Матказиев Дилшод Айтпаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Юқори напорли гидроузел сув ташлагич туннелининг гидравлик ҳисобини такомиллаштириш»,
05.09.07 – «Гидравлика ва муҳандислик гидрологияси» (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Т3189.
Илмий раҳбар: Арифжанов Айбек Мухамеджанович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат транспорт университети ҳузуридаги DSc.15/27.02.2020.Т.73.02 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Жонқобилов Улуғмурод Умбарович – техника фанлари доктори, профессор; Ахмедходжаева Ифода Ахмаджановна – техника фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-қурилиш институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: юқори напорли гидроузел сув ташлагич туннелининг гидравлик ҳисобини оқим кинематикаси ва динамикасига таъсир этувчи омилларни инобатга олиб такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
юқори напорли гидроузел сув ташлагич туннелининг сув ўтказиш қобилиятини ҳисобга олган ҳолда оқим кинетик энергиясининг пастки бефга таъсирини камайтириш усули ишлаб чиқилган;
ўхшашлик назарияси ва гидравлик моделлаштириш шартларини инобатга олиб юқори напорли гидроузел сув ташлагич туннелининг лаборатория моделида гидравлик қаршиликларни баҳолаш бўйича боғланишлар олинган;
тажрибада олинган маълумотлар математик статистика услубларидан фойдаланиб таҳлил этилиб, умумлашган гидравлик қаршилик коеффициентини оқим энергетик ҳолати, қувур материалига ва Эйлер сонига боғлиқ равишда ўзгаришини баҳолаш усули ишлаб чиқилган;
сув ташлама қувурда оқим зарбини камайтириш учун махсус ўрнатилган мосламаларда маҳаллий қаршилик ҳосил қилиб сув сарфини бошқариш усули такомиллаштирилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Юқори напорли гидроузел сув ташлагич туннелининг гидравлик ҳисобини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
сув омборининг сув ташлаш қувурида кинетик энергияни таъсирини камайтириш бўйича тавсиялар «Республика муҳандислик қидирувлари ва лаборатория маркази» МЧЖга амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Респуликаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 23 сентябрдаги №-05/13-3444-сон маълумотномаси). Натижада, пастки бефни ювилишини камайтириш учун оқим тезлиги 5-10 м/с га етказилган;
сув омбор сув ташлаш қувуридаги гидравлик қаршиликларни аниқлаш бўйича илмий тавсиялар Чортоқ ва Варзик сув омборларида фойдаланиш учун Наманган вилояти Сув омборларидан фойдаланиш бошқармасига амалиётга жорий қилишга тавсия этилган (Ўзбекистон Респуликаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 23 сентябрдаги №-05/13-3444-сон маълумотномаси). Натижада, сув ташлама қувурларининг чиқиш қисмида оқим энергиясини аниқ баҳолашга эришилган;
гидротехник иншоот пастки бефида юзага келадиган гидравлик жараёнлар баҳоланиб, пастки бефни мустаҳкамлаш бўйича амалга ошириладиган чора тадбирлар тавсия этилган. Илмий тадқиқот ишининг натижалари «Республика муҳандислик қидирувлари ва лаборатория маркази» МЧЖга амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Респуликаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 23 сентябрдаги №-05/13-3444-сон маълумотномаси). Натижада пастки бефни мустаҳкамлаш учун сарфланадиган қурилиш ишлари хажмини камайиши ҳисобига 3,8 млрд сўм иқтисодий самарадорликка эришиш мумкинлиги асосланган.