Қурбонов Дилшоджон Махамадалиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Судга қадар иш юритувида қонунийликни таъминлашни такомиллаштириш”, 12.00.09 “Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси” ихтисослиги (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3PhD/Yu1575
Илмий раҳбар: Миразов Даврон Мирагзамович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети, DSc.32/30.12.2020.Yu.74.01 қошидаги Илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: Хайриев Нодиржон Исроилович, юридик фанлар доктори, профессор; Бабаев Акмал Абдукаримович, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси ИИВ Малака ошириш институти. Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади судга қадар иш юритуви босқичида қонунийликни таъминлашни такомиллаштиришга қаратилган илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жиноят ишлари бўйича вояга етмаган шахсларни мажбурий келтириш уларнинг ота-оналари ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар орқали амалга оширилиши, ички ишлар органи ходими мажбурий келтиришни амалга ошираётганида келтирилиши лозим бўлган вояга етмаган шахснинг ота-онасини ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларни мажбурий келтириш тўғрисидаги қарор (ажрим) билан таништириш зарурати асослаб берилган;
мажбурий келтирилиши лозим бўлган шахс топилган тақдирда, ички ишлар органи ходими унга мажбурий келтириш тўғрисидаги қарор (ажрим)ни таништириб, тилхат олиши ва мазкур қарор (ажрим)ни чиқарган суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки судга олиб келиши шартлиги, бунда қарор (ажрим)га шахс топилган вақт ва жой, уни олиб келиб топширилган вақт, шунингдек унинг мажбурий келтирилиши билан боғлиқ ариза, шикоят ва илтимослар ҳақидаги маълумотнома илова қилиниши лозимлиги асослаб берилган;
жиноят ишларини юритишда гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчи ўзининг айбсизлигини исботлаши шарт эмаслиги, исталган вақтда сукут сақлаш ҳуқуқидан фойдаланиши, ўзи ва яқин қариндошларига қарши гувоҳлик беришга мажбур эмаслиги билан боғлиқ Конституцияда белгиланган шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини бузилиши процессуал қонун нормаларининг жиддий бузилиши деб эътироф этиш зарурати асослаб берилган;
терговга қадар текширув материалида ёки жиноят иши билан сақланаётган ашёвий далиллар иш бир терговга қадар текширув органидан бошқасига ёки суриштирув, дастлабки тергов органига ёки бир суриштирув органидан бошқа суриштирув ёхуд дастлабки тергов органига ёки бир терговчидан бошқа терговчига, шунингдек прокурор ёки судга юборилганда ёхуд бир суддан бошқа судга ўтказилганда иш билан бирга топширилиши, шунингдек бу ҳақда ҳар бир топширилаётган нарса бўйича ашёвий далилларни ҳисобга олиш китобида тегишли ёзув киритилиши, белгиланган тартибда ашёвий далил деб эътироф этилмаган нарсалар жиноят иши билан бирга топширилиши мумкин эмаслиги асослаб берилган;
суриштирув ёки дастлабки терговни тўхтатиш тўғрисида қарор чиқарилаётганида унда тўхтатилаётган иш бўйича олиб қўйилган ашёвий далиллар ва бошқа нарсаларнинг сақланаётган жойини белгилаш, ушбу обектлар, махсус сақлашга топширилиши лозим бўлмаса, тўхтатилган жиноят иши суриштирув ёки дастлабки тергов органида сақлаб турилган вақт давомида суриштирув ёки дастлабки тергов юритилган жойда сақланади ва иш бошқа суриштирув ёки дастлабки тергов органига топширилаётган вақтда иш билан бирга топширилиши лозимлиги асослаб берилган.
жиноят иши бўйича далилий ашё сифатида олинган нарса ва буюмлар талон-тарож бўлиши ва бошқа ташқи таъсирларини олдини олиш учун ушбу нарсаларни топширилаётганда камида 2 нафар холис иштирок этиши ёки ушбу жараён видеоёзув орқали қайд этилиши лозимлиги асослантирилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот иши бўйича олинган натижаларидан қуйидагиларда фойдаланилган:
жиноят ишлари бўйича вояга етмаган шахсларни мажбурий келтириш уларнинг ота-оналари ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар орқали амалга оширилиши, ички ишлар органи ходими мажбурий келтиришни амалга ошираётганида келтирилиши лозим бўлган вояга етмаган шахснинг ота-онасини ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларни мажбурий келтириш тўғрисидаги қарор (ажрим) билан таништириш юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018-йил 15-декабрдаги 1024-сон қарори билан тасдиқланган “Суриштирув, дастлабки тергов органлари ёки судга узрсиз сабабларга кўра келишдан бош тортган шахсларни мажбурий келтириш бўйича топшириқларни ижро этиш тартиби тўғрисида низом”ни 1-боби 4-бандини иккинчи хатбошини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 5-октябрдаги 12-15-85-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши суриштирув, дастлабки тергов органлари ёки судга узрсиз сабабларга кўра келишдан бош тортган шахсларни мажбурий келтириш бўйича топшириқларни ижро этиш тартибини белгилашга хизмат қилган;
мажбурий келтирилиши лозим бўлган шахс топилган тақдирда, ички ишлар органи ходими унга мажбурий келтириш тўғрисидаги қарор (ажрим)ни таништириб, тилхат олиши ва мазкур қарор (ажрим)ни чиқарган суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки судга олиб келиши шартлиги, бунда қарор (ажрим)га шахс топилган вақт ва жой, уни олиб келиб топширилган вақт, шунингдек унинг мажбурий келтирилиши билан боғлиқ ариза, шикоят ва илтимослар ҳақидаги маълумотнома илова қилиниши лозимлиги юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018-йил
15-декабрдаги 1024-сон қарори билан тасдиқланган “Суриштирув, дастлабки тергов органлари ёки судга узрсиз сабабларга кўра келишдан бош тортган шахсларни мажбурий келтириш бўйича топшириқларни ижро этиш тартиби тўғрисида низом”ни 2-боби 13-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 5-октябрдаги 12-15-85-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши мажбурий келтириш тўғрисидаги қарор (ажрим)ни ижро этиш тартибини белгилашга хизмат қилган;
жиноят ишларини юритишда гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчи ўзининг айбсизлигини исботлаши шарт эмаслиги, исталган вақтда сукут сақлаш ҳуқуқидан фойдаланиши, ўзи ва яқин қариндошларига қарши гувоҳлик беришга мажбур эмаслиги билан боғлиқ Конституцияда белгиланган шахсий ҳуқуқ ва эркинликларини бузилиши процессуал қонун нормаларининг жиддий бузилиши деб эътироф этиш юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023-йил 23-июн кунидаги 16-сон “Одил судловни амалга оширишда ўзбекистон республикаси конституцияси нормаларини тўғридан-тўғри қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги қарорини 16-бандини учинчи хатбошини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023-йил 29-сентябр кунидаги 11/16-23 сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши мажбурий келтириш тўғрисидаги қарор (ажрим)ни ижро этиш тартибини белгилашга хизмат қилган;
терговга қадар текширув материалида ёки жиноят иши билан сақланаётган ашёвий далиллар иш бир терговга қадар текширув органидан бошқасига ёки суриштирув, дастлабки тергов органига ёки бир суриштирув органидан бошқа суриштирув ёхуд дастлабки тергов органига ёки бир терговчидан бошқа терговчига, шунингдек прокурор ёки судга юборилганда ёхуд бир суддан бошқа судга ўтказилганда иш билан бирга топширилиши, шунингдек бу ҳақда ҳар бир топширилаётган нарса бўйича ашёвий далилларни ҳисобга олиш китобида тегишли ёзув киритилиши, белгиланган тартибда ашёвий далил деб эътироф этилмаган нарсалар жиноят иши билан бирга топширилиши мумкин эмаслигини белгилаш юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Олий суди, Давлат хавфсизлик хизмати, Ички ишлар вазирлиги, Мудофаа вазирлиги, Давлат божхона қўмитаси, Давлат солиқ қўмитасининг 2021-йил 21-октябрдаги “Суриштирув, дастлабки тергов ва суд муҳокамаси давомида ашёвий далиллар, моддий қимматликлар ва бошқа мол-мулкни олиб қўйиш (қабул қилиш), ҳисобга олиш, сақлаш, бериш, сотиш, қайтариш, йўқ қилиб ташлаш тартиби тўғрисидаги йўриқномага ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қўшма қарорини 45-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2023-йил 15-сентябрдаги 28/1-111-сон далолатномаси). Ушбу таклифни амалиётга жорий этилиши суриштирув, дастлабки тергов ва суд муҳокамаси давомида ашёвий далиллар ҳисобга олиш, сақлаш, бериш тартибини белгилашга хизмат қилган;
суриштирув ёки дастлабки терговни тўхтатиш тўғрисида қарор чиқарилаётганида унда тўхтатилаётган иш бўйича олиб қўйилган ашёвий далиллар ва бошқа нарсаларнинг сақланаётган жойини белгилаш, ушбу обектлар, махсус сақлашга топширилиши лозим бўлмаса, тўхтатилган жиноят иши суриштирув ёки дастлабки тергов органида сақлаб турилган вақт давомида суриштирув ёки дастлабки тергов юритилган жойда сақланади ва иш бошқа суриштирув ёки дастлабки тергов органига топширилаётган вақтда иш билан бирга топширилиши лозимлиги юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Олий суди, Давлат хавфсизлик хизмати, Ички ишлар вазирлиги, Мудофаа вазирлиги, Давлат божхона қўмитаси, Давлат солиқ қўмитасининг 2021-йил 21-октябрдаги “Суриштирув, дастлабки тергов ва суд муҳокамаси давомида ашёвий далиллар, моддий қимматликлар ва бошқа мол-мулкни олиб қўйиш (қабул қилиш), ҳисобга олиш, сақлаш, бериш, сотиш, қайтариш, йўқ қилиб ташлаш тартиби тўғрисидаги йўриқномага ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қўшма қарорини 56-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2023-йил 15-сентябрдаги 28/1-111-сон далолатномаси). Ушбу таклифни амалиётга жорий этилиши суриштирув, дастлабки тергов ва суд муҳокамаси давомида олиб қўйилган ашёвий далиллар ва бошқа нарсаларнинг сақлаш тартибини белгилашга хизмат қилган.
нарсаларни топширилаётганда камида 2 нафар холис иштирок этиши ёки ушбу жараён видеоёзув орқали қайд этилиши борасидаги таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Олий суди, Давлат хавфсизлик хизмати, Ички ишлар вазирлиги, Мудофаа вазирлиги, Давлат божхона қўмитаси, Давлат солиқ қўмитасининг 2021-йил 21-октябрдаги “Суриштирув, дастлабки тергов ва суд муҳокамаси давомида ашёвий далиллар, моддий қимматликлар ва бошқа мол-мулкни олиб қўйиш (қабул қилиш), ҳисобга олиш, сақлаш, бериш, сотиш, қайтариш, йўқ қилиб ташлаш тартиби тўғрисидаги йўриқномага ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қўшма қарорини 63-бандини тўртинчи хатошисини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2023-йил 15-сентябрдаги 28/1-111-сон далолатномаси). Ушбу таклифни амалиётга жорий этилиши судга қадар иш юритувида далилий ашёларни талон-тарож қилиниши ва шу орқали қонунийликни таъминлашга хизмат қилган.