Артикбаева Гулстан Кожашовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Газ конлари коллектор гидродинамик параметрларининг ўзгаришини ҳисобга олувчи филтрация масаласини сонли моделлаштириш”, 05.01.07 - “Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Т4182.
Илмий раҳбар: Назирова Элмира Шодмоновна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси, Хоразм Маъмун академияси.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти, DSc.13/30.12.2021.Т.142.01.
Расмий оппонентлар: Садуллаева Шахло Азимбаевна, физика-математика фанлари доктори, профессор; Аминов Сабур Мухтарович, техника фанлари фалсафа доктори, доцент.
Этакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бир ва икки қатламли филтрация соҳаларида ғоваклик параметрининг босимга боғлиқ ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда газ филтрация жараёнининг математик моделларини такомиллаштириш ва ҳисоблаш алгоритмларини ҳамда тажриба натижаларини таҳлил қилишда сонли натижаларни график кўринишларда тақдим этувчи дастурий мажмуани яратиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
газ қатламларида ғоваклик параметрини босимга боғлиқ ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда газ филтрация жараёнларининг математик модели такомиллаштирилган;
ишлаб чиқилган математик моделни асосида чекли айирмалар ва итерация усулларидан фойдаланиб икки ўлчовли масалани сонли йечиш алгоритми ишлаб чиқилган;
ўзаро динамик алоқадаги икки қатламли газ конларида ғоваклик коеффисиентини босим функсиясига нисбатан ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда филтрация жараёнининг математик модели такомиллаштирилган ва ҳисоблаш алгоритми ишлаб чиқилган;
бир ва икки қатламли ғовак муҳитларда ғоваклик коеффициентини босим функсиясига нисбатан ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда такомиллаштирилган математик модел, сонли ечиш схемаси ва алгоритмлар асосида дастурий мажмуанинг функсионал тузилмаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Газ конлари коллектор гидродинамик параметрларининг ўзгаришини ҳисобга олувчи филтрация масалаларини ечишнинг чекли-айирмалар усулига асосланган ҳолда ҳисоблаш алгоритмлари ҳамда яратилган дастурий мажмуа асосида:
газ қатламларида ғоваклик параметрини босимга боғлиқ ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда газ филтрация жараёнларининг такомиллаштирилган математик модели “Газ филтрация масалаларида ғоваклик коеффициентининг босим ўзгаришига боғлиқлигини ҳисобга олиш” дастурий таъминоти “Косон нефт газ қидирув экспедицияси” МЧЖ га қарашли корхонаси объектларида жорий қилинган (Рақамли технологиялар Вазирлигининг 2024 йил 19-декабрдаги 33-8/8678 - сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида сонли натижаларни 3Д график кўринишларда кузатиш имконини берган, олинган натижалар аниқлиги ва ишончлилиги ошган ҳамда хатоликларни 8 % га камайтиришга ва ҳисоблашга кетган вақт 5% гача камайишига эришиш имконини берган.
ўзаро динамик алоқадаги суст ўтказувчан қатламга эга икки қатламли газ конларида ғоваклик коеффисиентини босим функсиясига нисбатан ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда филтрация жараёнининг математик модели “Ўзаро динамик боғланган газ қатламларида ғоваклик коеффициентининг босимга боғлиқ равишда ўзгаришини ҳисоблаш дастури” ва “Матлаб амалий дастурлар пакетида газ конларини ўзлаштиришда асосий кўрсаткичларни ҳисоблаш дастурий мажмуи” “Устюрт газ қазиб чиқариш бошқармаси”да жорий қилинган (Рақамли технологиялар Вазирлигининг 2024 йил 19-декабрдаги 33-8/8678 - сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида хатоликлар 8% га, ҳисоблашга кетган вақт 20-30% гача камайиш имконини берган.