Ҳакимова Зиёда Тоҳиржон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Инглиз ва ўзбек тилларидаги тикув буюмлари конструксиясига оид терминларнинг лексик-семантик ва лингвокултурологик хусусиятлари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Fil3905.
Илмий раҳбар: Ҳошимова Дилдора Мадаминовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc 03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Воситов Валижон Абдуваҳобович, филология фанлари доктори, профессор; Набиева Дилором Абдуҳамидовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тикувчилик соҳасига оид терминларнинг инглиз ва ўзбек тилларида қўлланилишидаги лексик-семантик ва маданий ўзига хосликларни таҳлил қилиш орқали ушбу терминларнинг маданий мазмунини, уларнинг лингвистик хусусиятларини аниқлаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларидаги тикув буюмлари конструксиясига оид терминларнинг диахроник ривожланиши чуқур ўрганилган, бу терминлар асрлар давомида маъновий ўзгаришларга учрагани, уларнинг замонавий тилларда қандай кўринишда намоён бўлгани ва тарихий жараёнларнинг ушбу соҳада қолдирган излари кенг қамровда таҳлил қилинган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги тикув буюмларига оид терминларнинг лексик-семантик ва грамматик хусусиятлари қиёсий таҳлил қилиниб, бу терминларнинг икки тилдаги ўхшаш ва фарқли жиҳатлари, уларнинг морфологик тузилиши, синтактик имкониятлари ва семантик ўзига хосликлари илмий асосда исботланган ва тизимлаштирилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги тикувчилик терминларининг функсионал-семантик ва услубий хусусиятлари илмий доирада кенг кўламли тадқиқот обекти сифатида ўрганилиб, ушбу терминлар ҳар иккала тилда қандай стилистик ва семантик юкламаларни амалга ошириши, уларнинг нутқий вазифалари ва турли контекстларда қандай функсионал ўзгаришларга дуч келиши аниқланган ва лингвистик қоидалар доирасида изоҳлаб берилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги фразеологизмлар ва паремияларда учрайдиган тикув терминларининг лингвомаданий хусусиятлари кенг қамровда таҳлил қилиниб, тикувчилик терминларининг фразеологик бирликлар таркибида қўлланилиши, уларнинг маданий ва миллий қадриятларни акс эттиришдаги роли, шунингдек, бу соҳадаги тил бирликларининг инглиз ва ўзбек миллий маданиятларида қандай ифодаланганлиги чуқур ўрганилган ва қиёсий равишда ёритиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. . Инглиз ва ўзбек тилларидаги тикув буюмлари конструксиясига оид терминларни лексик-семантик ва лингвокултурологик жиҳатдан қилинган тадқиқ асосида:
инглиз ва ўзбек тилларидаги тикув буюмлари конструксиясига оид терминларнинг диахроник ривожланиши, бу терминлар асрлар давомида маъновий ўзгаришларга учрагани, уларнинг замонавий тилларда қандай кўринишда намоён бўлгани ва тарихий жараёнларнинг ушбу соҳада қолдирган излари таҳлилига доир хулоса ва тавсияларидан Ўзбекистон Миллий университетида 2021-2022-йиллар давомида бажарилган А-ОТ-2021-419-сонли “Давлат ва нодавлат мактабгача таълим ташкилотларида инглиз тили ўқитувчиларининг касбий компетенсиясини ошириш курси учун элеcтрон платформасини яратиш (ПресчоолИПДП)” мавзусидаги инновацион лойиҳаси доирасида фойдаланилаган. (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 2-апрелдаги 04/11-2493-сонли маълумотномаси). Натижаларнинг қоълланилиши орқали лойиҳа доирасида оъқув адабиётлари, тарқатма материалларини яратишда ва ОАВда мақола чоп этишда ҳамда оммавий аудиторияни кенг жалб қилишда оъзига хос вазифани бажаришга хизмат қилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги тикув буюмларига оид терминларнинг лексик-семантик ва грамматик хусусиятлари қиёсий таҳлили, бу терминларнинг икки тилдаги ўхшаш ва фарқли жиҳатлари, уларнинг морфологик тузилиши, синтактик имкониятлари ва семантик ўзига хосликларига доир хулоса ва тавсиялардан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги 2020-2023-йилларда амалга оширилган АМ-ФЗ-201908172. “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” номли грант лойиҳасида фойдаланилган. (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетнинг 2024-йил 6-июндаги 04/1-1474-сонли маълумотномаси). Натижада ўзбек тилининг таълимий корпусини яратишда терминологиянинг аҳамияти очиб берилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги тикувчилик терминларининг функсионал-семантик ва услубий хусусиятлари, ушбу терминларнинг ҳар иккала тилда қандай стилистик ва семантик юкламаларни амалга ошириши, уларнинг нутқий вазифалари ва турли контекстларда қандай функсионал ўзгаришларга дуч келишига доир хулоса ва тавсиялардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфрирга узатилган “Тақдимот” кўрсатуви ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилди ( Ўзбекистон миллий телерадио- компанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 2-майдаги 02-06-598-сонли маълумотномаси). Натижада кўрсатув ссенарийсида ўзбек миллий тикувчилик буюмларига оид терминларнинг ривожланиш асослари яққол очиб берилган.