Маматқулов Зухридин Урмоновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Маҳаллий ўсимлик хомашёлари асосида ўт хайдовчи дори воситасининг технологияси, фармакологик тадқиқотлари ва БФҚ ишлаб чиқиш», 15.00.01 – дори технологияси, 14.00.17 – фармакология ва клиник фармакология (фармацевтика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.DSc/Far42.
Илмий маслаҳатчилар: Ризаев Камал Саидакбарович, тиббиёт фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тoшкeнт фapмaцeвтикa институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тoшкeнт фapмaцeвтикa институти, DSс.04/30.12.2019.Far.32.01.
Расмий оппонентлар: Олимов Немат Қаюмович, фармацевтика фанлари доктори, профессор; Даминова Лола Тургунпулатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Халилов Равшанжон Муратжонович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим..
Етакчи ташкилот: Тожикистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: маҳаллий доривор ўсимлик (маккажўхори оналик гулининг устунчаси билан оғизчаси, оддий бўймадорон ўти, итбурун наъматак мевалари, майда гулли тоғрайҳон) хомашёлари асосида ўт ҳайдовчи янги таркибдаги дори воситаси ва БФҚни технологиясини ишлаб чиқиш ҳамда уларни фармакологик хусусиятларини аниқлашдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистонда ўсадиган доривор ўсимликлар маккажўхори оналик гулининг устунчаси билан оғизчаси, оддий бўймадарон ўти, итбурун наъматак мевалари, майда гулли тоғрайҳон ўти асосида ўт хайдовчи йиғманинг рационал таркиби скрининг тадқиқотлар натижалари асосида ишлаб чиқилган;
илк бор математик режалаштириш усулидан фойдаланган ҳолда маҳаллий ўсимлик хомашёлари асосидаги йиғмадан флавоноидларни тўлиқ ажралиб чиқишини таъминлайдиган омилларни белгилаб, «STIGMACHOLE-ZEA» қуруқ экстрактини олишнинг мўътадил технологияси ишлаб чиқилган;
«STIGMACHOLE-ZEA» қуруқ экстрактини аминокислотали, витаминли  ҳамда элемент таркиби аниқланиб, ушбу биологик фаол моддаларнинг манбаи сифатида қаралиши мумкинлиги исботланган;
«STIGMACHOLE-ZEA» сувли ҳамда 40% ва 70% спиртли  экстрактларнинг ва IV синф-кам заҳарли гуруҳга мансублиги ҳамда улардан «STIGMACHOLE-ZEA» 40% ли этил спиртда ажратиб олинган экстрактнинг ўт ажралиб чиқишига таъсири назорат гуруҳи ва бошқа экстрактларга нисбатан ортганлиги аниқланган;
тетрахлорметан билан чақирилган жигарни ўткир токсик гепатитда «STIGMACHOLE-ZEA» субстанциясининг ривожланган аланинтрансфераза ферментлар фаоллигини, гипербилирубинемия, гипопротеинемия ҳолатларини меъёрлаштириши натижасида холестаз, цитолиз, жигар-ҳужайра етишмовчилиги каби синдромларни бартараф этиши исботланган;
«STIGMACHOLE-ZEA» субстанциясининг тетрахлорметанли ўткир токсик гепатит кечимида ўт секрецияси тезлигини ошириши, ўт кислота, холестерин ва ишқорий фосфатаза миқдорини камайтириши сабабли Аллохол препарати сингари холеретик таъсир кўрсатиши исботланган;
ўт ҳайдовчи таъсирига эга қуруқ экстракт асосида илмий асосланган «STIGMACHOLE» капсула шаклидаги БФҚ таркиби танланган ва технологияси ишлаб чиқилган;
«STIGMACHOLE-TEA» фиточой ва «STIGMACHOLE» капсула кўринишидаги биологик фаол қўшимчаларнинг сифат меъёрлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Маҳаллий ўсимлик хомашёлари асосида ўт хайдовчи дори воситасининг технологияси, фармакологик тадқиқотлари ва БФҚ ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«STIGMACHOLE-ZEA» субстанцияси учун Вақтинча фармакопея мақоласи ЎзР ССВ ҳузуридаги «Фармацевтика маҳсулотлари хавфсизлиги Маркази» Давлат муассасаси томонидан тасдиқланган (ВФС 42 Уз-5469-2024). Натижада, ўт ҳайдовчи таъсирга эга маҳаллий дори воситалари ассортиментини кенгайтириш имконини берган;
«STIGMACHOLE-TEA» фиточой шаклидаги биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 24442623-003:2023) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 24442623-003:2023) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «NARPAY VITA ZONE» МЧЖда ўт ҳайдовчи таъсирга эга БФҚни ишлаб чиқариш имконини берган;
«STIGMACHOLE» капсула шаклидаги биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 24442623-002:2023) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 24442623-002:2023) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, халқ таботати ва замонавий тиббиётда ўт ҳайдовчи тизимини рағбатлантирувчи биофаол қўшимчаларни турларини кўпайтириш имкониятини берган;
«STIGMACHOLE-ZEA» қуруқ экстракти учун тажриба саноат регламенти ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (ОПР 42 Уз-5469-2024). Мазкур ҳужжатнинг тасдиқланиши натижасида ўт ҳайдовчи дори воситаси учун меъёрий ҳужжатларни ўрнатилган тартибда ишлаб чиқилиши ва рўйхатга олиниши таъминланган;
ўтказилган  клиник олди синовлар натижасида «STIGMACHOLE-ZEA» қуруқ экстрактининг ўткир заҳарли эмаслиги ҳамда специфик фармакологик фаоллиги бўйича солиштирма препаратдан кам эмаслиги исботланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 15 октябрдаги 8н-3/280-сон хати). Натижада, ишончли ўт ҳайдовчи фаолликга эга безарар дори воситани ишлаб чиқариш имконини берган.