблағ иқтисод қилинади. Хулоса: молекуляр-генетик текширувлар орқали пневмонияни прогнослаш ҳисобига тадқиқот кўлами бўйича (н=110) 9020000 сўм маблағлар иқтисод қилинишига имкон беради.
тўртинчи илмий янгилик: êîðîíàâèðóñíèíã оғир оқибатларини олдини олиш, ҳомиладор аёлларнинг хавф гуруҳларини эрта аниқлаш ва индивидуал профилактик чораларни режалаштириш учун ҳомиладорлик муддатларига ва молекуляр-генетик хусусиятларига асосланган прогностик алгоритм ишлаб чиқилãàíлиги Aндижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 15 октябрда 6и-42/у-сон билан тасдиқланган “Ҳомиладор аёлларда COVID-19 этиологияли пневмония ривожланишини эрта прогнозлашнинг молекуляр-генетик усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Тошкент вилояти перинатал марказининг 2023 йил 3 декабрдаги 34-сон ҳамда РИО ва БСИAТМ Фарғона вилояти филиалининг 2024 йил 4 апрелдаги 66-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 22 октябрдаги 07/120-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда пневмония хавфини олдиндан билиш ва белгиланган профилактик чораларни амалга оширишни асослаш пневмония хавфини камайтириб беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшиланишига ва реабилитация муддатларини қисқартиришни та’минлашга асос бўлади. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган 1 нафар ҳомиладор аёлни шифохонадан кейинги реабилитацияси учун 1 кунда 72000 сўм маблағ сарфланади. Реабилитация муддатларини 14 кунгача (20,8±3,2 кундан 6±0,42 кунгача) қисқартириш 1 бемор учун 1008000 сўм маблағ иқтисод қилинади. Хулоса: Реабилитация муддатларини қисқартириш ҳисобига тадқиқот кўлами бўйича (н=110) 110880000 сўм маблағлар иқтисод қилинишига имкон беради.