Бердиев Дилмурод Холмуродовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Суғориладиган бўз тупроқлар, уларнинг хоссалари ва унумдорлиги (Сурхондарё вилояти мисолида)», 03.01.03 - Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/B1288.
Илмий раҳбар: Абдурахмонов Нодиржон Юлчиевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимёвий тадқиқотлар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, PhD.03/5.05.2023.B/Qx.01.17.
Расмий оппонентлар: Турдиметов Шахобиддин Мухиддинович, биология фанлари доктори, доцент; Фахрутдинова Машкура Фазлиддиновна, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Сурхондарё вилояти бўз минтақа тупроқларининг хосса-хусусиятларини суғориш таъсирида ўзгариш динамикасини аниқлаш, эволюцион ва трансформацион жараёнларнинг жадаллигини белгилаш ҳамда тупроқ сифатини баҳолаш орқали суғориладиган бўз тупроқлар унумдорлигини сақлаш ва оширишга қаратилган ечимлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳудуднинг бўз минтақа суғориладиган автоморф тупроқлари эволюцион жараёнлар таъсирида яримгидроморф ва гидроморф тупроқлар томон трансформацияланганлиги асосланган;
суғориладиган автоморф (р=0,68-0,77), ярим гидроморф ва гидроморф
(р=0,81-0,90) тупроқлар таркибидаги гумус миқдори билан ғўза экини ҳосилдорлиги ўртасидаги коррелятив боғлиқлик аниқланган;
Сурхон воҳаси бўз минтақаси суғориладиган ўтлоқи тупроқларида шағалли қўшилмаларни ўрта қатламлардан (40-100 см) бошланишининг тупроқ унумдорлигини чеграловчи омил сифатидаги таъсири асосланган;
бўз минтақа суғориладиган тупроқлари сифат жиҳатидан баҳоланган ва аввалги тур тадқиқот натижалари билан таққослаш асосида унумдорлик даражасидаги (яхши ерлар (61-80 балли) майдони 15 фоизга ортган) ўзгаришлар динамикаси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Сурхондарё воҳаси бўз минтақаси суғориладиган тупроқларининг хоссалари ва унумдорлиги бўйича олинган илмий ва амалий натижалар асосида:
Денов тумани А.Темур номли массив суғориладиган тупроқларининг гумус билан таъминланганлик даражасини ифодаловчи картограмма тузилган ва массивдаги фермер хўжаликлари фойдаланишидаги 1930,95 гектар суғориладиган ер майдонларида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 10-декабрдаги 05/03-03-398-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур маълумотлар ҳудуддаги типик бўз, бўз-ўтлоқи ва ўтлоқи тупроқларни органик моддага бойитиш орқали тупроқ унумдорлигини ошириш чораларини белгилашга имкон берган;
Сариосиё туманидаги И.Диёров номли, Узун туманидаги «Гулистон», Денов туманидаги А.Темур, Шўрчи туманидаги Й.Охунбобоев ва Қумқўрғон туманидаги С.Бойматов номли массивлар суғориладиган ер майдонлари учун 1:10000 масштабли тупроқ сифатини баҳолаш карталари ишлаб чиқилган ва массивлар ҳудудидаги 12095,1 гектар суғориладиган ер майдонларида фермер хўжаликлар фойдаланишлари учун амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 10-декабрдаги 05/03-03-398-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу маълумотлар суғориладиган тупроқларнинг хосса-хусусиятлари, унумдорлик даражасига қараб ерларнинг меъёрий қийматини ҳисоблаш, ҳосилдорликни режалаштириш, унумдорлиги паст бўлган ерларда давлат эҳтиёжлари учун пахта хом-ашёси етиштирувчи қишлоқ хўжалиги субъектларини молиявий қўллаб-қувватлаш ҳамда тупроқ унумдорлигини сақлаш ва оширишга қаратилган чора-тадбирлар белгилаш имконини берган;
Денов тумани А.Темур номли массив суғориладиган тупроқларини ҳаракатчан фосфор ва алмашинувчи калий билан таъминланганлик агрокимёвий картограммалари тузилиб, фермер хўжаликларининг 1930,95 гектар суғориладиган ер майдонларида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 10-декабрдаги 05/03-03-398-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур маълумотлар ердан фойдаланувчи субектлар суғориладиган ер майдонларининг минерал ўғитларга бўлган талабини аниқлаш, мақбул меъёр ва муддатларда минерал ўғитларни қўллаш ва шу орқали тупроқларнинг агрокимёвий ҳолатини яхшилашга имкон берган.