Рашидов Ниёз Низом ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Чоч ва Уструшона тоғли ҳудудлари ўрта аср аҳолиси жисмоний хусусиятлари», 07.00.06 – Археология (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Tar785
Илмий раҳбар: Мақсудов Фарҳод Алижонович, тарих фанлари доктори.  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Й. Ғуломов номидаги Самарқанд археология институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд археология институти, 01/10.01.2024. Tar. 169. 01.
Расмий оппонентлар: Раимқулов Абдусабур Аззамович, тарих фанлари доктори; Мустафоқулов Самариддин Истатпулатович, тарих фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Археологик қазишмалар жараёнида қўлга киритилган антропологик топилмаларни замонавий биоархеологик ёндашувлар билан тадқиқ қилиш, аҳолининг ўз даври ва яшаш шароитлари учун хос бўлган ижтимоий-иқтисодий ҳаёти, турмуш тарзидаги ўзига хосликларни очиб беришдан иборат.
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:    
- Илк ўрта асрларда Евросиё кўламида содир бўлган миграциялар натижасида Ғарбий Тангритоғ чорвадор аҳолиси краниометрик хусусиятларининг ўзгаргани юз скелети яссилиги индексининг ИВ-В асрларга тегишли Сўнгак-1 босқичи индивидларида паст кўрсаткичи (-7,71), ВИИ-ВИИИ асрларга тегишли Сўнгак-2 босқичи индивидларида эса юқори (36,34) кўрсаткичи каби фарқлар асосида исботланди; 
- Илк ва ривожланган ўрта асрлар тоғли Уструшона аҳолисининг кўчманчиликдан ўтроқ турмуш тарзига ўтиши жараёни натижасида Тошбулоқнинг вояга етган индивидларида кариес (68,8%), ҳаётлигида тиш тушиши (83,3%), абссесс (69,6%), тиш тоши тўпланиши (100%), периодонтит (84,6%) каби оғиз бўшлиғи патологияларининг юқори даражали кўрсаткичлари асосида исботланди;
- Илк ва ривожланган ўрта асрлар тоғли Уструшона аҳолиси ўртасидаги озуқа тақсимотида тенгсизлик (эркакларнинг аёллар ва болаларга нисбатан устуворлиги) поротик гиперостознинг эркакларда 0%, аёлларда 12,5%, болаларда 15,4% ҳамда тиш эмали гипоплазиясининг эркакларда 25%, аёлларда 53,3%, болаларда 55,6% каби “стресс-маркер” кўрсаткичлари асосида исботланди;
- Илк ва ривожланган ўрта асрлар Ғарбий Тангритоғ (Сўнгак) ва тоғли Уструшона (Тошбулоқ) аҳолисининг кундалик турмушида от миниш муҳим ўрин эгаллагани индивидларда кузатилган чаноқ-сон мушаклари энтезити, қуймуч косанинг вертикал овализацияси, Пуарре фасеткаси мавжудлиги ва Шморли тугунларининг мавжудлиги каби “отлиқ синдроми” кўрсаткичлари асосида исботланди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
“Чоч ва Уструшона тоғли ҳудудлари ўрта аср аҳолисининг жисмоний хусусиятлари” мавзусидаги диссертация иши доирасида қўлга киритилган илмий натижалар асосида:
Сўнгак қабристони топилмаларининг краниометрия маълумотлари ва Тошбулоқ қабристони антропологик маълумотлари асосида қилинган илмий янгиликлари Самарқанд шаҳридаги Ўзбекистон маданияти тарихи давлат музейида, Самарқанд шаҳар тарихи музейида жорий этилиши Ўрта Осиё ҳудудларида яшаган қадимги аждодларимизнинг турмуш тарзи, хўжалиги, иқтисодий ва маданий ҳаёти ҳақида музейга ташриф буюрувчиларга янги маълумотлар беришда ҳамда ёшларни ватанпарварлик, ўтмиш, тарих ва аждодлар хотирасига ҳурмат руҳида тарбиялашда хизмат қилди (Маданий мерос агентлигининг 2024-йил 30-июл 04-07/2840-сонли маълумотномаси). Шунингдек, музей экскурсовка матнларига ҳам киритилган. Бу билан музейга ташриф буюрганларга Ўрта Осиё ҳудудидаги миграцион жараёнларнинг аҳоли жисмоний антропологияси ва турмуш тарзига таъсирлари тушунтирилган.
Тадқиқот натижаларидан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Самарқанд археология институти тарихи” кўрсатув ссенарийларини тайёрлашда Сўнгак ва Тошбулоқ ёдгорликлари биоархеологияси – шу вақтгача олиб борилган жисмоний антропология изланишлар, Сўнгак ва Тошбулоқ қабристони материаллари краниометрияси, Тошбулоқ ёдгорлигининг аҳолиси турмуш-тарзи ва иқтисодий ҳолатини биоархеологик жиҳатдан таҳлили, Ўрта Осиёда отлардан транспорт воситаси сифатида фойдаланиш ҳақидаги муҳим хулосаларидан маълумот сифатида фойдаланилди (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали давлат муассасаси” нинг 2024-йил 6-сентябрдаги 02.31-988-сонли маълумотномаси). Кишиларнинг яшаш шароитлари ва жисмоний фаолликлари натижасида келиб чиқувчи суяклардаги белгилар ва палеопатологик хулосалар бўйича янги маълумотлар кенг жамоатчиликка етказилган.