Исхакова Зухро Шарифкуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коморбидлик фонида юз-жағ соҳаси йирингли-яллиғланиш касалликларини даволашни самарадорлигини ошириш», 14.00.21 – Стоматология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.3.PhD/Tib2131.
Илмий раҳбар: Кубаев Азиз Сайдалимович, тиббиёт фанлари доктори доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Дусмухамедов Дилшод Махмудович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.  Юсупов Руслан Доккаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот: МАRА Technological University (Малайзия).    
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: колхицин препаратини махаллий қўллаш орқали артериал гипертония ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмонасини даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юз-жағ соҳасининг артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган флегмонал юз-жағ соҳасининг артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган флегмоналари бўлган беморларда тизимли яллиғланишнинг  коморбид патология фонидаги роли юзасидан қиёсий таҳлил ўтказилганда, йирингли яллиғланиш жараёнлари коморбид фонидаги юз-жағ соҳаси флегмонаси билан оғриган беморларга нисбатан оғирроқ кечиши аниқланган;
артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда эндотелиал функция ва цитокин яллиғланиш маркерлари таҳлил қилинди;  юз-жағ соҳаси флегмоналари артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган беморларда  коморбид фони  бўлмаган беморларга нисбатан эндотелиал функцияни пасайиши ва цитокин яллиғланиш маркерлари миқдори  кўпайиши аниқланган;
артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда колхицин билан ўтказилган маҳаллий терапиянинг эндотелий функцияси ва  яллиғланиш маркерларига таъсири самарадорлиги исботланган;
 артериал гипертензия ва семизлик фонида шаклланган юз-жағ соҳаси флегмонаси бўлган беморларни колхицинни маҳаллий қўллаш орқали даволашнинг юқори самарадорлиги клиник-лаборатор, микробиологик ва иммунологик натижалар асосида исботланди, шунингдек, юмшоқ тўқималарнинг регенератив қобилияти яхшиланиши ва даволаш муддатларининг қисқариши аниқланган.    
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2024 йил 8 июлдаги 02/11- сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: юз-жағ соҳасининг артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган флегмоналари бўлган беморларда тизимли яллиғланишнинг  коморбид патология фонидаги роли юзасидан қиёсий таҳлил ўтказилганда, йирингли яллиғланиш жараёнлари коморбид фонидаги юз-жағ соҳаси флегмонаси билан оғриган беморларга нисбатан оғирроқ кечиши аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Беморларни даволаниш жарраёнида артериал гипертензия ва семизлик фонидаги юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморлар гуруҳдаги умумий ва махаллий клиник белгилари назорат гурухга нисбатан 3.4 ва 3.3  баравар яллиғланиш жарраёнини баландлигини кўрсатди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар 7- сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (28.01.2024 y; №28);) ҳамда Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (30.04.2024 y.; №1156-7-107-TB/2024) билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги:олинган илмий натижалар асосида артериал гипертензия ва семизлик  билан оғриган беморларда юз-жағ флегмоналарнинг операциядан кейинги турли хил асоратларни олдини олиш бўйича даволаш усули тадбиқ этилган; Иқтисодий самарадорлиги: биз томонимиздан илк бора гипертензия ва семизлик фонидаги юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда колхицин малҳамини қўлланилиши натижасида даволаш самарадорлиги ошиши ҳисобига умумий сарф харажатларни камайтиришга эришилди. Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси Марказий шифохонаси ва Тошкент шаҳар 7-сон шаҳар шифохонаси 2022 йилдаги прейскуранти бўйича 10 кун даволаниш учун 1млн. 100 минг сўм сарфланган, биз томондан таклиф этилган даволаш усулида эса 800 минг сўм сарфланди, 300 минг сўм тежалди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиш: артериал гипертензия ва семизлик  билан оғриган беморларда юз-жағ соҳаси флегмоналарни даволаш бўйича илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган «Ҳамроҳ касалликлари бор  беморларда юз-жағ соҳаси йирингли-яллиғланиш касалликларини тарқалганлиги ва жарроҳлик даволашга бўлган эҳтиёж тавсифи» мавзусидаги услубий тавсиянома (СамДТУ қошидаги эксперт кенгаши 13.05.2024 йилда да №85-сон билан тасдиқланди). Илмий натижаларнинг жорий этилиши юз-жағ соҳаси флегмонларини артериал гипертензия ва семизлик  фони билан бирга кечишини эрта ташхислаш ва даволаш, беморларда асоратларни олдини олиш ва уларни ривожланишини камайтириш имконини берди;    
иккинчи илмий янгилик: артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда эндотелиал функция ва цитокин яллиғланиш маркерлари таҳлил қилинди;  юз-жағ соҳаси флегмоналари артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган беморларда  коморбид фони  бўлмаган беморларга нисбатан эндотелиал функцияни пасайиши ва цитокин яллиғланиш маркерлари миқдори  кўпайиши аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда анъанавий даволаш усулига қўшимча маҳаллий колхицин дори воситасини қўллаш орқали комплекс даволаш тадбирлари таклиф қилинган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар 7- сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (28.01.2024 y; №28);) ҳамда Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (30.04.2024 y.; №1156-7-107-TB/2024) билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижаларнинг ҚВП ва поликлиника хирург стоматологлари амалиётига тадбиқ этилиши, артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналарида эҳтимоли юқори бўлган асоратларни олдини олиш, профилактика чора тадбирлари тиббий-ижтимоий самарадорликни ошириш эвазига жарроҳлик ярасини битиши тезлашишига имкон берди, бу эса ўз навбатида умумий даволаш харажатларининг камайишига олиб келди. Иқтисодий самарадорлиги: биз томонимиздан илк бора колхицин малҳамининг инновацион қўлланилиши даволаш самарадорлиги ошиши ва касалликни даволашга кетадиган препарат умумий сарф харажатларни камайтириш ҳисобига эришилди. Колхицин эндотелиал ҳужайраларда селектинлар экспрессиясини бостиради, бу лейкоцитларнинг яллиғланган эндотелийга нисбатан адгезияси пасайишига олиб келади, шу билан нейтрофиллар миграцияси ва яллиғланишни сусайтиради ва беморлар стационар койка кунларини одатдаги 10-12 кундан 8-10 кунгача қисқаришига олиб келади. 10 кунлик койка кунлари Тошкент 7- сон клиник шифохонаси ва Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси ўртача ҳисобланиб, 1100000 сумдан 800 минг сўмгача қисқариши аниқланди, 300 минг сўм тежалди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиш: артериал гипертензия ва семизлик  билан оғриган беморларда юз-жағ соҳаси флегмоналарни даволаш бўйича илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган «Ҳамроҳ касалликлари бор  беморларда юз-жағ соҳаси йирингли-яллиғланиш касалликларини тарқалганлиги ва жаррохлик даволашга бўлган эҳтиёж   тавсифи» мавзусидаги услубий тавсиянома (СамДТУ қошидаги эксперт кенгаши 13.05.2024 йилда №85-сон билан тасдиқланди). Илмий натижаларнинг жорий этилиши артериал гипертензия ва семизлик  фонидаги юз-жағ соҳаси флегмонларини даволаш усулларини такомиллаштириш ва беморларни реабилитация қилиш сифатини оширишга хизмат қилган;    
учинчи илмий янгилик артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда колхицин билан ўтказилган маҳаллий терапиянинг эндотелий функцияси ва  яллиғланиш маркерларига таъсири самарадорлиги исботланган;  Илмий янгиликнинг аҳамияти: тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти шундан иборатки, артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда иммунологик ва биокимёвий ўзгаришлар аниқланган.  Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар 7- сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (28.01.2024 y; №28); ҳамда Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси  бўйича буйруқ (30.04.2024 y.; №1156-7-107-TB/2024) билан амалиётига жорий этилди.  Ижтимоий самарадорлиги: артериал гипертензия ва семизлик фонида кечаётган юз-жағ соҳаси флегмоналари бўлган беморларда йирингли яллиғланиш жараёниннг асосий омиллари анамнези тўлиқ йиғилиб  ўрганилди ва биз томондан таклиф этилган даволаш усули ёрдамида беморларнинг тез тузалиши, койка кунлари қисқариши, шифохонага келиб кетиш сарф харажатларининг камайишига олиб келди. Иқтисодий самарадорлиги: беморларимизга биз томондан тавсия этилган комплекс даво чораси,  келажакда қиммат даволанишни тежашга имкон берган. Колхицин малҳамини қўллаш билан даволаш сарф-ҳаражатларидан 300000 сўм тежаш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиш: артериал гипертензия ва семизлик фонида шаклланган юз-жағ соҳаси флегмонаси бўлган беморларни даволашнинг такомиллаштирилган усули асосида ишлаб чиқилган «Юз-жағ соҳаси йирингли-яллиғланиш касалликларини комплекс реабилитация қилишда замонавий боғлов материалларидан фойдаланиш самарадорлиги» мавзусидаги услубий тавсиянома (СамДТУ қошидаги эксперт кенгаши 13.05.2024 йилда №86-сон билан тасдиқланган). Илмий натижаларнинг жорий этилиши артериал гипертензия ва семизлик  фонидаги юз-жағ соҳаси флегмонлари кечишини ташхислашнинг замонавий ёндашувлари ва даволаш усулларини такомиллаштириш ҳақида маълумот беради.
тўртинчи илмий янгилик: артериал гипертензия ва семизлик фонида шаклланган юз-жағ соҳаси флегмонаси бўлган беморларни колхицинни маҳаллий қўллаш орқали даволашнинг юқори самарадорлиги клиник-лаборатор, микробиологик ва иммунологик натижалар асосида исботланди, шунингдек, юмшоқ тўқималарнинг регенератив қобилияти яхшиланиши ва даволаш муддатларининг қисқариши аниқланган;  Илмий янгиликнинг аҳамияти: артериал гипертензия ва семизлик фонида шаклланган юз-жағ соҳаси флегмонаси бўлган беморларни ихтисослаштирилган ёрдамини ташкил этиш бўйича таклиф этилган усул орқали беморларни даволаш самарадорлиги яхшиланган.  Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: ишлаб чиқилган услублар соғлиқни сақлаш амалиёт тизимига, хусусан,олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар 7- сон клиник шифохонаси бўйича буйруқ (28.01.2024 y; №28);) ҳамда Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (30.04.2024 y; №1156-7-107-TB/2024) билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги; асосий гуруҳ беморларимизга биз томонимиздан тавсия этилган даволаш тактикамиз, беморларни тезроқ тузалиши ва ижтимоий ҳолати яхшиланганлиги кузатилди.  Иқтисодий самарадорлиги: артериал гипертензия ва семизлик фонида шаклланган юз-жағ соҳаси флегмонаси бўлган беморларни даволашда биз томондан тавсия этилган табиий колхицин препарати нисбатдан камҳаржлиги ва тавсия этилган усул эффективлиги стационарда ётиб даволаниш кунларининг қисқариши, бир нафар бемор 10 кунлик койка кунлари Тошкент шаҳар 7- сон клиник шифохонаси ва Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси ўртача ҳисобланиб, 1100000 сумдан саккиз юз минг сўмгача камайиши аниқланди, 300 минг сўм тежалди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиш: артериал гипертензия ва семизлик фонида шаклланган юз-жағ соҳаси флегмонаси бўлган беморларни даволаш бўйича илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган «Юз-жағ соҳаси йирингли-яллиғланиш касалликларини комплекс реабилитация қилишда замонавий боғлов материалларидан фойдаланиш самарадорлиги» мавзусидаги услубий тавсиянома (СамДТУ қошидаги эксперт кенгаши 13.05.2024 йилда №86-сон билан тасдиқланган). Илмий натижаларнинг жорий этилиши артериал гипертензия ва семизлик фонидаги юз-жағ соҳаси флегмоналарни ташхислашнинг замонавий ёндашувлари ва даволаш усулларини такомиллаштириш ҳақидаги маълумотларни беради. Илмий натижаларнинг жорий этилиши артериал гипертензия ва  семизлик фонидаги юз-жағ соҳаси флегмоналарни кечишини эрта ташхислаш ва даволаш, «Юз-жағ соҳаси йирингли-яллиғланиш касалликларини комплекс реабилитация қилишда замонавий боғлов материалларидан фойдаланиш самарадорлиги» мавзусидаги услубий тавсияномалари (СамДТУ қошидаги эксперт кенгаши 13.05.2024й да №86-сон билан тасдиқланган). Илмий натижаларнинг жорий этилиши артериал гипертензия ва семизлик  фонида юз-жағ соҳаси флегмонлари билан бирга кечишини ташхислашнинг замонавий ёндашувлари ва даволаш усулларини такомиллаштириш ҳақида маълумот беради.