Xalimova Nargiza Yusufovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Giperprolaktinemiyada metabolik va neyrokognitiv uzgarishlarni tashxislash va davolash”, 14.00.03 – Endokrinologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.PhD/Tib2384.
Ilmiy rahbar: Xolikova Adliya Omonullaevna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Akademik Yo.X.To‘raqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan ilmiy-amaliy endokrinologiya tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Akademik Yo.X.Turaqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/01.04.2023.Tib.161.01.
Rasmiy opponentlar: Najmutdinova Dilorom Kamaritdinovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Djuraeva Aziza Shaxzadaevna, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent;
Yetakchi tashkilot: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
II. Tadqiqotning maqsadi: giperprolaktinemiyaning o‘simtasiz shakllari bo‘lgan ayollarda metabolik gomeostaz va neyrokognitiv funksiyalar holatini baholash, ularni davolash usullarini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk marotaba prolaktinning metabolik jarayonlarga va kognitiv faoliyatga ta’siri mexanizmlarini baholash asosida funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan bemorlarda giperprolaktinemiya davomiyligi, uning og‘irligi darajasiga karab va metabolik kasalliklarning rivojlanishi o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlangan;
funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan bemorlarda kognitiv buzilishlar mexanizmlarini tuzatish yo‘llarini asoslaydigan neyrokognitiv kasalliklar va giperprolaktinemiya davomiyligi o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlangan;
funksional giperprolaktinemiya bilan kasallangan ayollarda metabolik va neyrokognitiv funksiyalar bo‘yicha Kabergolin dori vositasi va prutnyak mevasi ekstraktiga asoslangan fitopreparat "Sefanorm®" ning samaradorligi isbotlangan;
funksional giperprolaktinemiya bilan kasallangan ayollarda xalqaro MMSE so‘rovnomalari va Monreal shkalasi yordamida neyrokognitiv buzilish darajasini baholash asosida kasallikni tashxislash va davolash algoritmi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Giperprolaktinemiyaning o‘simtasiz shakllari bo‘lgan ayollarda metabolik gomeostaz va neyrokognitiv funksiyalar holatini baholash, ularni davolash usullarini optimallashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: birinchi marta prolaktinning metabolik jarayonlarga va kognitiv faoliyatga ta’siri mexanizmlarini baholash asosida funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan bemorlarda giperprolaktinemiya davomiyligi, uning og‘irligi darajasiga karab va metabolik kasalliklarning rivojlanishi o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2023 yil 25 dekabr 45-son bilan tasdiqlangan «MMSE shkalasi va Monreal kognitiv shkalasi MoSA yordamida funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan ayollarda neyro-kognitiv kasalliklarni baholashning ahamiyati» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Akademik Yo.X.Turakulov nomidagi RIIAETMning Samarqand filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 22-i-son hamda Qashqadaryo filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 85-T-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 6-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: prolaktinning metabolik va neyrokognitiv jarayonlarga ta’sirini har tomonlama o‘rganish GPRLdagi asoratlar patogenezini yanada samarali baholashga yordam berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5-6,5 million so‘m byudjet GPRL bilan og‘rigan bemorlarda uglevodlar, lipidlar almashinuvi va neyro-kognitiv funksiyalarni o‘z vaqtida baholash bilan markaziy asab tizimining funksional asoratlarini erta bosqichda aniqlash orqali neyro-kognitiv asoratlarni rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
ikkinchi ilmiy yangilik: funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan bemorlarda kognitiv buzilishlar mexanizmlarini tuzatish yo‘llarini asoslaydigan neyrokognitiv kasalliklar va giperprolaktinemiya davomiyligi o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2023 yil 25 dekabr 45-son bilan tasdiqlangan «MMSE shkalasi va Monreal kognitiv shkalasi MoSA yordamida funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan ayollarda neyro-kognitiv kasalliklarni baholashning ahamiyati» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Akademik Yo.X.Turakulov nomidagi RIIAETMning Samarqand filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 22-i-son hamda Qashqadaryo filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 85-T-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 6-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: prolaktinning metabolik va neyrokognitiv jarayonlarga ta’sirini har tomonlama o‘rganish GPRLdagi asoratlar patogenezini yanada samarali baholashga yordam berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5-6,5 million so‘m byudjet GPRL bilan og‘rigan bemorlarda uglevodlar, lipidlar almashinuvi va neyro-kognitiv funksiyalarni o‘z vaqtida baholash bilan markaziy asab tizimining funksional asoratlarini erta bosqichda aniqlash orqali neyro-kognitiv asoratlarni rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
uchinchi ilmiy yangilik: funksional giperprolaktinemiya bilan kasallangan ayollarda metabolik va neyrokognitiv funksiyalar bo‘yicha Kabergolin dori vositasi va prutnyak mevasi ekstraktiga asoslangan fitopreparat "Sefanorm®" ning samaradorligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2023 yil 25 dekabr 45-son bilan tasdiqlangan «MMSE shkalasi va Monreal kognitiv shkalasi MoSA yordamida funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan ayollarda neyro-kognitiv kasalliklarni baholashning ahamiyati» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Akademik Yo.X.Turakulov nomidagi RIIAETMning Samarqand filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 22-i-son hamda Qashqadaryo filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 85-T-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 6-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: prolaktinning metabolik va neyrokognitiv jarayonlarga ta’sirini har tomonlama o‘rganish GPRLdagi asoratlar patogenezini yanada samarali baholashga yordam berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5-6,5 million so‘m byudjet GPRL bilan og‘rigan bemorlarda uglevodlar, lipidlar almashinuvi va neyro-kognitiv funksiyalarni o‘z vaqtida baholash bilan markaziy asab tizimining funksional asoratlarini erta bosqichda aniqlash orqali neyro-kognitiv asoratlarni rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: funksional giperprolaktinemiya bilan kasallangan ayollarda xalqaro MMSE so‘rovnomalari va Monreal shkalasi yordamida neyrokognitiv buzilish darajasini baholash asosida kasallikni tashxislash va davolash algoritmi ishlab chiqilganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2023 yil 25 dekabr 45-son bilan tasdiqlangan «MMSE shkalasi va Monreal kognitiv shkalasi MoSA yordamida funksional giperprolaktinemiya bilan og‘rigan ayollarda neyro-kognitiv kasalliklarni baholashning ahamiyati» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Akademik Yo.X.Turakulov nomidagi RIIAETMning Samarqand filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 22-i-son hamda Qashqadaryo filiali bo‘yicha 20.04.2024 yildagi 85-T-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 6-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: prolaktinning metabolik va neyrokognitiv jarayonlarga ta’sirini har tomonlama o‘rganish GPRLdagi asoratlar patogenezini yanada samarali baholashga yordam berganligi bilan izohlanadi. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5-6,5 million so‘m byudjet GPRL bilan og‘rigan bemorlarda uglevodlar, lipidlar almashinuvi va neyro-kognitiv funksiyalarni o‘z vaqtida baholash bilan markaziy asab tizimining funksional asoratlarini erta bosqichda aniqlash orqali neyro-kognitiv asoratlarni rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi.