Балласов Бунёд Махаммадали ўғлининг
диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD)
илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ситрус апелсин (C.Синенсис Л.) ўсимликнинг тезпишар саноатбоп селексион навини яратиш”, 06.01.05 - Селекция  ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/Qx1500.
Илмий раҳбар: Жўраев Сирожиддин Турдиқулович, биология фанлари доктори, профессор.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти: апелсиннинг НУР нави (НАП 518)..
II. Тадқиқотнинг мақсади апелсиннинг турли иқлим шароитларига мослашган янги тезпишар, серҳосил, касалликларга бардошли саноатбоп маҳаллий янги навини яратиш ҳамда ишлаб чиқаришга жорий қилишдан иборат.   
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор апелсиннинг республикамиз иқлим шароитига мос “Вашингтон навел” ва лимоннинг “Ф-2” (Фахриддин-2) навларини чатиштириш орқали олинган дурагайларининг морфо-биологик ва қимматли хўжалик белгилари комплекс ўрганилиб, қиёсий баҳоланган;
апелсиннинг 10 та дурагайлари орасидан морфо-биологик ва қимматли хўжалик белгилари бўйича юқори кўрсаткичларга эга бўлган ва селекция жараёнларида фойдаланиш учун хизмат қиладиган дурагайлари танлаб олинган;
апелсиннинг танлаб олинган №7 дурагайидан серҳосил, йирик мевали, витамин ва минералларга бой, қайта ишлашга яроқли бўлган янги “НУР” нави яратилган;
апелсиннинг янги яратилган “Нур” навининг гуллашдан мева пишишгача бўлган даври 210-220 кунни ташкил этиб, андоза “Гамлин” навига нисбатан 10-20 кунга, назорат “Вашингтон навел” навига нисбатан 50 кунга эртапишарлиги, ўсимлик бўйи (2,0-2,5 м) андоза навдан 1,0-1,5 м паст, назорат нав билан тенг бўлгани ҳолда, ўртача бир тупдан олинган ҳосил бўйича мос равишда 12,8 ва 11,0 кг га юқори эканлиги билан устунлиги аниқланган;
апелсиннинг янги “Нур” навининг ҳосилдорлиги андоза “Гамлин” навига нисбатан 175,5 с/га, назорат “Вашингтон навел” навига нисбатан эса 165,0 с/га юқорилиги, мевасининг ўртача вазни дарахтларнинг ёшига қараб 100-200 граммгача огирълиги ҳамда меваси таркибидаги C витамини (45-50 мг/%) миқдори билан рақобатлаша олиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Апелсиннинг (C.Синенсис Л.) тезпишар, саноатбоп селексион навини яратиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
апелсиннинг “Вашингтон навел” ва лимоннинг “Ф-2” (Фахриддин-2) навларини чатиштириш натижасида олинган дурагайларидан танлаб олинган намунасидан (№7) республикамиз тупроқ-иқлим шароитига мос янги “Нур” (УЗ НАП 518) нави яратилган ва 2024-йилда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Интеллектуал мулк маркази” давлат муассасаси томонидан патент олинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги № 05/06-04-680-сон маълумотномаси). Натижада, ситрус экинлар генофонди гуллаш-мева пишиш даври 210-220 кун, ҳосилдорлиги 35,5 с/га, бир дона мевасининг вазни 400 граммдан 1 кг гача бўлган, меваси ширин ва шарбатбоп,витамин ва минералларга бой, кўчатлари касаллик ва зараркунандаларга бардошли, саноатбоп янги нав бойитилган; 
апелсиннинг янги “Нур” нави яратилган Сурхондарё вилоятида 1,0 гектар, Самарқанд вилоятида 0,02 гектар ва Тошкент вилоятида 0,02 гектар, жами 1,04 гектар майдонда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги №05/06-04-680-сон маълумотномаси). Натижада, аҳоли учун янги нав сифатида озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашда хизмат қилмоқда;
апелсиннинг янги “НУР” нави Самарқанд вилояти Пахтачи туманидаги “Пахтачи томорқа хизмати” МЧЖнинг жами 0,02 гектар майдонида 40 дона ҳамда Тошкент вилояти Қибрай туманидаги “Муҳаммадазиз Азим Мусафо Нур” МЧЖнинг иссиқхона хўжалигида 0,02 гектар майдонда 40 дона экилиб, амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги № 05/06-04-680-сон маълумотномаси). Натижада, бир дона апелсин мевасининг вазни 350-700 грамм бўлишига ва ўртача бир туп ўсимликдан 40-45 кг ҳосил етиштиришга эришилган. 
апелсиннинг серҳосил, йирик мевали, витамин ва минералларга бой, янгилигича ва қайта ишлашга яроқлиги янги “НУР” нави Сурхондарё вилояти Денов туманидаги “Муҳаммадсултон барака боғи” фермер хўжалигида 0,5 гектар, Шўрчи туманидаги “Содиқ” фермер хўжалигида 0,5 гектар, жами 1,0 гектар майдонда 1000 дона экилиб, амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 21-декабрдаги № 05/06-04-680-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур пакана ўсувчи, тезпишар навнинг меваси 210 кун пишиб етилиши кузатилиб, бир дона апелсин мевасининг вазни 500-1000 граммни ташкил қилган ҳолда, ўртача бир туп ўсимликдан 60-70 кг ҳосил етиштиришга эришилган.