Курбанова Айсултан Абатбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Аммиакли усулда калъцийлантирилган сода ишлаб чиқаришда ҳосил бўлувчи чиқинди дистиллер суюқлигидан тайёр маҳсулот олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 11.00.05 - Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табий ресурслардан оқилона фойдаланиш (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам В2024.3.PhD/К853.
Илмий раҳбар: Вафаев Ойбек Шукруллаевич, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология илмий тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология илмий тадқиқот институти, DSc.16/30.12.2019.К/Т.87.01.
Расмий оппонентлар: Мухамедов Қобилжон Гафурович, техника фанлари доктори, профессор; Султонов Шавкат Абдуллаевич, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аммиакли усул билан калсийлантирилган сода ишлаб чиқариш жараёнида ҳосил боълувчи суюқ чиқинди – дистиллер суюқлигидан тайёр маҳсулот олиш технологиясини ишлаб чиқиш ҳамда унинг атроф-муҳитга зарарли таъсирини камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тайёр маҳсулотлар олиш учун дистиллер суюқлигининг кимёвий-минералогик таркиби тоълиқ таҳлил қилинган ва ундан саноатда иккинчи даражали ресурс сифатида фойдаланиш мумкинлиги аниқланган;
оҳак куйдириш печларидан ажраладиган карбонат ангидрид гази билан дистиллер суюқлигини 65-75°C ҳароратда ва 7,5-8,0 пҲ қийматида карбонизация қилиш, тайёр маҳсулот олиш учун мақбул шароит эканлиги аниқланган.
кимёвий чоъктирилган боър олиш жараёнидаги тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш қурилмаларининг деворига калсийли бирикмалар қотиб қолишининг олдини олиш усули ишлаб чиқилган;
дистиллер суюқлигидан тайёр маҳсулот олиш жараёнининг такомиллашган иқтисодий самарадор технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. "Қўнғирот сода заводи" МЧЖ қўшма корхонасининг аммиакли усулда калсийлантирилган сода ишлаб чиқаришда ҳосил бўлувчи чиқинди дистиллер суюқлигидан тайёр маҳсулот олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
дистиллер суюқлигидан СИЧММ, кимёвий чўктирилган бўр (CаCО3), ош тузи (НаCл) ва донадор калсий хлоридини (CаCл2) олиш усули “Қўнғирот сода заводи” МЧЖ қўшма корхонасида амалиётга жорий қилинган (“Қўнғирот сода заводи” МЧЖ қўшма корхонасининг 2024 йил 2 июлдаги 423-02-сон маълумотномаси). Натижада, импорт ўрнини босувчи юқори сифатли тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконини берган;
оҳак куйдириш печларидан ажраладиган карбонат ангидрид газидан фойдаланиб дистиллер суюқлигини қайта ишлаш усули “Қўнғирот сода заводи” МЧЖ қўшма корхонасида амалиётга жорий қилинган (“Қўнғирот сода заводи” МЧЖ қўшма корхонасининг 2024 йил 2 июлдаги 423-02-сон маълумотномаси). Натижада, калсийлантирилган сода ишлаб чиқариш жараёнининг атроф-муҳитга антропоген таъсирини камайтириш имконини берган.