Холбутаева Муқаддас Маматмуратовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Пҳломоидес анисочила (Пазиж эт Введ.) Салмаки ва Пҳломоидес согдиана (Пазиж эт Введ.) Салмакининг морфобиологик хусусиятлари», 03.00.05 – Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/В812.
Илмий раҳбар: Ҳайдаров Хислат Қудратович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жиззах политехника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.02.08.
Расмий оппонентлар: Мавланов Хударган, биология фанлари доктори, профессор; Ғуломов Рустамжон Комилжон ўғли, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Пҳломоидес Моенч туркумига мансуб Пҳ. анисочила ва Пҳ. согдиана нинг морфобиологик хусусиятлари ва кимёвий таркибини аниқлаш ҳамда муҳофаза қилиш бўйича илмий асосланган тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
лаборатория ва дала шароитида Пҳ. анисочила, Пҳ. согдиана уруғларининг унувчанлигига ҳароратнинг, экиш чуқурлигининг таъсири ҳамда уруғларининг маҳсулдорлик коеффициенти аниқланган;
Пҳ. анисочила, Пҳ. согдиана онтогенезининг бошланғич давр ва босқичлари, фенологик хусусиятлари, суткалик ҳамда мавсумий гуллаш динамикаси очиб берилган;
Пҳ. анисочила ва Пҳ. согдиана барглари таркибидаги аминокислоталар ва витаминларнинг турлари ҳамда оқсил, аскорбин кислота ва никотин кислоталарнинг миқдорий нисбатлари аниқланган;
Пҳломоидес Моенч туркумига мансуб камёб ва ноёб - Пҳломоидес анисочила (Пазиж & Введ.) Салмаки ҳамда Пҳломоидес согдиана (Пазиж & Введ.) Салмаки турларининг географик тарқалиши бўйича ГАТ хариталари яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Пҳломоидес анисочила (Пазиж эт Введ.) Салмаки ва Пҳломоидес согдиана (Пазиж эт Введ.) Салмаки нинг морфобиологик хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Нурота давлат қўриқхонасида табиий ҳолда тарқалган ноёб ва камёб Пҳломоидес анисочила ҳамда эндем тур ҳисобланган Пҳломоидес согдиана ни популяцияларининг ҳозирги ҳолати, ўсимликларнинг тарқалишини акс эттирувчи ГАТ хариталари Жиззах вилояти Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармаси ва Нурота давлат қўриқхонаси амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2023 йил 31 октябрдаги 03-03/3-6398-сон маълумотномаси). Натижада, Пҳломоидес анисочила ва Пҳломоидес согдиана популяциялар ҳолатини мониторинг қилиш, табиий популяцияларини сақлаб қолиш, камайиб кетиши сабабларини аниқлаш ва унинг олдини олиш ҳамда муҳофаза қилиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш имконини берган;
Жиззах вилояти шароитида Пҳломоидес анисочила ва Пҳломоидес согдиана нинг морфобиологик хусусиятлари, уруғлар унувчанлиги, онтогенезининг бошланғич давр ва босқичлари, фенологияси, суткалик ҳамда мавсумий гуллаш динамикаси бўйича ишлаб чиқилган амалий тавсиялар Жиззах вилояти Фориш давлат ўрмон хўжалиги фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2023 йил 31 октябрдаги 03-03/3-6398-сон маълумотномаси). Натижада, Жиззах вилояти Фориш давлат ўрмон хўжалиги шароитида Пҳломоидес анисочила ва Пҳломоидес согдиана нинг дастлабки оналик плантацияларини яратиш ҳамда ресурслардан оқилона фойдаланиш имконини берган.