Abdullaev Iqbol Jamolitdinovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi hakida e’lon

I. Umimiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Rejali gemodializ: asoratlarini oldini olishda dializ dozalarini monitorlash orqali gemodializ dasturini muqobillashtirish”  14.00.05 – Iski kasalliklar.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/Tib4230.
Ilmiy rahbar: Sabirov Maksud Atabaevich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Farg‘ona jamoat salomatligi tibbiyot instituti.
IK faoliyati ko‘rsatayotgan muassasa (muasassalar) nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.02.
Rasmiy opponentlar: Karimov Mirvosit Mirvosiqovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Abdullaev Sherzod Sa’dullaevich, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: rejali gemodializdagi bemorlarda nutritiv status va boshqa tibbiy ko‘rsatkichlar, hayot sifati hamda bemorlarni yashovchanligini kompleks baholash orqali gemodializ dasturlarini muqobillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Rejali gemodializ bemorlarida nutritiv statusni buzilishi zardobda al`buminni mutloq kamayishi, globulinni nisbiy ortishi, al`bumin/globulin koeffesentini pasayib ketishi va gipoproteinemiyaga bog‘liq ravishda dislipidemiyani yuzaga kelishi aniqlangan;
standart  profilli ul`trafil`tratsiya usuli intradializ gipotoniya holatlari uchun xavf omili ekanligi chiziqli profilli ul`trafil`tratsiya usuli bilan solishtirma taxlil qilinib ushbu usul va uning oqibatida sodir bo‘lgan intradializ gipotoniya orasida o‘rta darajada bog‘liqlik mavjudligi asoslangan;
an’anaviy gemodializ dasturida standart profilli ul`trafil`tratsiya usuliga nisbatan muvofiqlashgan gemodializ dasturida chiziqli profilli ul`trafiltratsiya usulida dializ seanslari o‘tkazayotgan bemorlarda SF-36 psixodiagnostik test bo‘yicha ko‘rsatkichlarini ijobiy tomonga ishonchli siljishi aniqlangan;
oqsil iste’moli cheklangan, an’anaviy dializ dasturida seanslar o‘tkazayotganlarga nisbatan to‘laqonli oqsil iste’mol qilayotgan, ehtiyoj bo‘lganida prolongirlangan ambulator dializ dasturida chiziqli profilli ul`trafiltratsiya usuli bo‘yicha gemodializ o‘tkazayotgan bemorlarda ekstrokorporal detoksikatsiya samaradorligi yuqori ekanligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Rejali gemodializdagi bemorlarda nutritiv status va boshqa tibbiy ko‘rsatkichlar, xayot sifati hamda bemorlarni yashovchanligini kompleks baholash orqali gemodializ dasturlarini muqobillashtirish bo‘yicha olib borilgan izlanishlarning ilmiy natijalari asosida:
birinchi ilmiy yangilik: Rejali gemodializ bemorlarida nutritiv statusni buzilishi zardobda al`buminni mutloq kamayishi, globulinni nisbiy ortishi, al`bumin/globulin koeffesentini pasayib ketishi va gipoproteinemiyaga bog‘liq ravishda dislipidemiyani yuzaga kelishi aniqlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan nefrologiya va buyrak transplantatsiyasi ilmiy amaliy tibbiyot markazi 25.05.2024 yildagi № 63-sonli va Surxondaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 17.05.2024 yildagi 15-T–son buyruklari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/82-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bemorlarda nutritiv statusni buzilishlarini baholash va unda al`bumin/globulin koeffesentini pasayib ketishini aniqlab unga qarshi tavsiyalarni berish dializ samaradorligi va xavfsizlikni oshiradi. Iqtisodiy samaradorligi: bemorlarda nutritiv statusni buzilishlarini baholab uni korresiyalash intradializ gipotoniya holatlarini kamaytirish, dializ davrida bemorlarni reanimatsiya bo‘limida yotish sonini kamaytirib ularni ijtimoiy faolligini saqlash imkonini bergan. Xulosa:  rejali gemodializ bemorlarida nutritiv statusni buzilishi zardobda al`buminni mutloq kamayishi, globulinni nisbiy ortishi, al`bumin/globulin koeffesentini pasayib ketishi va gipoproteinemiyaga bog‘liq ravishda dislipidemiyani yuzaga kelishini tashxislash va uni korreksiya qilish dializli davoni samaradorligini oshirib, reanimatsiya bo‘limiga yotish sonini kamaytirib ularni ijtimoiy faolligini saqlanishi imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: Standart  profilli ul`trafil`tratsiya usuli intradializ gipotoniya holatlari uchun xavf omili ekanligi chiziqli profilli ul`trafil`tratsiya usuli bilan solishtirma taxlil qilinib ushbu usul va uning oqibatida sodir bo‘lgan intradializ gipotoniya orasida o‘rta darajada bog‘liqlik mavjudligi asoslanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan nefrologiya va buyrak transplantatsiyasi ilmiy amaliy tibbiyot markazi 25.05.2024 yildagi № 63-sonli va Surxondaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 17.05.2024 yildagi 15-T–son buyruklari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/82-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bemorlarda standart  profilli ul`trafil`tratsiya usuli intradializ gipotoniya epizodlari uchun xavf omili ekanligi, ushbu usul va uning oqibatida sodir bo‘lgan intradializ gipotoniya orasida bog‘liqlik mavjudligi asoslanishi va uni oldini olish bilan dializ samaradorligi va xavfsizligini oshiradi. Iqtisodiy samaradorligi: bemorlardi chiziqli profilli ul`trafil`tratsiya usulida dializ seanslarini o‘tkazish intradializ gipotoniya holatlarini va dializ davrida bemorlarni reanimatsiya bo‘limida yotish chastotasini kamaytirib ularni ijtimoiy faolligini saqlash imkonini bergan. Xulosa:  standart  profilli ul`trafil`tratsiya usuli intradializ gipotoniya holatlari uchun xavf omili ekanligi, ushbu usul va uning oqibatida sodir bo‘lgan intradializ gipotoniya orasida o‘rta darajada bog‘liqlik mavjudligi tufayli rejali gemodializ bemorlariga chiziqli profilli ul`trafil`tratsiya usulida dializ seanslarini o‘tkazish bilan davoni samaradorligini oshirib, reanimatsiya bo‘limiga yotish sonini kamaytirib ularni ijtimoiy faolligi saqlanishi imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: An’anaviy gemodializ dasturida standart profilli ul`trafil`tratsiya usuliga nisbatan muvofiqlashgan gemodializ dasturida chiziqli profilli ul`trafiltratsiya usulida dializ seanslarini o‘tkazayotgan bemorlarda SF-36 psixodiagnostik test bo‘yicha ko‘rsatkichlarini ijobiy tomonga ishonchli siljishi aniqlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan nefrologiya va buyrak transplantatsiyasi ilmiy amaliy tibbiyot markazi 25.05.2024 yildagi № 63-sonli va Surxondaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 17.05.2024 yildagi 15-T–son buyruklari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/82-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan tadqiqot natijalarini nefrologiya va gemodializ klinik amaliyotida qo‘llash qisqa fursat va xarajat bilan bemorlarning hayot sifatini baholash imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: muvofiqlashgan gemodializ dasturida chiziqli profilli ul`trafiltratsiya usulida dializ seanslarini o‘tkazayotgan bemorlarda hayot sifatini yaxshilanishi va ularni reanimatsiya bo‘limida yotish kunlarini qisqarishi imkonini bergan. Xulosa: an’anaviy gemodializ dasturida standart profilli ul`trafil`tratsiya usuliga nisbatan muvofiqlashgan gemodializ dasturida chiziqli profilli ul`trafiltratsiya usulida dializ seanslarini o‘tkazayotgan bemorlarda hayot sifatini ijobiy tomonga ishonchli siljishi davolash samaradorligini oshirib joriy yilda shifoxonaga yotish o‘rin kunlarini qisqarish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: rejali gemodializ bemorlarida oqsil iste’moli cheklangan, an’anaviy dializ dasturida seanslar o‘tkazayotganlarga nisbatan to‘laqonli oqsil iste’mol qilayotgan, ehtiyoj bo‘lganida prolongirlangan ambulator dializ dasturida chiziqli profilli ul`trafiltratsiya usuli bo‘yicha gemodializ o‘tkazayotgan bemorlarda ekstrokorporal detoksikatsiya samaradorligini yuqori ekanligi isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan nefrologiya va buyrak transplantatsiyasi ilmiy amaliy tibbiyot markazi 25.05.2024 yildagi № 63-sonli va Surxondaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 17.05.2024 yildagi 15-T–son buyruklari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/82-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: Olib borilgan tadqiqot asosida berilgan tavsiyalar nefrologiya va gemodializ amaliyotida keng ko‘lamda foydalanish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: olingan natijalar rejali gemodializ bemorlarida intradializ gipotoniya holatlari sonini keskin kamaytirib, dializ samaradorligini oshirishi va hayot sifatini yaxshilashi tufayli ularni bir oy mobaynida dializ davrida reanimatsiya bo‘limlarda davolanish o‘rin kunlarini qisqarishini hisoblash orqali 14668000 so‘m mablag‘ iqtisod qilingan. Xulosa: olingan ilmiy natijalarning amaliyotga tadbiq etilishi bemorlarda ekstrokorporal detoksikatsiya jarayonlarida intradializ asoratlarni kamayishi, gemodializ samaradorligi oshishi va hayot sifatini yaxshilanishi bilan rejali gemodializ bemorlarining yashovchanligini ortishi imkonini bergan.