Sayt test rejimida ishlamoqda

Очилов Беҳруз Одиловичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Буғдойнинг беккросс популяцияларида сариқ занг касаллигига чидамлилигини микросателлит ДНК маркерлари ёрдамида генотиплаш», 03.00.09 – Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/B1052.
Илмий раҳбар: Тўрақулов Хуршид Садуллаевич, биология фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Кушанов Фахриддин Неъматуллаевич, биология фанлари доктори, профессор; Зияев Зафар Машрапович, қишлоқ хўжалиги  фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: буғдойнинг сариқ занг касаллигига чидамлилик белгисини беккросс авлодларда фенотипик ва генотипик баҳолаш асосида ирсийланишини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор республикамизда буғдойнинг беккросс популяцияларида сариқ занг касаллигига чидамлилик белгисининг ирсийланишида касалликка чидамлилик белгиси беккросс авлодларда донор генотипнинг дурагай популяциялардаги улуши 50 фоизга камайиб бориши, реципиент генотипнинг улуши эса аксинча, 50 фоизига ошиб бориши аниқланган;
сариқ зангга чидамлилик бўйича олинган беккросс авлодларнинг кейинги ўзидан чангланган авлодларида (Ф2) асосан чидамсиз ўсимликлар чидамли ўсимликларга қараганда 3:1 нисбатда ажралиши  ва ундан кейинги авлодларда чидамли ўсимликларнинг нисбати ошиб бориши аниқланган;
сариқ занг касаллигига чидамлилик генларига боғлиқ ДНК маркерлари ёрдамида дурагай популяциялардан чидамли ўсимликларни танлаш ва гомозигота тизмаларни ажратиб олиш жараёнини тезлаштириш ҳамда дурагай авлодларда танлаш ишларининг ижобий самарадорлиги исботланган; 
буғдойнинг Йр10/6 Авоcет х Гром комбинациясидан БC4Ф1 ва БC3Ф2 беккросс авлодларидандан хпсп3000 ва Йр15/6 Авоcет х Гром комбинациясидан барc008 маркерлари ёрдамида гетерозиготали ва гомозиготали генотиплар ажратиб олиш мумкинлиги исботланган;
дурагай популяциялар ичида танлов олиб бориш асосида, сариқ занг касаллигига чидамли ва юқори ҳосилдор “Мезон” буғдой нави яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. МАС технологияси асосида сариқ занг касаллигига чидамлилик локусларининг буғдой генотипларига киритилганлиги бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
Пуccиниа стрииформис ф.сп. тритиcи замбуруғи келтириб чиқарадиган сариқ занг касаллигининг идентификация қилинган маҳаллий репрезентатив изолятининг соф култураси ЎзР ФА Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти “Фитопатоген ва бошқа микроорганизмлар ноёб илмий обекти коллекцияси” фондига топширилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024-йил 6-августдаги №4/1255-1759-сон маълумотномаси). Натижада сариқ занг касаллиги (П. стрииформис ф. сп. тритиcи) ирқи коллекция генофондини бойитиш, электрон базаси ахборот-таҳлил тизимини шакллантириш имконини берган;
П. стрииформис ф. сп. тритиcи замбуруғ тури штамми Жаҳон микроорганизмлар маълумотлар марказининг Патоген Микроорганизмлар Миллий коллекцияси (Wорлд Дата Cентер фор Миcроорганисм (WДCМ) Натионал Cоллеcтион оф Пҳйтопатҳогениc Миcроорганисмс (НCАМ)) маълумотлар базасига WДCМ862-рақами орқали рўйхатдан ўтказилган (ҳттп://неw.wфcc.инфо/ccинфо/индех.пҳп/cоллеcтион/ бй_ид/862). Ушбу маълумотларидан дунёнинг турли минтақаларида тарқалган буғдойнинг сариқ занг касаллигини қўзғатувчи П. стрииформис ф. сп. тритиcи замбуруғи турини тадқиқ қилишда глобал доирада фойдаланиш имконини берган;
ажратиб олинган беккросс шакллар №ФЗ-2019 (12041+08248) “Нонбоплиги ва оқсил миқдори юқори бўлган маҳаллий буғдой навларини яратиш” (2020-2023 йй.) мавзусидаги амалий лойиҳасида сариқ занг касаллигига чидамли дурагайлар олишда бошланғич манба сифатида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2024 йил 7 октябрдаги  4/1255-3434-сонли маълумотномаси). Натижада, МАС технологияси асосида буғдойнинг сариқ занг касаллигига чидамли ва ҳосилдорлик генотиплари жамланган селексион тизмалар олиш имкониятини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish