Абидова Дилором Эргашевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳарбий хизматчиларда артериал гипертензиянинг клиник ва генетик хусусиятларига қараб профилактика ёндошув” 14.00.43 – Профилактик тиббиёт.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.DSc/Tib973.
Илмий консультант: Мухамедова Муяссар Гафуржановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Қуролли кучлари Ҳарбий тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар номи), ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Қуролли кучлари Ҳарбий тиббиёт академияси, DSc.04/04.07.2023.Tib.171.01.
Расмий оппонентлар: Kурбанов Абдукодир Кенжаевич, тиббиёт фанлари доктори; Аляви Бахром Анисович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Турсунов Хотамжон Хасанбаевич, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: РAAС таркибий қисмларининг генетик полиморфизмига, буйрак проксимал тубулалари эпителий рецепторлари ва нитрат синтазасига қараб, 18-44 ёшли ўзбек миллатига мансуб одамларда артериал гипертензия курсининг клиник хусусиятларини, мақсадли органларнинг шикастланиш хусусиятини, терапевтик аралашувларнинг самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ёш ҳарбий хизматчи беморларда артериал гипертензия патологик жараён кечишида ген полиморфизими минор аллел (ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T ва GNB3 C825T) ҳисобига юрак чап камераларнинг ремоделинг белгилари, чап қоринча диастолик дисфункцияси, чап бўлмача дилатацияси, чап қоринча масса миокарднинг ортиши билан асосланган;
харбий хизматчи беморларда сурункали давом этган артериал гипертония ҳолати натижасида юзага келадиган, нишон органлар шикастланишига олиб келадиган, минор аллел AGTR1, A1166C ва мажор аллел CYP11B2 C344T генлар полиморфизимнинг салбий таъсири исботланган;
ҳарбий хизматчиларида артериал гипертония даражаси ADD1 ва АGTR1, АGT, GBN3, NOS3, АGT, АDD1, SYP11B2 генотип тадқиқот натижаларига кўра фон патологиясининг ривожланишини олдини олишга қаратилган максимал патофизиологик механизмлари минор аллел AGTR1, A1166C ва мажор аллел CYP11B2 C344T генлар полиморфизими артериал гипертония ривожланишини олдини олиш тартибининг ўрни асосланган;
ёш ҳарбий хизматчиларида соғлом гуруҳ тенгдошларига нисбатан артериал гипертония касаллиги ривожланишида SNP ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T ва GNB3 C825T кичик аллелл генлари ҳисобидан гомозигот генлар ҳолатининг кўп учраши сабабли ривожланиши аниқланган;
артериал гипертония билан оғриган ёш ҳарбий хизматчи беморларда нишон оганларнинг шикастланишига хавф солувчи ген полиморфизими минор аллел GNB3 C825T ва AGTR1 A1166C, шунингдек, AGT C521T ва ADD1 G1378T гомозиготли минор генотипни назорати ҳисобига диагностик алгоритм ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
биринчи илмий янгилик: ёш ҳарбий хизматчи беморларда артериал гипертензия патологик жараён кечишида ген полиморфизими минор аллел (ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T ва GNB3 C825T) ҳисобига юрак чап камераларнинг ремоделинг белгилари, чап қоринча диастолик дисфункцияси, чап бўлмача дилатацияси, чап қоринча масса миокарднинг ортиши билан асослангани бўйича олинган илмий натижалар асосида «Превентивный подход к артериальной гипертензии у молодых в зависимости от клинико-генетических характеристик на модели лиц узбекской национальности»и «Оценка генетического полиморфизма в тактике ведения больных АГ молодого возраста» мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 25.11.24 йилдаги 10-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.11.24 йилдаги 15-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 28.11.2024 йилдаги 11-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 28/13-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 20/4-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 33-сон буйруқлари амалиётга жорий этилган. (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 12-сонли маълумотномаси).. Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик ҳарбий хизматчи беморларда ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T ген полиморфизими сабабли артериал гипертензия даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: Олинган илмий натижа ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,6 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
иккинчи илмий янгилик: ҳарбий хизматчи беморларда сурункали давом этган артериал гипертония ҳолати натижасида юзага келадиган, нишон органлар шикастланишига олиб келадиган, минор аллел AGTR1, A1166C ва мажор аллел CYP11B2 C344T генлар полиморфизимнинг салбий таъсири исботлангани билан “Оценка генетического полиморфизма в тактике ведения больных аг молодого возраста” ва “Превентивный подход к артериальной гипертензии у молодых в зависимости от клинико-генетических характеристик на модели лиц узбекской национальности” мавзусидаги услубий тавсиянома мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 25.11.24 йилдаги 10-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.11.24 йилдаги 15-сон баённомалари билан тасдиқланган. ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 28.11.2024 йилдаги 11-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 28/13-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 20/4-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 33-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 12-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик ҳарбий хизматчи беморларда ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T ген полиморфизими сабабли артериал гипертензия даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,6 млн сўм иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
учинчи илмий янгилик: ҳарбий хизматчиларида артериал гипертония даражаси ADD1 ва АGTR1, АGT, GBN3, NOS3, АGT, АDD1, SYP11B2 генотип тадқиқот натижаларига кўра фон патологиясининг ривожланишини олдини олишга қаратилган максимал патофизиологик механизмлари минор аллел AGTR1, A1166C ва мажор аллел CYP11B2 C344T генлар полиморфизими артериал гипертония ривожланишини олдини олиш тартибининг ўрни асослангани бўйича олинган илмий натижалар асосида «Превентивный подход к артериальной гипертензии у молодых в зависимости от клинико-генетических характеристик на модели лиц узбекской национальности»и «Оценка генетического полиморфизма в тактике ведения больных АГ молодого возраста»мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 25.11.24 йилдаги 10-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.11.24 йилдаги 15-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 28.11.2024 йилдаги 11-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 28/13-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 20/4-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 33-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 12-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик ҳарбий хизматчи беморларда ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T ген полиморфизими сабабли артериал гипертензия даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,6 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
тўртинчи илмий янгилик: ёш ҳарбий хизматчиларида соғлом гуруҳ тенгдошларига нисбатан артериал гипертония касаллиги ривожланишида SNP ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T ва GNB3 C825T кичик аллелл генлари ҳисобидан гомозигот генлар ҳолатининг кўп учраши сабабли ривожланиши аниқлангани бўйича олинган илмий натижалар асосида «Превентивный подход к артериальной гипертензии у молодых в зависимости от клинико-генетических характеристик на модели лиц узбекской национальности»и «Оценка генетического полиморфизма в тактике ведения больных АГ молодого возраста»мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 25.11.24 йилдаги 10-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.11.24 йилдаги 15-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 28.11.2024 йилдаги 11-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 28/13-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 20/4-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 33-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 12-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик ҳарбий хизматчи беморларда ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T ген полиморфизими сабабли артериал гипертензия даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,6 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
бешинчи илмий янгилик: артериал гипертония билан оғриган ёш ҳарбий хизматчи беморларда нишон оганларнинг шикастланишига хавф солувчи ген полиморфизими минор аллел GNB3 C825T ва AGTR1 A1166C, шунингдек, AGT C521T ва ADD1 G1378T гомозиготли минор генотипни назорати ҳисобига диагностик алгоритм ишлаб чиқилгани бўйича олинган илмий натижалар асосида «Превентивный подход к артериальной гипертензии у молодых в зависимости от клинико-генетических характеристик на модели лиц узбекской национальности»и «Оценка генетического полиморфизма в тактике ведения больных АГ молодого возраста» мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 25.11.24 йилдаги 10-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 28.11.24 йилдаги 15-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 28.11.2024 йилдаги 11-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 28/13-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 20/4-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 2.12.2024 йилдаги 33-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 12-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик ҳарбий хизматчи беморларда ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T ген полиморфизими сабабли артериал гипертензия даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,6 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган.