Zokirov Vohid Zoyit o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «COVID-19 o‘tkazgan o‘rta va qari yoshdagi bemorlarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi kechishining o‘ziga xos xususiyatlari» , 14.00.05 – Ichki kasalliklar.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.PhD/Tib2391.
Ilmiy rahbar: Yuldasheva Dilnavoz Hasanovna, tibbiyot fanlari doktori (DSc), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/30.04. 2022.Tib.93.02.
Rasmiy opponentlar: Miraxmedova Hilola To‘xtasinovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Karimov Mirvasit Mirvasikovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Janubiy Qozog‘iston tibbiyot Akademiyasi (Qozog‘iston Respublikasi)  
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqodning maqsadi: COVID-19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi bemorlarda jigar noalkogol yog‘ xastaligini kechishini solishtirma tahlilini o‘rganish va oldini olishni takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
COVID-19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi jigar noalkogol yog‘ xastaligi bilan xastalangan bemorlarda tizimning klinik holatini va laborator-biokimyoviy tekshirishlarni qiyosiy taxlil qilish orqali jigar faoliyatiga ilk marotaba baho berilgan va COVID-19 o‘tkazgan  qari yoshdagi bemorlarda xastalikni kechishi og‘ir ekanligi ilmiy asoslangan;
COVID 19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi jigar noalkogol yog‘ xastaligi bilan xastalangan bemorlarda yallig‘lanishga olib keluvchi IL-1β, IL-6 sitokinlari o‘zgarishlari o‘rganilgan hamda klinik va laborator-biokimyoviy tahlil natijalari bilan korrelyasion tahlil qilish asosida COVID-19 ga bog‘liq va unga mustaqil xolda jigar noalkogol yog‘ xastaligi rivojlanishidagi patogenetik ahamiyati asoslangan;
COVID 19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi jigar noalkogol yog‘ xastaligi bilan xastalangan bemorlarda asbobiy tekshirish usuli (fibroskan misolida) qiyosiy tahlil qilingan hamda klinik va laborator-biokimyoviy tahlil natijalari bilan korrelyasion tahlil qilish orqali patogenetik va diagnostik ahamiyati isbotlangan;
COVID-19 bilan kasallangan va kasallanmagan o‘rta va qari yoshdagi bemorlarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi xavf omillari va oqibatlarini bashoratlash algoritmi ishlab chiqish orqali jigarda kechayotgan xastalik bosqichlari aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
«COVID-19 o‘tkazgan o‘rta va qari yoshdagi bemorlarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi kechishining o‘ziga xos xususiyatlari» mavzusidagi ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2024 yil 13 noyabrdagi 8-son xulosasi olingan.  
birinchi ilmiy yangilik: COVID-19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi jigar noalkogol yog‘ xastaligi bilan xastalangan bemorlarda tizimning klinik holatini va laborator-biokimyoviy tekshirishlarni qiyosiy taxlil qilish orqali jigar faoliyatiga ilk marotaba baho berilgan va COVID-19 o‘tkazgan  qari yoshdagi bemorlarda xastalikni kechishi og‘ir ekanligi ilmiy asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati o‘rta va qari yoshda COVID-19 bilan kasallangan va kasallanmagan shaxslarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi COVID-19 bog‘liq turida yuqoriligi aniqlangan bo‘lib, mazkur virus xastalikning yanada og‘irroq formalarining kechishiga olib keladi, bularning barchasi xastalikni erta tashxis qilish va davolash zarurligidan dalolat beradi, bu kasallikni kuchayib ketishini va asorat rivojlanishini oldini olish imkonini beradi va JNAYoX da ishlab chiqilgan algoritm asosida bemorlarni ambulator sharoitda tashxislash, JNAYoXning asoratlari turini oldindan bashorat qilish, kasallik rivojlanishining oldini olish, hayot sifatini yaxshilash imkonini berishi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: An’anaviy davolanish bilan  bir bemorda kunlik xarajatlar  188000 so‘mni va yotoq kunlari  soni 10 kunni tashkil etdi. Bir yil davomida 240 nafar bemor qabul qilindi. Jami sarf xarajat 451200000 sumni tashkil etdi.  Amaliyotga tatbiq etilgan  davolash usulidan so‘ng bemorlarni shifoxonada qolish muddati ikki kunga qisqargan, ya’ni bemorga sarf bo‘lgan xarajat bir bemorga 1504000 so‘mni tashkil qildi. 240 nafar bemorga xarajat 360960000 so‘m. Ushbu uslubiy tavsiyanoma tadbiq etilgach, bir yilda 90240000 so‘m tejaldi. Xulosa. 240 nafar bemorga tibbiy xizmat ko‘rsatilishidan erishilgan iqtisodiy samara 1 yilda o‘rtacha 90240000 so‘mni tashkil qildi.
ikkinchi ilmiy yangilik: COVID 19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi jigar noalkogol yog‘ xastaligi bilan xastalangan bemorlarda yallig‘lanishga olib keluvchi IL-1β, IL-6 sitokinlari o‘zgarishlari o‘rganilgan hamda klinik va laborator-biokimyoviy tahlil natijalari bilan korrelyasion tahlil qilish asosida COVID-19 ga bog‘liq va unga mustaqil xolda jigar noalkogol yog‘ xastaligi rivojlanishidagi patogenetik ahamiyati asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati o‘rta va qari yoshda COVID-19 bilan kasallangan va kasallanmagan shaxslarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi COVID-19 bog‘liq turida yuqoriligi aniqlangan bo‘lib, mazkur virus xastalikning yanada og‘irroq formalarining kechishiga olib keladi, bularning barchasi xastalikni erta tashxis qilish va davolash zarurligidan dalolat beradi, bu kasallikni kuchayib ketishini va asorat rivojlanishini oldini olish imkonini beradi va JNAYoX da ishlab chiqilgan algoritm asosida  bemorlarni ambulator sharoitda tashxislash, JNAYoXning asoratlari turini oldindan bashorat qilish, kasallik rivojlanishining oldini olish, hayot sifatini yaxshilash imkonini berishi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: An’anaviy davolanish bilan bir bemorda kunlik xarajatlar  188000 so‘mni va yotoq kunlari  soni 10 kunni tashkil etdi. Bir yil davomida 240 nafar bemor qabul qilindi. Jami sarf xarajat 451200000 sumni tashkil etdi.  Amaliyotga tatbiq etilgan  davolash usulidan so‘ng bemorlarni shifoxonada qolish muddati ikki kunga qisqargan, ya’ni bemorga sarf bo‘lgan xarajat bir bemorga 1504000 so‘mni tashkil qildi. 240 nafar bemorga xarajat 360960000 so‘m. Ushbu uslubiy tavsiyanoma tadbiq etilgach, bir yilda 90240000 so‘m tejaldi. Xulosa. 240 nafar bemorga tibbiy xizmat ko‘rsatilishidan erishilgan iqtisodiy samara 1 yilda o‘rtacha 90240000 so‘mni tashkil qildi.
uchinchi ilmiy yangilik: COVID 19 o‘tkazgan va o‘tkazmagan o‘rta va qari yoshdagi jigar noalkogol yog‘ xastaligi bilan xastalangan bemorlarda asbobiy tekshirish usuli (fibroskan misolida) qiyosiy tahlil qilingan hamda klinik va laborator-biokimyoviy tahlil natijalari bilan korrelyasion tahlil qilish orqali patogenetik va diagnostik ahamiyati isbotlangan.  Ijtimoiy samaradorligi: Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati o‘rta va qari yoshda COVID-19 bilan kasallangan va kasallanmagan shaxslarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi COVID-19 bog‘liq turida yuqoriligi aniqlangan bo‘lib, mazkur virus xastalikning yanada og‘irroq formalarining kechishiga olib keladi, bularning barchasi xastalikni erta tashxis qilish va davolash zarurligidan dalolat beradi, bu kasallikni kuchayib ketishini va asorat rivojlanishini oldini olish imkonini beradi va JNAYoX da ishlab chiqilgan algoritm asosida  bemorlarni ambulator sharoitda tashxislash, JNAYoXning asoratlari turini oldindan bashorat qilish, kasallik rivojlanishining oldini olish, hayot sifatini yaxshilash imkonini berishi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: An’anaviy davolanish bilan  bir bemorda kunlik xarajatlar  188000 so‘mni va yotoq kunlari  soni 10 kunni tashkil etdi. Bir yil davomida 240 nafar bemor qabul qilindi. Jami sarf xarajat 451200000 sumni tashkil etdi.  Amaliyotga tatbiq etilgan  davolash usulidan so‘ng bemorlarni shifoxonada qolish muddati ikki kunga qisqargan, ya’ni bemorga sarf bo‘lgan xarajat bir bemorga 1504000 so‘mni tashkil qildi. 240 nafar bemorga xarajat 360960000 so‘m. Ushbu uslubiy tavsiyanoma tadbiq etilgach,  bir yilda  90240000 so‘m tejaldi. Xulosa. 240 nafar bemorga tibbiy xizmat ko‘rsatilishidan erishilgan iqtisodiy samara 1 yilda o‘rtacha 90240000 so‘mni tashkil qildi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: COVID-19 bilan kasallangan va kasallanmagan o‘rta va qari yoshdagi bemorlarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi xavf omillari va oqibatlarini bashoratlash algoritmi ishlab chiqish orqali jigarda kechayotgan xastalik bosqichlari aniqlangan. Ijtimoiy samaradorligi: Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati o‘rta va qari yoshda COVID-19 bilan kasallangan va kasallanmagan shaxslarda jigar noalkogol yog‘ xastaligi COVID-19 bog‘liq turida yuqoriligi aniqlangan bo‘lib, mazkur virus xastalikning yanada og‘irroq formalarining kechishiga olib keladi, bularning barchasi xastalikni erta tashxis qilish va davolash zarurligidan dalolat beradi, bu kasallikni kuchayib ketishini va asorat rivojlanishini oldini olish imkonini beradi va JNAYoX da ishlab chiqilgan algoritm asosida  bemorlarni ambulator sharoitda tashxislash, JNAYoXning asoratlari turini oldindan bashorat qilish, kasallik rivojlanishining oldini olish, hayot sifatini yaxshilash imkonini berishi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: An’anaviy davolanish bilan  bir bemorda kunlik xarajatlar  188000 so‘mni va yotoq kunlari  soni 10 kunni tashkil etdi. Bir yil davomida 240 nafar bemor qabul qilindi. Jami sarf xarajat 451200000 sumni tashkil etdi.  Amaliyotga tatbiq etilgan  davolash usulidan so‘ng bemorlarni shifoxonada qolish muddati ikki kunga qisqargan, ya’ni bemorga sarf bo‘lgan xarajat bir bemorga 1504000 so‘mni tashkil qildi. 240 nafar bemorga xarajat 360960000 so‘m. Ushbu uslubiy tavsiyanoma tadbiq etilgach,  bir yilda  90240000 so‘m tejaldi. Xulosa. 240 nafar bemorga tibbiy xizmat ko‘rsatilishidan erishilgan iqtisodiy samara 1 yilda o‘rtacha 90240000 so‘mni tashkil qildi.