Жумабаева Гулмира Каирбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ковакли легирланган ЙБа2Cу3О7-δ ва лантан асосли купратларда метал-диелектрик оʻтишлар ва уларнинг юқори ҳароратли оʻтаоʻтказувчанликка таъсири”, 01.04.07 – Конденсирланган ҳолат физикаси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/FM1108
Илмий раҳбар: Курбанов Улугбек Тажибаевич, физика-математика фанлари доктори, катта илмий ходим
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ядро физикаси институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSs.02/30.12.2019.FM/Т.33.01.
Расмий оппонетлар:
Рахимов Абдулла Маннабович, физика-математика фанлари доктори, катта илмий ходим;
Явидов Баҳрам Янгибаевич, физика-математика фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: Назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот ишининг мақсади легирланган ЮҲЎЎ-купратларда бир ва икки турдаги ток ташувчиларни локаллашиш механизмлари, янги металл/ўта ўтказгич-диелектрик ўтишларни амалга ошириш механизмларини ва уларнинг ўта ўтказувчанликка ўтиш критик ҳароратига Тc таъсирини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ла2-хБах-йCайCуО4 ва Ла2-х-йНдйСрхCуО4 купрат ўта ўтказгичларнинг икки ташувчили модели доирасида металл-диелектрик ўтишлар дастлаб киришмасиз соҳаларда кам легирланган режимдан оптимал легирланган режимгача, кейин эса оптимал легирланган ва ўта легирланган режимларда кичик радиусли киришмали соҳаларда содир бўлиши кўрсатилган;
ковакли легирланган Ла2-хБахCуО4 ва Ла2-хСрхCуО4 купратларда кучли ковак-фонон ўзаро таъсирлари ва полярон эффектлари натижасида юзага келадиган янги металл/ўта ўтказгич-диелектрик ўтишларнинг юқори частотали диелектрик сингдрувчанлик ε_∞ га ва улардаги поляронларнинг боғланиш энергиясига боғлиқлиги аниқланган, бу ўтишлар кам легирланган режимдан ўта легирланган режимгача бўлган оралиқда кузатилган;
кам легирланган ва оптимал легирланган ЮҲЎЎ-купратлар Ла2-хБахCуО4,      Ла2-хСрхCуО4 ва ЙБа2Cу3О7-δ да металл/ўта ўтказгич-диелектрик ўтишларнинг ўта ўтказувчанликнинг критик ҳароратига мумкин бўлган таъсирлари ва уларда ўта ўтказувчанликнинг сусайиши ва кучайиши сабаблари аниқланган;
ЮҲЎЎ-купратларда ўтаўтказувчанликка ўтиш критик ҳарорати Тc кам легирланган купратларда полярон эффектининг сусайиши ва унинг оптимал легирланган купратларда йўқолиши сабабли ўтаўтказувчанллик фаза улушининг ортиши ва диелектрик фаза улушининг пасайиши билан кам легирланган режимдан оптимал легирланган режимгача ортиши кўрсатилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Ковакли легирланган купратларда бир ва икки турдаги заряд ташувчиларнинг металл/ўта ўтказгич-диелектрик ўтишлари ва уларнинг юқори ҳароратли ўта ўтказувчанликка таъсирини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ла2-хБах-йCайCуО4 ва Ла2-х-йНдйСрхCуО4 купратли ўтаўтказгичларнинг икки ташувчили модели, шунингдек, ўтаўтказувчанликнинг критик ҳароратига металл/ўтаўтказувчан-диелектрик ўтишларнинг таъсири ва Ла2-хБахCуО4, Ла2-хСрхCуО4 ва ЙБа2Cу3О7-δ материалларда ўтаўтказувчанликнинг сусайиши ва кучайишининг аниқланган сабаблари бўйича олинган натижалар, “Квант физикаси” курси дастури доирасида ўқув жараёнида қўлланилган (Қизил-Қия гуманитар-педагогика институтининг 2024 йил 3 декабрдаги 395-сонли хати). Натижалардан фойдаланиш талабаларнинг замонавий конденсирланган ҳолат физикаси муаммолари ҳақидаги тушунчаларини кенгайтириш ва квант физикаси курси бўйича талабалар учун таълим сифатини ошириш имконини берган;
ковакли легирланган Ла2-хБахCуО4 ва Ла2-хСрхCуО4 купратларда кучли ковак-фононли ўзаро таъсирлар ва полярон эффектлар натижасида ҳосил бўлган янги металл/ўта ўтказгич-диелектрик ўтишларни амалга ошириш бўйича олинган натижалар Бирлашган ядро тадқиқотлар институти Н.Н. Боголюбов номидаги Назарий физика лабораториясида юқори ҳароратли ўта ўтказгичларда олиб борилаётган назарий тадқиқотлар доирасида фойдаланилган (Бирлашган ядро тадқиқотлар институти Н.Н. Боголюбов номидаги Назарий физика лабораторияси 13.12.2024-йилдаги 300-20/25-сонли хати). Натижалардан фойдаланиш назарий моделларнинг экспериментал натижалар билан мувофиқлигини баҳолаш, хусусан, замонавий конденсирланган ҳолат физикаси муаммолари ҳақидаги тасаввурларни кенгайтириш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish