Билолов Аббосбек Билоловичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ишни судга қадар юритишда ушлаб туриш процессуал мажбурлов чорасини қўллаш тартибини такомиллаштириш”, “12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Yu1090.
Илмий раҳбар: Ботаев Мурод Джуманшикович, юридик фанлар бўйича доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Саидов Бахром Анварович, юридик фанлар доктори, профессор; Қўшаев Нурали Махмудович, юридик фанлар доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Юристлар малакасини ошириш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади жиноят просессида ушлаб туришнинг 
жиноят-процессуал тартибларини такомиллаштиришга қаратилган таклиф 
ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ишни судга қадар юритиш босқичида рағбатлантирувчи нормаларни қўллаш доирасини янада кенгайтириш мақсадида, шахс ўзи содир этган ижтимоий хавфи катта бўлмаган, унча оғир ёки оғир жинояти тўғрисида, у шу жиноятни содир этишда гумон қилинмасидан ва унга айблов эълон қилинмасидан олдин айбини бўйнига олиш тўғрисида арз қилиб, ўртантилган тартибда мурожаат қилган ҳолатларда унга нисбатан ушлаб туриш процессуал мажбурлов чораси қўлланилмаслиги асослантирилган;
терговга қадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов босқичида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларининг таъминланишини янада кучайтириш мақсадида, шахсни ушлаш чоғида унинг қонунда белгиланган ҳуқуқларини ва ушлаш асосларини унга тушунарли бўлган тилда тушунтирилиши лозимлигини жиноят-процессуал қонун нормаларида акс эттириш зарурати асослантирилган;
жиноят просессида шахсга нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомалада бўлиш билан боғлиқ хатти-ҳаракатлар содир этилишининг олдини олиш мақсадида, ушлаб туриш асосларини текшириш давомида ушланган шахснинг соғлиғи ёмонлашган ҳолатларда ёхуд ушланган шахс томонидан унга нисбатан таҳдидлар ёки тан жароҳатлари етказиш билан боғлиқ ҳолатлар юзасидан мурожаат қилинганида ушланган шахсга нисбатан суд-тиббий экспертизаси тайинланиши шартлиги асослантирилган;
ушлаб турилган шахсларга нисбатан иш бўйича қонуний, асослантирилган ва адолатли қарор қабул қилинишини таъминлаш мақсадида, шахс ушланган вақтда жиноят ишини юритишга масъул бўлган терговга қадар текширув органи мансабдор шахси, суриштирувчи, терговчи ва прокурорлар унинг ушлаб турилган жойи тўғрисида дарҳол оила аъзоларидан бирига, улар бўлмаган тақдирда эса бошқа қариндошларига ёки яқин кишиларига хабар бериши, шунингдек бу ҳақда иш ёҳуд ўқиш жойига маълум қилиши шарт эканлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ишни судга қадар юритишда ушлаб туриш процессуал мажбурлов чорасини қўллаш тартибини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
ишни судга қадар юритиш босқичида ушлаб туриш процессуал мажбурлов чорасини қўллаш борасидаги жиноят-процессуал қонунчилигида белгиланган асосларини такомиллаштириш, яъни шахс ўзи содир этган ижтимоий хавфи катта бўлмаган, унча оғир бўлмаган ёки оғир жинояти тўғрисида у шу жиноятни содир этишда гумон қилинмасидан ва унга айблов эълон қилинмасидан олдин айбини бўйнига олиш тўғрисида арз қилиб мурожаат қилган ҳолатларда унга нисбатан ушлаб туриш процессуал мажбурлов чораси қўлланилмаслиги масаласини амалдаги қонунчиликда акс эттиришга доир таклифдан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 221-моддаси иккинчи қисми билан тўлдирилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 8-июлдаги 3/08-112-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши ишни судга қадар юритиш босқичида рағбатлантирувчи нормаларни қўллаш доирасини кенгайтиришга хизмат қилган;
терговга қадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов босқичида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларининг таъминланишини янада кучайтириш мақсадида, шахсни ушлаш чоғида унинг қонунда белгиланган ҳуқуқларини ва ушлаш асосларини унга тушунарли бўлган тилда тушунтирилиши лозимлиги масаласини амалдаги қонунчиликда акс эттиришга доир таклифдан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 224-моддаси биринчи қисмини такомиллаштиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 8-июлдаги 3/08-112-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг инобатга олиниши ушлаб туриш процессуал мажбурлов чорасини қўллаш жараёнида қонунчилик ва ҳуқуқни қўллаш амалиётида мавжуд ҳуқуқий бўшлиқлар ва турли қарама-қаршиликларнинг бартараф этилишига, шунингдек фуқароларни қийноққа солиш, уларга шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматини камситувчи муомалада бўлиш амалиётига барҳам берилишига хизмат қилган;
жиноят просессида шахсга нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомалада бўлиш билан боғлиқ хатти-ҳаракатлар содир этилишининг олдини олиш мақсадида, ушлаб туриш асосларини текшириш давомида ушланган шахснинг соғлиғи ёмонлашган ҳолатларда ёхуд ушланган шахс томонидан унга нисбатан таҳдидлар ёки тан жароҳатлари етказиш билан боғлиқ ҳолатлар юзасидан мурожаат қилинганида ушланган шахсга нисбатан суд-тиббий экспертизаси тайинланиши шартлиги амалдаги қонунчиликда акс эттиришга доир таклифдан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 
225-моддаси бешинчи қисмини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 8-июлдаги 3/08-112-сон далолатномаси). Мазкур таклифларнинг жорий этилиши ушлаб туриш процессуал мажбурлов чорасини қўлловчи органлар фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини, шахс ҳуқуқ ва эркинликларини янада самарали таъминлашга хизмат қилган;
ушлаб турилган шахсларга нисбатан иш бўйича қонуний, асослантирилган ва адолатли қарор қабул қилинишини таъминлаш мақсадида, шахс ушланган вақтда жиноят ишини юритишга масъул бўлган терговга қадар текширув органи мансабдор шахси, суриштирувчи, терговчи ва прокурорлар унинг ушлаб турилган жойи тўғрисида дарҳол оила аъзоларидан бирига, улар бўлмаган тақдирда эса бошқа қариндошларига ёки яқин кишиларига хабар бериши, шунингдек бу ҳақда иш ёҳуд ўқиш жойига маълум қилиши шарт эканлиги масаласини амалдаги қонунчиликда акс эттиришга доир таклифдан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Плениумининг 2022-йил 14-майдаги “Айрим қарорларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 9-сонли қарорининг 14-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Судининг 2024-йил 1-апрелдаги №03-23-243-24-сонли далолатномаси). Мазкур таклифларнинг жорий этилиши ушлаб туриш процессуал мажбулов чораси қўлланган шахсга нисбатан конститусион ҳуқуқларини таъминлашга хизмат қилган.