Гулмуродова Шахноза Джураевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ғўза ниҳолларининг касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари”, 06.01.09 – Ўсимликларни ҳимоя қилиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Qx759
Илмий раҳбар: Саттарова Рано Кадировна, биология фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси,  уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Торениязов Елмурат Шериниязович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Холдоров Мирҳалил Ўразбекович, биология фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Глобал иқлим ўзгариши шароитида Тошкент вилояти ғўза далаларида ниҳол касалликлари тарқалиши ва зарарини ўрганиш ҳамда уларга қарши биологик ва кимёвий самарали кураш чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор глобал иқлим ўзгариши шароитида Тошкент вилояти туманларида ғўза ниҳолларида тарқалган бактерия ва замбуруғлар қўзғатадиган асосий касалликларнинг турлари, тарқалиши ва ривожланиши аниқланган;
ғўзада касаллик қўзғатувчи 2 та олам (дунё), 3 та филум, 4 та синф, 5 та тартиб, 5 та оила ва 6 та туркумга мансуб 1 та бактерия ва 6 та замбуруғ турлари аниқланган, ҳамда Алтернариа спп. замбуруғи биринчи марта аниқланган.
ғўза навларининг ниҳол касалликларига чидамлилиги аниқланиб, илдиз чириш билан Наманган-77 нави 35%, Султон нави 40%, C-6524 нави 42,5%, C-6541 нави 62,5%, C-6501 нави 67,5% ва гоммоз билан Наманган-77 нави 45%, C-6524 нави 50%, C-6541 нави 52,5%, Султон нави 60%, C-6501 нави 62,5% зарарланган ҳамда касалликларга навлар орасида Наманган-77 нави чидамли, C-6501 нави чидамсиз деб баҳоланган.
П.аеругиноса антагонист бактерияси 10% ли културал суюқлиги гоммозга қарши ғўзанинг C-6524 навида 60,5%, Султон навида 57,7%  биологик самарадорлик намоён этиб Б.субтилис ва Б. мегатериум антагонистларидан юқори биологик самарага эришилиши аниқланган.
    Тошкент вилояти тупроқ шароитида илдиз чириш касаллигига қарши Круиз Экстра Оригинал 362 г/л. сус.к., 91,6%, гоммоз касаллига қарши Рекорд 34% о.с., 93,0% ҳамда вертициллёз сўлиш касаллигига қарши Фитоспорин-М,ж биологик препарати билан ишлов берилганда 73,5% биологик самарадорликка эришилиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тошкент вилояти тупроқ шароитида ғўза ниҳолларининг бактерия ва замбуруғлар қўзғатадиган касалликлари ва уларга қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
“Ғўза ниҳолларининг касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари” номли тавсиянома тасдиқланган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 12 августдаги 05/06-04-396-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияномадан ҳозирги кунда фермер хўжаликлари ва кластерларда қўлланма сифатида фойдаланиб келинмоқда;
ғўзанинг илдиз чириш ва гоммоз касалликларига қарши чигитни экишдан олдин Рекорд 34% о.с. 5 л/т, Круиз Экстра Коттон 362 сус.к. 3,0 л/т, Крузер Экстра Хлопок 362 сус.к. 3 л/т, Викрузер Экстра 36,2% с.к. 3,0 л/т сарф меъёрларида уруғдорилагичлар билан ишлов бериш технологияси Тошкент вилояти Қуйичирчиқ туманида 1900 га, Пискент туманида 160 га, Бўка туманида 130 га, вилоят бўйича жами 2190 га майдонда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 12 августдаги 05/06-04-396-сон маълумотномаси). Натижада, гоммоз касаллигига қарши 93,2-96,8% биологик самарадорликка эришилган ва пахтадан 2,5-3,5 с/га, илдиз чириш касаллилигига қарши 86,3-91,6% биологик самарадорликка эришилган ва 2,5-3,0 с/га  қўшимча ҳосил олинган.
Ғўзанинг вертисиллёз сўлиш касаллигига қарши уруғлик чигитни Фитоспорин-М,ж 1,5 л/т, шоналашдан олдин 1,5 л/га сарф меъёри, гоммоз ва илдиз чириш касалликларига қарши чигитларни экишдан олдин Рекорд 34% о.с. 5,0 л/т, Крузер Экстра Коттон 362 сус.к. 3,0 л/т ҳамда Круизер Экстра Хлопок 362 сус.к. 3,0 л/т сарф меъёрида қўллаш учун “Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалигида ўсимликлар зараркунандалари, касалликлари ва бегона ўтларга қарши фойдаланиш учун рухсат етилган кимёвий ва биологик ҳимоя воситалари, дефолиантлар ҳамда ўсимликларнинг ўсишини бошқарувчи воситалар рўйхати”га киритилган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 12 августдаги  05/06-04-396-сон маълумотномаси). Биологик препаратлардан ғўзанинг вертисиллёз сўлиш касаллигига қарши Фитоспорин-М,ж препарати ишлатилганда 73,5% биологик самарадорликка эришилган ва назоратга нисбатан 3,1 с/га қўшимча ҳосил олинган.