Эшанкулов Алишер Пардабаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси халқаро алоқаларинининг институционал механизмларини такомиллаштириш. 23.00.02 – Сиёсий институтлар, жараёнлар ва технологиялар
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:
Илмий раҳбар: Жўраев Қодир Асадович, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси, DSc.20/13.05.2020.Ss.23.03.
Расмий оппонентлар: Эргашев Баҳодир Ҳожиқурбонович, сиёсий фанлари доктори, профессор. Найимов Отабек Мардонович сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD)
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси халқаро алоқаларининг институционал механизмларини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистон Республикасининг янги ташқи сиёсий стратегияси ва халқаро ҳамкорлик алоқаларининг жўғрофий кенгайиш тенденсиялари, халқаро ва минтақавий даражадаги ноаънанавий чақириқларнинг миллий манфаатларга таъсирини ҳисобга олган ҳолда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузурида Халқаро масалалар бўйича Экспертлар кенгашини таъсис этиш зарурати асосланган;
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис фаолияти самарадорлигини янада ошириш, Ўзбекистон Республикасида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларнинг аҳамияти ва мазмун-моҳияти хусусида жамоатчилик билан тўғридан-тўғри мулоқот ўрнатиш, мамлакат ташқи сиёсий ташаббуслари тўғрисида жаҳон ҳамжамиятига тўлақонли ва холисона ахборот бериш ҳамда парламент фаолиятига ахборот-коммуникация технологияларини янада кенгроқ жорий қилиш тизимига асосланган “Рақамли парламент” консепсиясини қабул қилиш ва “Парламент” телеканалини ташкил этиш зарурлиги далилланган;
халқаро майдонда халқ ва давлат манфаатларини илгари суриш, парламентлараро институтлар фаолиятига ёшларни кенг жалб қилиш, парламент дипломатиясини амалга ошириш ва бу жараёнларда парламентаризм миллий кадрлар мактабини такомиллаштиришга қаратилган давлатнинг устувор мақсадларидан келиб чиққан ҳолда Парламентлараро Иттифоқнинг Бутунжаҳон ёшлар қўмитасини ташкил этиш таклифини илгари суриш муҳимлиги далилланган;
Янги Ўзбекистон ташқи сиёсатидаги очиқ, паргматик ва аҳил қўшничилик тамойиллари натижасида Марказий Осиё минтақасида вужудга келган ўзаро ишонч, бирдамлик ва халқ дипломатияси муҳити, миллий парламентнинг минтақавий алоқаларини институционал жиҳатдан такомиллаштириш зарурати ҳозирда фаолият юритаётган Марказий Осиё парламентлари форуми негизида Ўзбекистон ташаббуси билан Марказий Осиё Парламентлараро Ассамблеясини таъсис этишга асос бўлиши исботланган;
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг ташқи сиёсат масалалари юзасидан қарорлар қабул қилиш бўйича мутлақ ваколатларини янада кенгайтириш, хусусан, Ўзбекистон Республикасининг хорижий мамлакатлардаги ва халқаро ташкилотлардаги дипломатик ваколатхоналари раҳбарларининг фаолиятига доир ҳисоботларни палатанинг Халқаро муносабатлар, ташқи иқтисодий алоқалар, хорижий инвестициялар ва туризм масалалари қўмитаси орқали даврий равишда эшитиш ваколатини киритиш зарурлиги асосланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси халқаро алоқаларининг институционал механизмларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ўзбекистон Республикасининг янги ташқи сиёсий стратегияси ва халқаро ҳамкорлик алоқаларининг жўғрофий кенгайиш тенденсиялари, халқаро ва минтақавий даражадаги ноанъанавий чақириқларнинг миллий манфаатга таъсирини ҳисобга олган ҳолда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузурида Халқаро масалалар бўйича Экспертлар кенгашини таъсис этиш зарурлигига оид таклифидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2025-йилги дастурини ишлаб чиқиш жараёнида фойдаланилди (Олий Мажлис Сенати Халқаро муносабатлар, ташқи иқтисодий алоқалар, хорижий инвестициялар ва туризм масалалари қўмитасининг 2025-йил 31-январдаги 1-сонли маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатининг 2025-йилги дастурини ишлаб чиқилди, ушбу дастурга асосан, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати қошида Халқаро масалалар бўйича Экспертлар кенгаши таъсис этилди;
Ўзбекистон Республикаси ички ва ташқи сиёсатини амалга оширишда, парламент фаолиятига оид ахборотларни жамоатчиликка, жумладан, жаҳон афкор-оммасига тезкор етказиш, парламент фаолиятига ахборот-коммуникация технологияларини жорий қилиш тизимига асосланган “Рақамли парламент” консепсиясини қабул қилиш лозимлигига оид таклифларидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси фаолиятида фойдаланилди (Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг 2024-йил 21-октябрдаги 02/4-95-сонли маълумотномаси). Натижада, 2023-йил 24-июлдаги 3373–ИВ-сонли “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси фаолиятини рақамлаштиришга доир ишларни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ҳамда 2023-йил 26- декабрдаги 3861–ИВ-сонли “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси фаолиятини рақамлаштириш борасидаги ишларни самарали ташкил этиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Кенгашининг қарорлари ҳамда чора-тадбирлар режаси ишлаб чиқиилган;
Марказий Осиё парламентлари форуми негизида Ўзбекистон ташаббуси билан Марказий Осиё Парламентлараро Ассамблеясини таъсис этишга оид таклифидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар қўмитаси фаолиятида фойдаланилган (Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар қўмитасининг 2024-йил 4-октябрдаги 04/6-10-2462 – сонли маълумотномаси). Натижада 2024-йилнинг 23-август куни 4772–ИВ/КҚ-805–ИВ-сонли “Хива шаҳрида Марказий Осиё давлатларининг иккинчи парламентлараро форумини ўтказиш” тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенати кенгашлари қарорининг 4-иловаси Марказий Осиё давлатларининг 2-Парламентлараро форуми консепсиясини, хусусан, “Марказий Осиё мамлакатлари ўртасида парламентлараро ҳамкорликнинг янги шакллари ва йўналишларини ишлаб чиқиш” ва Марказий Осиё давлатларининг иккинчи парламентлараро форумининг “Марказий Осиё давлатлари ўртасида ҳар томонлама стратегик ҳамкорликни қўллаб-қувватлаш учун парламентлараро алоқаларни янада мустаҳкамлаш тарафдоримиз” деб номланган Декларацияси ишлаб чиқилган;
Халқаро майдонда халқ ва давлат манфаатларини илгари суриш, парламентлараро институтлар фаолиятига ёшларни кенг жалб қилиш, парламент дипломатиясини амалга ошириш ва бу жараёнларда парламентаризм миллий кадрлар мактабини такомиллаштиришга қаратилган давлатнинг устувор мақсадларини амалга оширувчи Парламентлараро Иттифоқнинг Бутунжаҳон ёшлар қўмитасини ташкил этиш зарурлигига оид таклифидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Ёшлар парламентида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қонунчилик палатасининг Ёшлар масалалари бўйича комиссиясининг 2024-йил 21-октябрдаги 02/4-96 – сонли маълумотномаси). Натижада, 2024-йилнинг 23-август куни 4772–ИВ/КҚ-805–ИВ-сонли “Хива шаҳрида Марказий Осиё давлатларининг 2-Парламентлараро форумини ўтказиш” тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари кенгашлари қарорининг 4-иловаси Марказий Осиё давлатларининг 2-Парламентлараро форуми консепсияси “Минтақа даражасидаги асосий ижтимоий-иқтисодий масалаларни ҳал этишда ёшларнинг иштироки” мавзусидаги 4-панел сессияси маълумотлари ва форум Декларацияси ишлаб чиқилган;
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг ташқи сиёсат масалалари юзасидан қарорлар қабул қилиш бўйича мутлақ ваколатларини янада кенгайтириш зарурлиги ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2002-йил 12-декабрда қабул қилинган “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тўғрисида”ги конституциявий қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритишда фойдаланилди (Олий Мажлиси Сенатининг 2025-йил 31- январдаги 1–сонли маълумотномаси). Натижада, “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенати тўғрисида”ги конституциявий қонуннинг 9-моддага (Ўзбекистон Республикасининг 2024-йил 19-февралдаги ЎРҚ-909-сонли Қонуни таҳририда) янги қўшимчалар киритилган.