Эргашев Надирджан Хамидулаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Карер ён бортларининг барқарорлигини таъминлаш учун контурли портлатишнинг самарали параметрларини ишлаб чиқиш», 04.00.10 – Геотехнология (очиқ, ер ости ва қурилиш), 04.00.17 ‒ Кончиликда физик жараёнлар (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/Т5054.
Илмий раҳбарлар: Насиров Ўткир Фатидинович, техника фанлари доктори, профессор; Заиров Шерзод Шарипович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Миллий технологик тадқиқотлар университети «МИСИС»нинг Олмалиқ шаҳридаги филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Миллий технологик тадқиқотлар университети «МИСИС»нинг Олмалиқ шаҳридаги филиали, DSc.22/30.12.2019.Т.98.01.
Расмий оппонентлар: Атрушкевич Виктор Аркадевич, техника фанлари доктори, профессор; Очилов Шухратулла Атоевич, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: баланд поғоналар қиялигини қавариқ профилини шакллантириш орқали контурли портлатиш усулини ишлаб чиқиш ва илмий асослаш, бурғилаб портлатиш ишларини параметрларини оптималлаштириш эвазига карер бортларини барқарорлигини таъминлаш, парчаланиш зонасини чегаралаш ҳамда контур олди массивларда динамик юкламаларни камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
массивни йўналтирилган емирилишини, қолдиқ кучланишларни камайтиришни ва карер қияликларининг барқарорлигини оширишни таъминлайдиган контурли зарядлари, экранловчи ёриқлар ва дифферентсиал инитсирлашни оптималлаштиришга асосланган контурли портлатиш вақтида қолдиқ деформатсиялар зонасини камайтиришнинг усуллари ишлаб чиқилган;
тоғ жинсларининг физик-механик хусусиятларини, детонация тезлиги ва портловчи моддаларнинг зичлигини ҳисобга олган ҳолда контурли зарядларнинг параметрларини ўзгартириш қонуниятлари асосланган;
карер бортларининг барқарорлигига ёриқдорликнинг бўш жойларга йўналишини таъсири аниқланган, бортларнинг жойлашиш бурчакларини тўғрилаб туриш асосланган ва қулаш хавфини минималлаштириш учун кучланиш-деформатсия ҳолатини моделлаштириш усуллари ишлаб чиқилган;
бортларнинг барқарорлигини тахмин қилиш, контурли портлатиш параметрларини жадаллаштириш, бурғулаш ҳаражатларини камайтириш ҳамда техноген таъсирларни минималлаштириш имконини берадиган массивнинг уч ўлчамли блок модели ҳамда бурғулаш ва портлатиш ишларининг автоматлаштирилган тизимлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Карер бортларининг қияликларини барқарорлигини таъминлаш учун контурли портлатишнинг самарали параметрларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
поғона қиялигини қавариқ профилини шакллантириш ёрдамида контурли портлатишни ишлаб чиқилган усули «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг «Ауминзо-Амантой» руднигининг «Нукракон» карерида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2025 йил 24 январдаги 23/01-01-07/72-сон маълумотномаси). Натижада, қияликларни юқори сифатли шаклланиши таъминлаш, кон ишларини хавфсиз олиб борилишини ошириш ва контур олди массивларни турғунлигини сақлаш имконини берган;
портлатиш ишларининг параметрлари ва сейсмодинамик таъсирини оптималлаштиришни ўз ичига олган контур олди зоналарида бурғилаб портлатиш ишларини бошқаришнинг ишлаб чиқилган методикаси «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг «Ауминзо-Амантой» руднигининг «Нукракон» карерида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2025 йил 24 январдаги 23/01-01-07/72 -сон маълумотномаси). Натижада, тоғ жинсларини парчалаш самарадорлигини камайтирмаган ҳолда карер бортларида рухсат этилган сейсмик юкламани таъминлаш, кон массаларини майдаланиш сифатини яхшилаш, ўртача бўлак ўлчамини 12-15%га қисқартириш, экскаваторларнинг иш унумдорлигини 6-7% га ва автотранспорт воситаларининг иш самарадорлигини 4-5% га ошириш имконини берган.