Мамаризаев Дилшод Юнусовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Буйрак усти бези усмалари билан жарохлик даволанишда беморларни олиб бориш хусусятлари» 14.00.14 – Онкология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Tib1921.
Илмий раҳбар: Джураев Миржалол Дехканович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019Tib.77.01
Расмий оппонентлар: Муҳаммедаминов Шуҳрат Каримджанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Бойко Елена Владимировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат стоматология институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: операсиядан олдинги тайёргарлик тактикасини оптималлаштириш орқали буйрак усти бези гормонал фаол хавфли феохромостомаси бўлган беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хавфли феохромоцитоманинг кечишида ўсма ҳажми, гипертензив синдромларнинг интенсивлиги, PASS, GAPP кўрсаткичлари ва преморбид фон салбий прогностик хавф омиллар эканлиги асосланган;
хавфли феохромоцитоманинг эрта ташхислашда суткалик сийдикда фракцияланган метанефрин ва норметанефрин миқдорининг 350 мкг/сут. дан ортиши касалликни диагностик маркер эканлиги асосланган;
буйрак усти бези хавфли феохромоцитоманинг жаррохлик амалиётидан олдинги даврда қон томирларнинг умумий каршилиги индексини аниқлаш хисобига α-адреноблокаторлар оптимал дозаси ва қуллаш давомийлигини танлаш орқали тактикаси такомиллаштирилган;
хавфли феохромоцитома беморларда операциядан олдин тайёргарлик пайтида доксазозинни қўлланганда, хирургик амалиёт вақтида гипертоник кризларни ривожланмастлиги ва интраоперацион қон кетиши камайиши ҳисобига даво тактикаси такомилаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Буйрак усти бези усмалари билан жарохлик даволанишда беморларни олиб бориш хусусятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: хавфли феохромоцитоманинг кечишида ўсма ҳажми, гипертензив синдромларнинг интенсивлиги, PASS, GAPP кўрсаткичлари ва преморбид фон салбий прогностик хавф омиллар эканлиги асосланганлиги 2022 йил 26 сентябрьдаги №91-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент шаҳар филиали, 2022 йил 28 сентябрьдаги №97-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро филиали амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган усул нафақат беморнинг оғирлигини аниқроқ баҳолаш, балки салбий натижа хавфи юқори бўлган гуруҳларни аниқлаш имконини беради. Бу юрак-қон томир асоратлари билан боғлиқ хавф омиллари ҳақида батафсилроқ тасаввур қилишга имкон беради. Белгиланган прогностик хавф омилларини тизимли таҳлил қилиш терапия натижаларини яхшилаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: хавли феохромоцитома билан оғриган беморларда ўсимта ҳажми, касалликнинг давомийлиги, оғирлашган преморбид фон ва гипертензив синдромларнинг интенсивлиги каби прогностик хавф омилларини ерта аниқлаш операциядан олдинги тайёргарлик стратегиясини оптималлаштиришга имкон берди, бу еса ўз навбатида операциядан кейинги асоратлар ривожланиш хавфини камайтиради ва давлат бюджети маблағларини 14,4 % тежашга еришилди. Хулоса: хавли феохромоцитома билан оғриган беморларда ўсимта ҳажми, касалликнинг давомийлиги, оғирлашган преморбид фон ва гипертензив синдромларнинг интенсивлиги каби прогностик хавф омилларини ерта аниқлаш операциядан олдинги тайёргарлик стратегиясини оптималлаштириш натижасида ижобий тартиби учун 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 14,4 % иқтисод қилиш, шифохонада бўлиш вақтини 2-3 кунга қисқартириш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш, маблағларни иқтисод қилишга эришилган.
иккинчи илмий янгилик: хавфли феохромоцитоманинг эрта ташхислашда суткалик сийдикда фракцияланган метанефрин ва норметанефрин миқдорининг 350 мкг/сут. дан ортиши касалликни диагностик маркер эканлиги асосланганлиги 2022 йил 26 сентябрьдаги №91-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент шаҳар филиали, 2022 йил 28 сентябрьдаги №97-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро филиали амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: суткалик сийдикда фракцияланган метанефрин ва норметанефринни 350 мкг/сут. дан ортиши хавфли феохромоцитоманинг диагностик белгиси сифатида аниқлаш ушбу касалликни ерта ва аниқ ташхислашга имконият беради, бу еса ўз навбатида дори-дармонларни ва жарроҳлик даволашни ўз вақтида бошлаш туфайли ўлимни камайтиришга ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: кундалик сийдикда фраксияланган метанефрин ва норметанефринни кунига 350 мкг/сут. дан ортиқ консентрацияларда аниқлаш хавли феохромоцитоманинг диагностик белгисидир. Бу касалликни ўз вақтида ва аниқ ташхислаш, кўплаб диагностика муолажалари ва кераксиз тиббий аралашувлардан қочиш имконини беради, бу еса молиявий харажатларнинг камайишига олиб келади. Бундан ташқари, тиббий ва жарроҳлик даволанишни ўз вақтида бошлаш оғир асоратлар ривожланишининг олдини олишга имкон беради ва натижада қиммат стационар даволаниш, интенсив терапия ва операциядан кейинги узоқ муддатли парвариш зарурати туғилмайди. Шунингдек, бу давлат бюджети харажатларининг 22 % тежашга ёрдам беради. Хулоса: кундалик сийдикда фраксияланган метанефрин ва норметанефринни кунига 350 мкг/сут. дан ортиқ консентрацияларда аниқлаш хавли феохромоцитоманинг диагностик белгисидир. Бу касалликни ўз вақтида ва аниқ ташхислаш, кўплаб диагностика муолажалари ва кераксиз тиббий аралашувлардан қочиш имконини беради, бу еса молиявий харажатларнинг камайишига олиб келади. Бундан ташқари, тиббий ва жарроҳлик даволанишни ўз вақтида бошлаш оғир асоратлар ривожланишининг олдини олишга имкон беради ва натижада қиммат стационар даволаниш, интенсив терапия ва операциядан кейинги узоқ муддатли парвариш зарурати туғилмаслиги орқали даволаш натижаларини ижобий тартиби учун 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 22 % га иқтисод қилиш, шифохонада бўлиш вақтини 1-2 кунга қисқартириш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш, маблағларни иқтисод қилишга эришилган.
учинчи илмий янгилик: буйрак усти бези хавфли феохромоцитоманинг жаррохлик амалиётидан олдинги даврда қон томирларнинг умумий каршилиги индексини аниқлаш хисобига α-адреноблокаторлар оптимал дозаси ва қуллаш давомийлигини танлаш орқали тактикаси такомиллаштирилганлиги 2022 йил 26 сентябрьдаги №91-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент шаҳар филиали, 2022 йил 28 сентябрьдаги №97-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро филиали амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: умумий периферик қон томир қаршилиги индексини аниқлашга асосланган хавфли феохромоцитома билан оғриган беморларни операциядан олдин тайёрлашнинг усули ишлаб чиқилган. Методология алфа-адреноблокаторларни тайинлашга шахсийлаштирилган ёндашувдан иборат бўлиб, у клиник натижаларни яхшилади ва асоратларнинг умумий хавфини камайтиради. Беморларнинг операциядан олдинги ҳолатини самарали бошқариш операциялар муваффақиятини оширишга ва операциядан кейинги асоратларни камайтиришга ёрдам берди. Иқтисодий самарадорлиги: Умумий периферик қон томир қаршилиги индексини аниқлашга асосланган хавфли феохромоцитома билан оғриган беморларни операциядан олдинги тайёрлаш методологияси ишлаб чиқилган бу периоператив даврда беморларни бошқариш тактикасини сезиларли даражада яхшилашга ёрдам беради. Ушбу усул бизга алфа- адреноблокаторнинг оптимал дозасини шахсийлаштирилган равишда танлаш ва улардан фойдаланишнинг зарур давомийлигини аниқлаш имконини беради, бу гемодинамик параметрларнинг барқарорлашишига, асоратлар хавфини камайтиришга ва операция арафасида беморнинг умумий аҳволини яхшилашга олиб келади.Ушбу техниканинг жорий етилиши юқори самарадорликни кўрсатди, чунки у беморнинг касалхонада ўтказадиган вақтини қисқартирди ва операциядан кейинги асоратлар частотасини камайтирди, ётоқ кунлари қисқаришига олиб келди ва давлат бюджетидан 10,5% тежашга еришди. Хулоса: Умумий периферик қон томир қаршилиги индексини аниқлашга асосланган хавфли феохромоцитома билан оғриган беморларни операциядан олдинги тайёрлаш методологияси ишлаб чиқилган бу периоператив даврда беморларни бошқариш тактикасини сезиларли даражада яхшилашга ёрдам беради. Ушбу усул бизга алфа- адреноблокаторнинг оптимал дозасини шахсийлаштирилган равишда танлаш ва улардан фойдаланишнинг зарур давомийлигини аниқлаш имконини беради, бу гемодинамик параметрларнинг барқарорлашишига, асоратлар хавфини камайтиришга ва операция арафасида беморнинг умумий аҳволини яхшилашга олиб келади.Ушбу техниканинг жорий етилиши юқори самарадорликни кўрсатди, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 10,5% га иқтисод қилиш, беморнинг касалхонада ўтказадиган вақтини қисқартирди ва операциядан кейинги асоратлар частотасини камайтирди, ётоқ кунлари қисқаришига олиб келди ва давлат бюджетидан тежашга еришди.
тўртинчи илмий янгилик: хавфли феохромоцитома беморларда операциядан олдин тайёргарлик пайтида доксазозинни қўлланганда, хирургик амалиёт вақтида гипертоник кризларни ривожланмастлиги ва интраоперацион қон кетиши камайиши ҳисобига даво тактикаси такомилаштирилганлиги 2022 йил 26 сентябрьдаги №91-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент шаҳар филиали, 2022 йил 28 сентябрьдаги №97-сонли буйруқ билан Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро филиали амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Операциядан олдинги тайёргарликнинг тавсия етилган усули хавли феохромоцитома билан оғриган беморларда операциядан кейинги асоратлар даражасини сезиларли даражада камайтирди, бу асосий гуруҳ (3,33%) ва назорат гуруҳи (22,4%) ўртасидаги кўрсаткичларнинг сезиларли фарқи билан тасдиқланади. Ушбу прогрессив ёндашув нафақат беморларнинг умумий омон қолиш даражасини оширишга ёрдам беради, балки уларнинг ҳаёт сифатини яхшилади, такрорий тиббий аралашувлар ва реабилитацияга бўлган еҳтиёжни камайтирди, шунингдек, ётоқ кунларининг қисқаришига ёрдам берди. Иқтисодий самарадорлиги: алфа-адреноблокаторлар билан шахсийлаштирилган равишда танланган терапия асосида хавли феохромоцитома билан оғриган беморларни операциядан олдин тайёрлашнинг тавсия етилган усули операциядан кейинги асоратларнинг сезиларли даражада пасайишини кўрсатди, бу назорат гуруҳидаги 22,4% билан солиштирганда асосий гуруҳда 3,33% ни ташкил етди. Ушбу натижа жарроҳлик аралашуви хавфсизлигининг ошиши ва беморларнинг умумий омон қолишининг яхшиланишини кўрсатади, бу еса ушбу патологияга ега беморларни операциядан олдин бошқаришда шахсийлаштирилган ёндашувнинг муҳимлигини таъкидлайди. Ушбу техниканинг жорий етилиши унинг юқори самарадорлиги билан оқланади, чунки операциядан кейинги асоратлар сонини камайтириш такрорий жарроҳлик аралашувлар, асоратларни даволаш ва беморларнинг касалхонада қолиш муддатини тўғридан-тўғри камайтиради ва давлат бюджетини 1,6 баравар тежашга еришилди. Хулоса: алфа-адреноблокаторлар билан шахсийлаштирилган равишда танланган терапия асосида хавли феохромоцитома билан оғриган беморларни операциядан олдин тайёрлашнинг тавсия етилган усули операциядан кейинги асоратларнинг сезиларли даражада пасайишини кўрсатди, бу назорат гуруҳидаги 22,4% билан солиштирганда асосий гуруҳда 3,33% ни ташкил етди. Ушбу натижа жарроҳлик аралашуви хавфсизлигининг ошиши ва беморларнинг умумий омон қолишининг яхшиланишини кўрсатади, бу еса ушбу патологияга ега беморларни операциядан олдин бошқаришда шахсийлаштирилган ёндашувнинг муҳимлигини таъкидлайди. Ушбу техниканинг жорий етилиши унинг юқори самарадорлиги билан оқланади, чунки операциядан кейинги асоратлар сонини камайтириш такрорий жарроҳлик аралашувлар, асоратларни даволаш ва беморларнинг касалхонада қолиш муддатини тўғридан-тўғри камайтиради бундай беморларни энг мақбул даволаш тактикаси асосланиши сабабли беморларда даволаш натижаларини яхшилаши орқали 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини ва давлат бюджетини 1,6 баравар тежашга еришилди, шифохонада бўлиш вақтини 1-2 кунга қисқартириш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.