Kalniyazov Esemurat Shamshetovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri: «Fenomen gostepriimstva v paremiologicheskoy kartine mira (na materiale russkogo i angliyskogo yazikov)», 10.00.06 – «Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik».
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/Fil4427.
Ilmiy rahbarining F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni: Madjidova Ra’no Urishevna, filologiya fanlari doktori (DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Qoraqalpoq davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Qoraqalpoq davlat universiteti PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Rasmiy opponentlarning F.I.Sh., ilmiy darajasi va unvoni: Aytmurat Ismailovich Alniyazov - filologiya fanlari doktori (DSc), professor, Nozliya Zarilovna Normurodova - filologiya fanlari doktori (DSc), dotsent.
Yetakchi tashkilot nomi: O‘zbekiston Milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi ingliz va rus tillarida mehmondo‘stlikning paremiologik manzarasiga oid lingvomadaniy xususiyatlarni aniqlash, tahlil qilish va tavsiflash, ularning o‘xshashliklari va farqlarini asoslashdir.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
mehmondo‘stlikni lingvistik, madaniy va ijtimoiy konsept sifatida belgilash hamda ularning semantikasi, lingvomadaniy ahamiyati va ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlash funksiyasini hisobga olgan holda, ingliz va rus tillarida mehmondo‘stlikka oid maqollarni tizimli tahlil qilish amalga oshirilgan;
mehmondo‘stlikning asosiy bosqichlarini aks ettiruvchi beshta mavzuviy guruhlar - mehmonlarni qabul qilishga tayyorgarlik; mehmonlarni kutib olish jarayoni; mehmon turlari va ularga bo‘lgan munosabat; mehmondo‘stlikning madaniy va ijtimoiy jihatlari; mehmonlarni kuzatishni aniqlash orqali ingliz va rus tillarida mehmondo‘stlikka oid maqollarning tasnifi ishlab chiqilgan;
qiyoslanayotgan tillardagi mehmondo‘stlikka oid maqollarda mujassam bo‘lgan aksiologik dominantlar, axloqiy me’yorlar va mehmonnavozlikka oid xulq-atvorni konseptuallashtirishning milliy-madaniy xususiyatlari ochib berilgan hamda olamning ingliz va rus tillari paremiologik manzarasida mehmondo‘stlik tushunchasining axloqiy qadriyat sifatida mushtarakligi isbotlangan;
qiyoslanayotgan tillar paremiologik manzarasida mehmonnavozlik odobi va mehmondo‘stlikning qadriyat tizimidagi o‘xshash va farqli tomonlari asoslab berilgan, bu esa mehmondo‘stlikning o‘ziga xos madaniyatlararo tabiatga ijtimoiy hodisa ekanligi dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Olamning paremiologik manzarasida mehmondo‘stlik hodisasini o‘rganish jarayonida olingan ilmiy natijalar va amaliy tavsiyalar asosida quyidagilarga erishildi:
xalqlarimizning madaniy merosini tushunish va asrab-avaylash, turli madaniyatlarning o‘zaro ta’siri doirasida maqollarning semantikasi va ma’nosini o‘rganish, mehmondo‘stlik fenomenini tahlil qilish orqali til, madaniyat va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlarga oid masalalarni shuningdek, zamonaviy dunyoda ushbu tushunchalarning evolyusiyasini tadqiq qilish orqali olingan xulosalardan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Madaniyat vazirligining 2024-yil 6-iyundagi 2-03/1283-son ma’lumotnomasi) foydalanilgan. Natijada, turli madaniyat vakillari bilan samarali muloqotni amalga oshirish maqsadida madaniy dasturlar, madaniyatlararo hamkorlik va xalqaro munosabatlarni yaxshilash borasida keng yoʻl ochishga xizmat qilgan;
mehmondo‘stlikning asosiy bosqichlarini aks ettiruvchi, qiyoslanayotgan tillardagi mehmondo‘stlikka oid maqollarda mujassam bo‘lgan aksiologik dominantlar, axloqiy me’yorlar va mehmonnavozlikka oid xulq-atvorni konseptuallashtirishning milliy-madaniy xususiyatlari ochib berilgan hamda olamning ingliz va rus tillari paremiologik manzarasida mehmondo‘stlik tushunchasining axloqiy qadriyat sifatida mushtarakligi ingliz va rus tillaridagi maqollar materiali asosida mehmondo‘stlikning paremiologik manzarasini lingvomadaniy tahlil qilish va tavsiflash bilan bog‘liq xulosalardan «FZ-2019062034 – Xorijiy tillarda so‘zlashuvchilar uchun o‘zbek tilini intensiv ravishda o‘rgatuvchi multimedia mahsulotlarini yaratish» mavzusidagi amaliy loyihada foydalanilgan (O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetining 2024-yil 7-iyundagi 24/344 - son ma’lumotnoma). Natijada, ushbu amaliyot nafaqat talabalarning bilim va ko‘nikmalarini kengaytirishda, balki tilshunoslik, lingvomadaniyatshunoslik va tarjimashunoslik kabi fanlarni o‘qitishda, shuningdek, ushbu loyiha uchun nazariy va amaliy elektron materiallarni tayyorlashda ham muhim manba bo‘lib xizmat qilgan;
turizm va mehmonxona ishi, madaniy kompetensiyalarni oshirishga qaratilgan kadrlar tayyorlash dasturlarini amalga oshirish, xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash, mehmonlarga mahalliy aholining madaniy o‘ziga xosligini o‘rganish va qadrlash imkonini beradigan turistik marshrutlarni ishlab chiqish, mahalliy mehmondo‘stlik an’analarini ommalashtirishga qaratilgan madaniy-ma’rifiy tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlash bilan bog‘liq xulosalardan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Turizm boshqarmasi tomonidan 2024-yil 13-iyundagi 01-06/04-878- son ma’lumotnoma) foydalanilgan. Natijalarning hayotga tatbiq etilishi xizmat ko‘rsatish sifatini oshirishga va turli madaniyatga mansub mehmonlar uchun yanada qulay muhit yaratishga xizmat qilgan.