Abidova Dilorom Ergashevnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Harbiy xizmatchilarda arterial gipertenziyaning klinik va genetik xususiyatlariga qarab profilaktika yondoshuv” 14.00.43 – Profilaktik tibbiyot.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.DSc/Tib973.
Ilmiy konsul`tant: Muxamedova Muyassar Gafurjanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari Harbiy tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar nomi), IK raqami: O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari Harbiy tibbiyot akademiyasi, DSc.04/04.07.2023.Tib.171.01.
Rasmiy opponentlar: Kurbanov Abdukodir Kenjaevich, tibbiyot fanlari doktori; Alyavi Baxrom Anisovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Tursunov Xotamjon Xasanbaevich, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: RAAS tarkibiy qismlarining genetik polimorfizmiga, buyrak proksimal tubulalari epiteliy reseptorlari va nitrat sintazasiga qarab, 18-44 yoshli o‘zbek millatiga mansub odamlarda arterial gipertenziya kursining klinik xususiyatlarini, maqsadli organlarning shikastlanish xususiyatini, terapevtik aralashuvlarning samaradorligini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
yosh harbiy xizmatchi bemorlarda arterial gipertenziya patologik jarayon kechishida gen polimorfizimi minor allel (ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T va GNB3 C825T) hisobiga yurak chap kameralarning remodeling belgilari, chap qorincha diastolik disfunksiyasi, chap bo‘lmacha dilatatsiyasi, chap qorincha massa miokardning ortishi bilan asoslangan;
xarbiy xizmatchi bemorlarda surunkali davom etgan arterial gipertoniya holati natijasida yuzaga keladigan, nishon organlar shikastlanishiga olib keladigan, minor allel AGTR1, A1166C va major allel CYP11B2 C344T genlar polimorfizimning salbiy ta’siri isbotlangan;
harbiy xizmatchilarida arterial gipertoniya darajasi ADD1 va AGTR1, AGT, GBN3, NOS3, AGT, ADD1, SYP11B2 genotip tadqiqot natijalariga ko‘ra fon patologiyasining rivojlanishini oldini olishga qaratilgan maksimal patofiziologik mexanizmlari minor allel AGTR1, A1166C va major allel CYP11B2 C344T genlar polimorfizimi arterial gipertoniya rivojlanishini oldini olish tartibining o‘rni asoslangan;
yosh harbiy xizmatchilarida sog‘lom guruh tengdoshlariga nisbatan arterial gipertoniya kasalligi rivojlanishida SNP ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T va GNB3 C825T kichik allell genlari hisobidan gomozigot genlar holatining ko‘p uchrashi sababli rivojlanishi aniqlangan;
arterial gipertoniya bilan og‘rigan yosh harbiy xizmatchi bemorlarda nishon oganlarning shikastlanishiga xavf soluvchi gen polimorfizimi minor allel GNB3 C825T va AGTR1 A1166C, shuningdek, AGT C521T va ADD1 G1378T gomozigotli minor genotipni nazorati hisobiga diagnostik algoritm ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
birinchi ilmiy yangilik: yosh harbiy xizmatchi bemorlarda arterial gipertenziya patologik jarayon kechishida gen polimorfizimi minor allel (ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T va GNB3 C825T) hisobiga yurak chap kameralarning remodeling belgilari, chap qorincha diastolik disfunksiyasi, chap bo‘lmacha dilatatsiyasi, chap qorincha massa miokardning ortishi bilan asoslangani bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida «Preventivniy podxod k arterial`noy gipertenzii u molodix v zavisimosti ot kliniko-geneticheskix xarakteristik na modeli lis uzbekskoy natsional`nosti»i «Osenka geneticheskogo polimorfizma v taktike vedeniya bol`nix AG molodogo vozrasta» mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma O‘R QK HTA muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashining 25.11.24 yildagi 10-son hamda HTA ilmiy kengashning 28.11.24 yildagi 15-son bayonnomalari bilan tasdiqlangan hamda O‘zR Mudofaa vazirligining 28.11.2024 yildagi 11-sonli ko‘rsatma xatiga asosan Farg‘ona harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 28/13-son, Qarshi harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 20/4-son, Samarqand harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 33-son buyruqlari amaliyotga joriy etilgan. (O‘zR Mudofaa vazirligining 22.10.2024 yildagi 12-sonli ma’lumotnomasi).. Tibbiy-ijtimoiy samaradorligi: mazkur ilmiy yangilik harbiy xizmatchi bemorlarda ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T gen polimorfizimi sababli arterial gipertenziya davolash xarajatlarini tejash va nogironlikni kamaytirish natijasida harbiy xizmatchilarning xizmat muddatini uzaytirish va yashash sifatini yaxshilash to‘g‘risidagi ma’lumotlardan xabardor bo‘lishiga xizmai qilgan. Tibbiy-iqtisodiy samaradorligi: Olingan ilmiy natija harbiy xizmatchilarni tashxislash va davolash ishlariga sarflanadigan 1,6 mln so‘mni iqtisod qilish imkoni berishga muayyan darajada xizmat qilgan;
ikkinchi ilmiy yangilik: harbiy xizmatchi bemorlarda surunkali davom etgan arterial gipertoniya holati natijasida yuzaga keladigan, nishon organlar shikastlanishiga olib keladigan, minor allel AGTR1, A1166C va major allel CYP11B2 C344T genlar polimorfizimning salbiy ta’siri isbotlangani bilan “Osenka geneticheskogo polimorfizma v taktike vedeniya bol`nix ag molodogo vozrasta” va “Preventivniy podxod k arterial`noy gipertenzii u molodix v zavisimosti ot kliniko-geneticheskix xarakteristik na modeli lis uzbekskoy natsional`nosti” mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma O‘R QK HTA muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashining 25.11.24 yildagi 10-son hamda HTA ilmiy kengashning 28.11.24 yildagi 15-son bayonnomalari bilan tasdiqlangan. hamda O‘zR Mudofaa vazirligining 28.11.2024 yildagi 11-sonli ko‘rsatma xatiga asosan Farg‘ona harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 28/13-son, Qarshi harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 20/4-son, Samarqand harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 33-son buyruqlari bilan amaliyotga tatbiq etilgan (O‘zR Mudofaa vazirligining 22.10.2024 yildagi 12-sonli ma’lumotnomasi). Tibbiy-ijtimoiy samaradorligi: mazkur ilmiy yangilik harbiy xizmatchi bemorlarda ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T gen polimorfizimi sababli arterial gipertenziya davolash xarajatlarini tejash va nogironlikni kamaytirish natijasida harbiy xizmatchilarning xizmat muddatini uzaytirish va yashash sifatini yaxshilash to‘g‘risidagi ma’lumotlardan xabardor bo‘lishiga xizmai qilgan. Tibbiy-iqtisodiy samaradorligi: harbiy xizmatchilarni tashxislash va davolash ishlariga sarflanadigan 1,6 mln so‘m iqtisod qilish imkoni berishga muayyan darajada xizmat qilgan;
uchinchi ilmiy yangilik: harbiy xizmatchilarida arterial gipertoniya darajasi ADD1 va AGTR1, AGT, GBN3, NOS3, AGT, ADD1, SYP11B2 genotip tadqiqot natijalariga ko‘ra fon patologiyasining rivojlanishini oldini olishga qaratilgan maksimal patofiziologik mexanizmlari minor allel AGTR1, A1166C va major allel CYP11B2 C344T genlar polimorfizimi arterial gipertoniya rivojlanishini oldini olish tartibining o‘rni asoslangani bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida «Preventivniy podxod k arterial`noy gipertenzii u molodix v zavisimosti ot kliniko-geneticheskix xarakteristik na modeli lis uzbekskoy natsional`nosti»i «Osenka geneticheskogo polimorfizma v taktike vedeniya bol`nix AG molodogo vozrasta»mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma O‘R QK HTA muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashining 25.11.24 yildagi 10-son hamda HTA ilmiy kengashning 28.11.24 yildagi 15-son bayonnomalari bilan tasdiqlangan hamda O‘zR Mudofaa vazirligining 28.11.2024 yildagi 11-sonli ko‘rsatma xatiga asosan Farg‘ona harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 28/13-son, Qarshi harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 20/4-son, Samarqand harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 33-son buyruqlari bilan amaliyotga tatbiq etilgan (O‘zR Mudofaa vazirligining 22.10.2024 yildagi 12-sonli ma’lumotnomasi). Tibbiy-ijtimoiy samaradorligi: mazkur ilmiy yangilik harbiy xizmatchi bemorlarda ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T gen polimorfizimi sababli arterial gipertenziya davolash xarajatlarini tejash va nogironlikni kamaytirish natijasida harbiy xizmatchilarning xizmat muddatini uzaytirish va yashash sifatini yaxshilash to‘g‘risidagi ma’lumotlardan xabardor bo‘lishiga xizmai qilgan. Tibbiy-iqtisodiy samaradorligi: harbiy xizmatchilarni tashxislash va davolash ishlariga sarflanadigan 1,6 mln so‘mni iqtisod qilish imkoni berishga muayyan darajada xizmat qilgan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: yosh harbiy xizmatchilarida sog‘lom guruh tengdoshlariga nisbatan arterial gipertoniya kasalligi rivojlanishida SNP ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T va GNB3 C825T kichik allell genlari hisobidan gomozigot genlar holatining ko‘p uchrashi sababli rivojlanishi aniqlangani bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida «Preventivniy podxod k arterial`noy gipertenzii u molodix v zavisimosti ot kliniko-geneticheskix xarakteristik na modeli lis uzbekskoy natsional`nosti»i «Osenka geneticheskogo polimorfizma v taktike vedeniya bol`nix AG molodogo vozrasta»mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma O‘R QK HTA muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashining 25.11.24 yildagi 10-son hamda HTA ilmiy kengashning 28.11.24 yildagi 15-son bayonnomalari bilan tasdiqlangan hamda O‘zR Mudofaa vazirligining 28.11.2024 yildagi 11-sonli ko‘rsatma xatiga asosan Farg‘ona harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 28/13-son, Qarshi harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 20/4-son, Samarqand harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 33-son buyruqlari bilan amaliyotga tatbiq etilgan (O‘zR Mudofaa vazirligining 22.10.2024 yildagi 12-sonli ma’lumotnomasi). Tibbiy-ijtimoiy samaradorligi: mazkur ilmiy yangilik harbiy xizmatchi bemorlarda ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T gen polimorfizimi sababli arterial gipertenziya davolash xarajatlarini tejash va nogironlikni kamaytirish natijasida harbiy xizmatchilarning xizmat muddatini uzaytirish va yashash sifatini yaxshilash to‘g‘risidagi ma’lumotlardan xabardor bo‘lishiga xizmai qilgan. Tibbiy-iqtisodiy samaradorligi: harbiy xizmatchilarni tashxislash va davolash ishlariga sarflanadigan 1,6 mln so‘mni iqtisod qilish imkoni berishga muayyan darajada xizmat qilgan;
beshinchi ilmiy yangilik: arterial gipertoniya bilan og‘rigan yosh harbiy xizmatchi bemorlarda nishon oganlarning shikastlanishiga xavf soluvchi gen polimorfizimi minor allel GNB3 C825T va AGTR1 A1166C, shuningdek, AGT C521T va ADD1 G1378T gomozigotli minor genotipni nazorati hisobiga diagnostik algoritm ishlab chiqilgani bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida «Preventivniy podxod k arterial`noy gipertenzii u molodix v zavisimosti ot kliniko-geneticheskix xarakteristik na modeli lis uzbekskoy natsional`nosti»i «Osenka geneticheskogo polimorfizma v taktike vedeniya bol`nix AG molodogo vozrasta» mavzusidagi uslubiy tavsiyanoma O‘R QK HTA muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashining 25.11.24 yildagi 10-son hamda HTA ilmiy kengashning 28.11.24 yildagi 15-son bayonnomalari bilan tasdiqlangan hamda O‘zR Mudofaa vazirligining 28.11.2024 yildagi 11-sonli ko‘rsatma xatiga asosan Farg‘ona harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 28/13-son, Qarshi harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 20/4-son, Samarqand harbiy gospitali bo‘yicha 2.12.2024 yildagi 33-son buyruqlari bilan amaliyotga tatbiq etilgan (O‘zR Mudofaa vazirligining 22.10.2024 yildagi 12-sonli ma’lumotnomasi). Tibbiy-ijtimoiy samaradorligi: mazkur ilmiy yangilik harbiy xizmatchi bemorlarda ADD1 G1378T, CYP11B2 C344T, GNB3 C825T, CYP11B2 C344T gen polimorfizimi sababli arterial gipertenziya davolash xarajatlarini tejash va nogironlikni kamaytirish natijasida harbiy xizmatchilarning xizmat muddatini uzaytirish va yashash sifatini yaxshilash to‘g‘risidagi ma’lumotlardan xabardor bo‘lishiga xizmai qilgan. Tibbiy-iqtisodiy samaradorligi: harbiy xizmatchilarni tashxislash va davolash ishlariga sarflanadigan 1,6 mln so‘mni iqtisod qilish imkoni berishga muayyan darajada xizmat qilgan.
