Азизова Нодира Абдувахитовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маҳаллий популяциядаги она асалариларни биотехнологик усулда қўшимча озиқлантиришнинг таъсирини баҳолаш (Бухоро вилояти шароитида)», 03.00.12 - Биотехнология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/В946.
Илмий раҳбар: Тўраев Омон Сафарович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.72.02.
Расмий оппонентлар: Ахмедова Заҳро Рахматовна, биология фанлари доктори, профессор; Жумаев Фарҳод Хожиқурбонович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Бухоро вилояти шароитида маҳаллий популяциядаги она асалариларни шаклланиши, морфологик белгилари ҳамда маҳсулдорликгини оширишда қўшимча озиқлантиришнинг таъсир даражасини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
донли ва дуккакли уруғларга Фитовак биостимулятори ёрдамида ишлов бериш орқали улар таркибидаги моддалар миқдорининг ҳароратга, ундириш вақти ва биостимулятор консентрациясига боғлиқлиги аниқланган;
илк бор она асаларилар фруктозога бой уруғ ширалари билан озиқлантирилди ҳамда уруғ шираси таркибидаги углеводлар, витаминлар, оқсилларнинг таркиби солиштирма равишда биокимёвий баҳоланган;
фитовак биостимулятори ёрдамида ишлов берилган донли ва дуккакли уруғ ўсимталаридан асалари оиласи учун қўшимча, сифатли, биохавфсиз озуқа ишлаб чиқилган;
маҳаллий асалари оиласига биотехнологик усулда тайёрланган қўшимча озуқалар алоҳида ва комбинациясиланган ҳолда берилиб, асалари оиласидаги маҳсулдорлик даражасига ҳамда она асалариларининг экстерер ва интерер кўрсаткичларига ижобий таъсири вариантлар кесимида баҳоланган;
асалари оиласига буғдой ва соя ширасидан иборат комбинация, асалари хўжаликларида қўшимча озуқалар сифатида берилганда юқори самарадорлик қайд этилиб, йилнинг тўрт мавсуми, айниқса қишлаш даврида фойдаланиш меёрлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бухоро вилояти шароитида она асаларни қўшимча биотехнологик усулда озиқлантириш таъсирини баҳолаш бўйича олинган натижалар асосида:
Бухоро вилоятининг табиий иқлим шароитида маҳаллий популяциядаги асалари оилаларидан она асаларилар етиштиришда морфометрик кўрсатгичларига жумладан, қанот узунлиги, кенглиги, ишчи ариларда хартум узунлиги она асалариларнинг вазнига таъсир кўрсатувчи соя, қанд жўхори ва буғдой донлари шираларидан тайёрланган қўшимча озуқа “Саидов Самад Саноевич” деҳқон фермер хўжалиги амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Асаларичилари уюшмасининг 2025 йил 16 майдаги 55-05-сонли маълумотномаси). Натижада, она асалариларни морфометрик кўсатгичларига ижобий таъсир кўрсатган ва назоратга нисбатан тажриба вариантларидан 15-18 % юқори сифатли асал олиш имконятини берган;
маҳсулдор она асалар етиштиришда биотехнологик усулда тайёрланаган қўшимча озуқалар таркибидаги фруктоза, оқсил, аминокислоталар, витаминлар ҳамда минерал моддалар таҳлил қилинган ва озиқлантириш меёрлари Бухоро вилоятидаги “Шамси Ражаб тоза асал” фермер хўжалиги амалётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2025 йил 20 майдаги 02/23-1112-сон маълумотномаси). Натижада, асалариларнинг маҳсулдорлик кўрсатгичларини назоратга нисбатан 8-12 % га ошириш имконини берган.