Кадирова Наргиза Рашитовна
юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистон Республикасининг консуллик хизмати фаолиятини ташкилий-ҳуқуқий таъминланиши: халқаро-ҳуқуқий жиҳатлари”  12.00.10 – Халқаро ҳуқуқ.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Yu1492.  
Илмий раҳбар: Хамедов Иса Аҳлиманович, юридик фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: DSc.11/25.08.2022.Yu.24.01
Расмий оппонентлар: Исмаилов Баходир Исламович, юридик фанлар доктори, профессор, Юлдашева Говхержан, юридик фанлар доктори, профессор      
Етакчи ташкилот номи: Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
Диссертация иши рус тилида таёрланган.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бўлиб замонавий шароитларда Ўзбекистон Республикаси консуллик хизмати фаолиятини таъминлашнинг халқаро-ҳуқуқий ва ташкилий жиҳатларини таҳлил қилиш орқали таклифлар ва амалий тавсиялар ишлаб чиқиш ҳисобланади.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: Ўзбекистон Республикасининг Консуллик уставига ушлаб турилган, қамоққа олинган, ҳукм қилинган ёки бедарак йўқолган фуқароларга нисбатан консуллик вазифаларини белгилайдиган 23-моддани киритиш таклиф этилди.
"Ўзбекистон Республикасининг Консуллик устави" лойиҳасини (қонун лойиҳасини тайёрлаш бўйича идоравий эксперт гуруҳи аъзоси сифатида Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги ва Олий Мажлисига киритилган ҳамда консуллик уставини қабул қилишда инобатга олинган таклифлар) ва "Ўзбекистон Республикасининг дипломатик хизмати тўғрисида"ги Қонун лойиҳасини (қонун лойиҳасини тайёрлаш бўйича идоравий эксперт гуруҳи аъзоси сифатида Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги ва Сенатига киритилган эксперт таклифлари) тайёрлашда;
Ўзбекистон Республикасининг Консуллик уставини "Ўзбекистон Республикаси тергов органлари ва судларининг топшириқларини бажаришга нисбатан консуллик функсиялари" деб номланган 24-модда билан тўлдириш зарурати асослантирилган;
Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари, консуллик муассасалари ва ваколатли ваколатхоналари раҳбарларига улар жойлашган мамлакатда ўз ходимлари томонидан содир этилган жиноий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар бўйича суриштирувни амалга ошириш ваколатини бериш таклифи асослантирилган;
Жиноят-процессуал кодексини тегишли мамлакатларнинг консуллик муассасаларини уларнинг фуқароларига нисбатан тергов ҳаракатларини ўтказишда мажбурий хабардор қилишни назарда тутувчи нормалар билан тўлдириш, шунингдек консуллик мансабдор шахсларига ўз функсияларини тўсқинликсиз амалга ошириш учун шарт-шароитлар яратиш зарурлиги асослантирилган;
консуллик функсияларини амалга оширишда фахрий консулларнинг вазифаларини тартибга солувчи Консуллик алоқалари тўғрисидаги Вена конвенсиясига Факултатив протокол лойиҳаси ишлаб чиқилди;
консуллик функсияларини бажаришда замонавий ижтимоий, ахборот, коммуникация воситалари ва технологияларидан фойдаланиш тавсия этилган;
"Ўзбекистон Республикаси фахрий консуллари ассоциацияси"ни таъсис этишнинг долзарблиги ва унинг ФИCАC Бутунжаҳон консуллар федерациясига аъзо бўлиш истиқболлари асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Диссертация тадқиқоти натижалари бўйича хулоса, таклиф ва тавсиялардан қуйидагиларда фойдаланилган:
"Ўзбекистон Республикасининг Консуллик устави"нинг 23-моддасига (иккинчи қисмига) ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди. Қонун лойиҳасини тайёрлаш бўйича идоравий эксперт гуруҳи аъзоси сифатида Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги ва Олий Мажлисига киритилган ва консуллик уставини қабул қилишда инобатга олинган таклифлар асосида, ушбу Устав лойиҳасини тайёрлашда қуйидаги қоида фойдаланилди: "Консуллик мансабдор шахслари ушлаб турилган, қамоққа олинган, ҳукм қилинган ёки бедарак йўқолган Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг ҳуқуқларига риоя этилишини назорат қилиши, шунингдек, халқаро меъёрлар ва консуллик жойлашган давлат қонунчилигига мувофиқ уларни ҳимоя қилиш чораларини кўриши шарт". (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 12.02.2025-йилдаги 3/дн-21-сонли хати). Илмий натижалар фуқароларнинг ҳуқуқларини кенгайтиришга хизмат қилади;
24-моддага ўзгартиришлар киритиш ва кўриб чиқишда қуйидаги таклифлардан фойдаланилган. "Ўзбекистон Республикасининг Консуллик устави"нинг "Ўзбекистон Республикаси тергов органлари ва судларининг топшириқларини бажариш бўйича консуллик вазифалари" қисмига кўра, консуллик мансабдор шахслари Ўзбекистон Республикаси тергов органлари ва судларининг мамлакат фуқароларига нисбатан топшириқларини халқаро шартномаларга мувофиқ бажарадилар. Бундай шартномалар мавжуд бўлмаган тақдирда, топшириқлар қабул қилувчи давлат қонунчилигига зид бўлмаган тартибда амалга оширилади. Ушбу қоидалардан мазкур Устав лойиҳасини тайёрлашда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 12.02.2025-йилдаги 3/дн-21-сонли хати). Диссертация натижалари консуллик хизмати фаолиятининг самарадорлигини оширишга хизмат қилади;
"Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига қўшимча ва ўзгартишлар киритиш тўғрисида"ги Қонуннинг 38-моддасига киритилган Ўзбекистоннинг хориждаги дипломатик ваколатхоналари ва консуллик муассасалари бошлиқларига дипломатик ваколатхоналар ва консуллик муассасалари ҳудудида содир этилган жиноятлар тўғрисидаги ишлар бўйича суриштирувни амалга ошириш ҳуқуқини бериш, шунингдек, чет эл фуқароларининг Ўзбекистон Республикасида асоссиз ушлаб турилишидан ҳимоя қилиш кафолатларини таъминлашни назарда тутувчи ўзгартиш ва қўшимчаларни такомиллаштиришда тадқиқотнинг тавсиялари ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 12.12.2024-йилдаги 3/08-249-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиялар хориждаги дипломатик ваколатхоналар ва консуллик муассасалари фаолиятини такомиллаштиришга хизмат қилган;
тадқиқот натижалари бўйича ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялардан Жиноят-процессуал кодексининг 224-моддасида тегишли давлатларнинг консуллик муассасаларини уларнинг фуқароларига нисбатан тергов ҳаракатларини ўтказишда албатта хабардор қилиш, шунингдек консуллик мансабдор шахсларига ўз функсияларини тўсқинликсиз амалга ошириш учун шарт-шароитлар яратишни назарда тутувчи таклифларни ишлаб чиқишда ҳам фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 12.12.2024-йилдаги 3/08-249-сон хати). Ушбу тавсиялар жиноят процессида чет эл фуқароларининг ҳуқуқий кафолатларини кучайтириш, уларни ҳимоя қилиш даражасини ошириш ва 1963 йилги Консуллик муносабатлари тўғрисидаги Вена конвенсияси доирасидаги мамлакатнинг халқаро мажбуриятларига риоя этилишини таъминлашга хизмат қилади;
тадқиқотнинг тавсиялари Ўзбекистон Республикасининг консуллик муассасалари фаолиятини такомиллаштириш мақсадида фойдаланиш учун "Ўзбекистон Республикасининг фахрий консули тўғрисидаги низом" лойиҳасини тайёрлашда ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Ҳуқуқий сиёсат ва қонунчилик институтининг 12.12.2024-йилдаги 09/1-7/329-сон хати);
"Фахрий консуллар тўғрисида"ги Факултатив баённома лойиҳасини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 12-декабрдаги 3/08-249-сон хати);
"ФИCАC" Бутунжаҳон консуллар федерациясига аъзо бўлиш истиқболи билан "Ўзбекистон Республикаси фахрий консуллари ассоциацияси"ни таъсис этиш таклиф этилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Ҳуқуқий сиёсат ва қонунчилик институтининг 2024-йил 12-декабрдаги 09/1-7/329-сон хати).