Умматов Нозим Раимжоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Спорт такомиллашув босқичидаги узоқ масофаларга югурувчиларни мусобақаларга тайёрлаш услубиёти”, 13.00.04– Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси, педагогика фанлари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Ped1136.
Илмий раҳбар: Олимов Мухсинбек Сотиволдиевич педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат педагогика институти.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, ИК рақами: DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01
Расмий оппонентлар: редагогика фанлари доктори (DSc), профессор Рахимов Владимир Шавкатович, редагогика фанлари доктори (DSc), профессор Абдуллаев Мехриддин Жунайдуллоевич.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади спорт такомиллашув босқичида узоқ масофаларга югурувчиларни мусобақаларга тайёрлаш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
узоқ масофаларга югурувчиларни мусобақаларга тайёрлашда давомилиги 9 дақиқали (махсус югуриш машқлар тўпламини ҳар 30 сония давомида узлюксиз бажариш ва алмашлаш натижасида оёқ, қўл, бел ва қорин мушакларини ҳаракатчанлигини мусобақа маромида такрорлаш) махсус машқлар мажмуасини қўллаш ҳисобига махсус жисмоний тайёргарлик кўрсатгичлари такомиллаштирилган;
узоқ масофаларга югурувчиларни турли мусобақаларга тайёрлашда масофани ҳар бир километри бошида 75-150 метргача тезланиш ва қолган 850-925 метргача бўлган масофани спортчиларни югуриш тезлигига қайтишни амалга ошириш ҳисобига рақибни толиқтириш каби тактик тайёргарлик даражаси оширилган;
узоқ масофаларга югурувчи спортчиларни тайёргарлик машғулотлари учун ишлаб чиқилган махсус функсионал машқлар арсеналини мусобақаларга тайёрлаш микроциклларида қўллаш ҳисобига уларни турли мусобақаларда юқори спорт натижаларини таъминловчи жисмоний ва функсионал тайёргарлик кўрсаткичлари такомиллаштирилган;
узоқ масофаларга югурувчилар тайёргарлигининг мезо ва микро циклларидаги юкламаларини ўсиб борувчи, ҳажмли, зарбдор нисбатларини шиддат зоналари бўйича (кичик, ўрта, катта, субмаксимал ва максимал) оптимал тақсимлаш ҳисобига уларни мусобақаларга самарали тайёрлаш имкониятлари оширилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Узоқ масофаларга югурувчиларнинг югуриш жараёнида йиллик машғулотлар мазмунини тизимли ўрганиш асосида:
узоқ масофаларга югурувчиларни турли мусобақаларга тайёрлашда масофани ҳар бир километри бошида 75-150 метргача тезланиш ва қолган 850-925 метргача бўлган масофани спортчиларни югуриш тезлигига қайтишни амалга ошириш бўйича таклиф ва тавсиялар йенгил атлетика бўйича Ўзбекистон миллий терма жамоасининг узоқ масофаларга югурувчиларининг машғулот жараёнига татбиқ этилди. (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024 йил 28-июндаги 03-16/6505–сон маълумотномаси). Натижада, махсус жисмоний тайёргарлигини (оёқнинг куч чидамлилигини ривожлантириш) ошириш методикасини қўлланиш натижасида спорт мусобақаларида 1 нафар спорт устаси, 4 нафар спорт усталигига номзод ва 8 нафар И-разрядли ҳамда 2 нафар ИИ-разрядли узоқ масофаларга югурувчилар тайёрланган;
узоқ масофаларга югурувчи спортчиларнинг тайёргарлик машғулотлари учун ишлаб чиқилган комплекс машқлар арсеналини мусобақаларга тайёрлаш микроциклларида қўллаш бўйича таклиф ва тавсиялар Наманган Олимпия ва Паралимпия спорт турларига тайёрлаш маркази узоқ масофаларга югурувчи спортчиларни тайёргарлик машғулотлари учун татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024 йил 28-июндаги 03-16/6505 – сон маълумотномаси). Натижада узоқ масофаларга югурувчилар “Универсиада 2023” ва “Янги Нафас” Ўзбекистон кубоги мусобақаларида 3 та олтин, 1 бронза медалларига сазовор бўлган;
узоқ масофаларга югурувчиларни мусобақаларга тайёрлашда давомилиги 9 дақиқали (махсус югуриш машқлари тўпламини ҳар 30 сония давомида узлюксиз бажариш ва алмашлаш натижасида оёқ, қўл, бел ва қорин мушакларини ҳаракатчанлигини мусобақа маромида такрорлаш) махсус машқлар мажмуасини қўллаш бўйича таклиф ва тавсиялар Наманган Олимпия ва Паралимпия спорт турларига тайёрлаш маркази узоқ масофаларга югурувчи спортчиларни тайёргарлик машғулотлари учун татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024 йил 28-июндаги 03-16/6505 – сонли маълумотномаси). Натижада, амалиёт жараёнига қўлланишда “Янги нафас” 2023 мусобақасида 1-ўрин, Универсиада – 2023 мусобақасида олтин медал ва Ўзбекистон шаҳарлари кубогида 1 – 3 ўринни эгаллаб вилоят терма жамоасини узоқ масофаларга 1-ўринни эгаллашни таъминлади турли мусобақаларда самарали иштирок этиш имкониятларини оширилган;
узоқ масофаларга югурувчиларни тайёргарлик мезо ва микро циклларидаги юкламаларини ўсиб борувчи, ҳажмли, зарбдор нисбатларини шиддат зоналари бўйича (кичик, ўрта, катта, субмаксимал ва максимал) оптимал тақсимлаш бўйича таклиф ва тавсиялар Наманган давлат педагогика институти узоқ масофаларга югурувчи спортчиларнинг машғулот жараёнларига татбиқ этилди (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлигининг 2024 йил 28-июндаги 03-16/6505-сонли маълумотномаси). Натижада, узоқ масофаларга югурувчиларни аероб зонанинг юқори чегарасида югуриш мароми ва давомийлигини ушлаб туриш 9,8% га оширилган аралаш зонада эса иш бажариш ҳажми 8,7% га ривожлантирилган. Анаероб зонада иш бажариш давомийлиги 7,4% га ошиши ҳисобига уларда спорт натижаси 7,9% ошганлигини таъминланган.