Исокулов Тулкин Ураловичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Жарроҳлик реаблитациясини оптималлаштириш ва ичак стомаси бўлган беморларнинг ҳаёт сифати», 21.02.23 – Ҳарбий тиббиёт; 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.DSc/Har12.
Илмий маслаҳатчилар: Наврузов Саримбек Наврузович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Мирзаев Алишер Умирзокович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ҳарбий тиббиёт академияси ва Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Академик В.Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази, Dsc.04/30.12.2019.Tib.49.01.
Расмий оппонентлар: Баймаханов Болатбек Бимендиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор, академик (Қозоғистон Республикаси); Акбаров Миршавкат Миролимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Юсупбеков Аброрбек Ахмеджанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ичак стомаси билан оғриган беморларни операциядан кейинги эрта ва кечки асоратларни олдини олиш ҳамда коррекциялашга қаратилган комплекс реабилитация дастурини такомиллаштириш орқали даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ичак стомаси билан оғриган беморларни операциядан кейинги тизимли ва маҳаллий асоратларини олдини олиш ва даволашга комплекс ёндашувнинг ўзаро боғлиқ тамойилларини оптималлаштиришга ва реконструктив босқични ўтказиш имкониятини қисқартиришга қаратилган реабилитация қилиш усули такомиллаштирилган;
ичак стомасини нейтрал аналит билан даволаш терининг физиологик pH муҳитини сақлашга ёрдам бериши, мацерация ва яллиғланиш ҳавфини камайтириши, перистомал соҳасида патоген флоранинг тўпланишига тўсқинлик қилиши ва тўқималарнинг регенерацияси учун шароитларни яхшилаши аниқланган;
оғир тизимли яллиғланиш синдроми бўлган стомали беморларда қон томир ичига лазер билан нурлантириш антиоксидант механизмларни фаоллаштириши ва яллиғланишга қарши цитокинлар даражасини пасайтириши ва бу тизимли яллиғланишнинг пасайишига, микроциркуляция ва тўқималарнинг кислород билан тўйинганлигини яхшилашга ёрдам бериши ҳамда тўқималарнинг битиш жараёнларини тезлаштириши исботланган;
стома майдонини лазер билан нурлантириш микроциркуляция ва ҳужайралар пролиферациясини фаоллаштириб, эпителизация жараёнларининг тезлашишини рағбатлантиради ва антисептик ва яллиғланишга қарши таъсирга сезиларли таъсир кўрсатиб, шунингдек яллиғланиш медиаторларини фаоллигини камайтириш орқали оғриқни камайтириши аниқланган;
пробиотиклардан фойдаланиш нормал ичак микробиотини тиклашга ёрдам бериши, дисбиоз ва патоген бактерияларнинг транслокациясини олдини олиши, шиллиқ қаватнинг иммунитетини ошириши, тизимли яллиғланиш реакциялари хавфини камайтириши, ичак моторикасини нормаллаштириши, ичак стомаси бўлган беморларда ич қотиши ва диарея ҳавфини камайтириши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ичак стомалари бўлган беморларнинг жарроҳлик реабилитациясини оптималлаштириш ва ҳаёт сифатини яхшилаш бўйича олинган илмий натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: ичак стомаси билан оғриган беморларни операциядан кейинги тизимли ва маҳаллий асоратларини олдини олиш ва даволашга комплекс ёндашувнинг ўзаро боғлиқ тамойилларини оптималлаштиришга ва реконструктив босқични ўтказиш имкониятини қисқартиришга қаратилган реабилитация қилиш усули такомиллаштирилганлиги - Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази (30.09.2024 йилдаги 90-сонли буйруқ), Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати Марказий ҳарбий госпитали (13.09.2024 йилдаги 174-сонли буйруқ) ва Навоий вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (16.09.2024 йилдаги 67-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/69-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: ичак стомаси билан оғриган беморларни реабилитация қилишнинг такомиллаштирилган усулини жорий этиш қуйидаги имкониятларни беради: беморларнинг умумий аҳволини яхшилаган ҳолда операциядан кейинги асоратлар (инфекция, яллиғланиш, стома соҳасининг некрози) хавфини камайтириш; оғир асоратлар частотасини камайтириш ва ижтимоий мослашувни ошириш орқали ногиронликнинг олдини олиш; реконструктив-тиклаш босқичини ўтказиш ва беморларни фаол ҳаёт тарзига қайтариш имкониятини тезлаштирган ҳолда реабилитация муддатларини қисқартириш. Иқтисодий самарадорлик: ушбу усулни қўллаш шифохонага ётқизиш, такрорий операциялар ва қўшимча лаборатория текширувлари харажатларини камайтиради. Таклиф этилган усул қўлланилганда шифохонада ётиш давомийлиги 2-3 кунга қисқаради. Янги методика бўйича даволанган 80 нафар беморда асоратларнинг олди олинди. Иқтисодий тежамкорлик: 200000 сўм × 2,5 кун × 80 бемор = 40000000 сўм. Битта такрорий амалиётнинг ўртача нархи 1000000  сўмни ташкил этади. 15 нафар беморда такрорий аралашувларнинг олди олинди. Тежамкорлик: 1000000 сўм × 15 бемор = 15000000 сўм. Битта таҳлилнинг нархи 125000 сўмни ташкил этади. Бир беморга ўртача текширишлар сони - 2. Тежамкорлик: 125000 сўм × 2 × 80 бемор = 20000000 сўм. Умумий иқтисодий тежамкорлик: 40000000 сўм + 15000000 сўм + 20000000 сўм = 75000000 сўм. Йиллик иқтисодий тежамкорлик: ўртача йиллик беморлар сони 150 нафар бўлганда 75000000 сўм × (150 / 80) = 140625000 сўм. Хулоса: ичак стомаси билан оғриган беморларни реабилитация қилишнинг такомиллаштирилган усулини қўллаш бир йилда 75000000 сўм (80 нафар бемор) ва йиллик амалиёт миқёсида 140625000 сўм иқтисод қилиш имконини берди, шундан: 112500000 сўм бюджет маблағлари, 28125000 сўм бюджетдан ташқари маблағлардир;
иккинчи илмий янгилик: ичак стомасини нейтрал аналит билан даволаш терининг физиологик pH муҳитини сақлашга ёрдам бериши, мацерация ва яллиғланиш ҳавфини камайтириши, перистомал соҳасида патоген флоранинг тўпланишига тўсқинлик қилиши ва тўқималарнинг регенерацияси учун шароитларни яхшилаши аниқланганлиги - Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази (30.09.2024 йилдаги 90-сонли буйруқ), Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати Марказий ҳарбий госпитали (13.09.2024 йилдаги 174-сонли буйруқ) ва Навоий вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (16.09.2024 йилдаги 67-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/69-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: ичак стома соҳасини даволаш учун нейтрал аналитни қўллаш: мацерация ва яллиғланишнинг олдини олган ҳолда терининг физиологик pH ни ушлаб туриш; инфекцион асоратлар хавфини камайтирган ҳолда патоген флора тўпланишини камайтириш; битиш жараёнини тезлаштирган ҳолда тўқималар регенерацияси учун қулай шароит яратиш; беморларнинг умумий ҳолатини яхшилаган ҳолда ноқулайлик ва оғриқ синдромини минималлаштириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлик: ушбу усулни қўллаш касалхонага ётқизиш, такрорий операциялар ва антисептик ишлов бериш харажатларини камайтиради. Таклиф этилган усул қўлланилганда шифохонада бўлиш давомийлиги 3 кунга қисқаради. Янги методика бўйича даволанган 25 нафар бемордан қўшимча шифохонага ётқизиш кунларини четлаб ўтишга эришилди. Тежамкорлик: 350000 сўм × 3 кун × 25 бемор = 26250000 сўм. Битта такрорий амалиётнинг ўртача нархи 2100000 сўмни ташкил этади. 8 нафар беморда такрорий аралашувларнинг олди олинди. Тежамкорлик: 2100000 сўм × 8 нафар бемор = 16800000 сўм. Битта антисептик ишлов бериш муолажасининг нархи 950000 сўмни ташкил қилади. 15 нафар беморда қўшимча муолажаларнинг олдини олишга муваффақ бўлинди. Тежамкорлик: 950000 сўм × 15 бемор = 14250000 сўм. Умумий тежамкорлик: 26250000 сўм + 16800000 сўм + 14250000 сўм = 57300000 сўм. Йиллик иқтисодий тежаш кўрсатгичи: ўртача йиллик беморлар сони 100 киши бўлганда 57300000 сўм × (100/25) = 229200000 сўм. Хулоса: ичак стома соҳасини даволаш учун нейтрал аналитни қўллаш бир йилда 57300000 сўм (25 нафар бемор) ва йиллик амалиёт миқёсида 229200000 сўм иқтисод қилиш имконини берди, шундан: 183360000 сўм бюджет маблағлари, 45840000 сўм бюджетдан ташқари маблағлардир;
учинчи илмий янгилик: оғир тизимли яллиғланиш синдроми бўлган стомали беморларда қон томир ичига лазер билан нурлантириш антиоксидант механизмларни фаоллаштириши ва яллиғланишга қарши цитокинлар даражасини пасайтириши ва бу тизимли яллиғланишнинг пасайишига, микроциркуляция ва тўқималарнинг кислород билан тўйинганлигини яхшилашга ёрдам бериши ҳамда тўқималарнинг битиш жараёнларини тезлаштириши исботланганлиги - Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази (30.09.2024 йилдаги 90-сонли буйруқ), Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати Марказий ҳарбий госпитали (13.09.2024 йилдаги 174-сонли буйруқ) ва Навоий вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (16.09.2024 йилдаги 67-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/69-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: оғир тизимли яллиғланиш синдроми бўлган стома қилинган беморларда қоннинг томир ичи лазер нурлантириш усулини жорий этиш қуйидаги имкониятларни беради: антиоксидант механизмларни фаоллаштириш орқали яллиғланиш олди цитокинлари даражасини пасайтириш ва тизимли яллиғланишни камайтириш; микроциркуляция ва тўқималарнинг кислород билан тўйинишини яхшилаш, шикастланган тўқималар регенерациясини тезлаштириш ва тез битишга ёрдам бериш; оғир инфекцион асоратлар ривожланиш хавфини камайтириш, реанимация бўлимида узоқ вақт қолиш эҳтиёжини пасайтириш; беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш, касалхонада ётиш муддатини қисқартириш ва интенсив терапияга бўлган эҳтиёжни камайтириш. Иқтисодий самарадорлик: ушбу усулни қўллаш касалхонага ётқизиш, такрорий операциялар ва қўшимча лаборатория текширувлари харажатларини камайтиради. Стома нотўғри танланганида ва асоратлар юзага келганда, касалхонада ётиш муддати 3-5 кунга узаяди. Янги усул бўйича даволанган 65 нафар беморда асоратларнинг олди олинди. Тежамкорлик: 300000 сўм × 4 кун × 65 бемор = 78000000 сўм. Битта такрорий операциянинг ўртача қиймати 1000000 сўмни ташкил этади. 15 нафар беморда такрорий аралашувларнинг олди олинди. Тежамкорлик: 1000000 сўм × 15 бемор = 15000000 сўм. Бир таҳлил нархи 125000 сўм. Ҳар бир беморга ўртача 2 та текширув ўтказилади. Тежамкорлик: 125000 сўм × 2 × 65 бемор = 16250000 сўм. Умумий тежамкорлик: 78000000 сўм + 15000000 сўм + 16250000 сўм = 109250000 сўм. Йиллик иқтисодий тежамкорлик: ўртача йиллик беморлар сони 120 киши бўлганда 109250000 сўм × (120/65) = 201000000 сўм. Хулоса: оғир тизимли яллиғланиш синдроми билан стома қилинган беморларда қон томир ичи лазер нурлантириш усулини қўллаш бир йилда 109250000 сўм (65 нафар бемор) ва йиллик амалиёт миқёсида 201000000 сўм иқтисод қилиш имконини берди, шундан: 160800000 сўм бюджет маблағлари, 40200000 сўм бюджетдан ташқари маблағлар;
тўртинчи илмий янгилик: стома майдонини лазер билан нурлантириш микроциркуляция ва ҳужайралар пролиферациясини фаоллаштириб, эпителизация жараёнларининг тезлашишини рағбатлантиради ва антисептик ва яллиғланишга қарши таъсирга сезиларли таъсир кўрсатиб, шунингдек яллиғланиш медиаторларини фаоллигини камайтириш орқали оғриқни камайтириши аниқланганлиги - Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази (30.09.2024 йилдаги 90-сонли буйруқ), Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати Марказий ҳарбий госпитали (13.09.2024 йилдаги 174-сонли буйруқ) ва Навоий вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (16.09.2024 йилдаги 67-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/69-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: стома соҳасини лазерли нурлантиришни жорий этиш қуйидагиларга имкон беради: микроциркуляция ва ҳужайра пролиферациясини фаоллаштиради, бу тўқималарнинг тезроқ битишига ёрдам беради; юқумли асоратлар хавфини камайтирган ҳолда сезиларли антисептик ва яллиғланишга қарши таъсирни таъминлайди; оғриқ синдромини камайтиради, оғриқ қолдирувчи воситаларга бўлган эҳтиёжни камайтиради ва беморларнинг умумий аҳволини яхшилайди; асоратлар частотасини камайтиради, бу эса беморларга интенсив даволанишга тезроқ мослашиш ва даволанишга бўлган эҳтиёжни камайтиради. Иқтисодий самарадорлик: ушбу усулни қўллаш реанимацияда бўлиш, такрорий операциялар ва қўшимча дори-дармонларни буюриш харажатларини камайтиради. Таклиф этилган усул қўлланилганда интенсив терапия бўлимида бўлиш давомийлиги 2 кунга қисқаради. Янги методика бўйича даволанган 90 нафар беморнинг реанимацияда узоқ муддат қолишининг олди олинди. Тежамкорлик: 450000 сўм × 2 кун × 90 бемор = 81000000 сўм. Битта такрорий амалиётнинг ўртача нархи 1800000 сўмни ташкил этади. 16 нафар беморда такрорий аралашувларнинг олди олинди. Тежамкорлик: 1800000 сўм × 16 бемор = 28800000 сўм. Дори-дармонлар билан даволашнинг битта схемаси 950000 сўмни ташкил қилади. 50 нафар беморда қўшимча дори-дармонлардан қочишга муваффақ бўлинди. Тежамкорлик: 950000 сўм × 50 нафар бемор = 47500000 сўм. Умумий иқтисодий тежаш кўрсатгичи: 81000000 сўм + 28800000 сўм + 47500000 сўм = 157300000 сўм. Йиллик тежамкорлик: ўртача йиллик беморлар сони 170 нафар 157300000 сўм × (170/90) = 297122222 сўм. Хулоса: стома соҳасини лазерли нурлантиришдан фойдаланиш бир йилда 157300000 сўм (90 нафар бемор) ва йиллик амалиёт миқёсида 297122222 сўм иқтисод қилиш имконини берди, шундан: 237697777 сўм бюджет маблағлари, 5942444 сўм бюджетдан ташқари маблағлардир;
бешинчи илмий янгилик: пробиотиклардан фойдаланиш нормал ичак микробиотини тиклашга ёрдам бериши, дисбиоз ва патоген бактерияларнинг транслокациясини олдини олиши, шиллиқ қаватнинг иммунитетини ошириши, тизимли яллиғланиш реакциялари хавфини камайтириши, ичак моторикасини нормаллаштириши, ичак стомаси бўлган беморларда ич қотиши ва диарея ҳавфини камайтириши аниқланганлиги - Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази (30.09.2024 йилдаги 90-сонли буйруқ), Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлик хизмати Марказий ҳарбий госпитали (13.09.2024 йилдаги 174-сонли буйруқ) ва Навоий вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (16.09.2024 йилдаги 67-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябрдаги 09/69-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: ичак стомаси билан оғриган беморларни даволашнинг такомиллаштирилган стратегиясини жорий этиш қуйидагиларга имкон беради: беморлар ва соғлиқни сақлаш тизимига юкламани камайтирган ҳолда такрорий жарроҳлик аралашувлар хавфини камайтириш; антибиотикотерапияга бўлган эҳтиёжни минималлаштириш, антибиотикларга резистентлик хавфини камайтириш; ичак микрофлорасини коррекциялаш, беморларнинг умумий ҳолатини яхшилаш; касалхонага ётқизиш муддатларини қисқартириш, беморларга кундалик ҳаётга тезроқ тикланиш ва қайтишга имкон бериш. Иқтисодий самарадорлик: ушбу усулни қўллаш шифохонага ётқизиш, такрорий жарроҳлик аралашувлари ва антибиотикотерапия харажатларини камайтиради. Таклиф этилган усул қўлланилганда шифохонада бўлиш давомийлиги 4 кунга қисқаради. Янги методика бўйича даволанган 100 нафар бемордан қўшимча шифохонада қолиш кунларининг олди олинди. Тежамкорлик: 310000 сўм × 4 кун × 100 нафар бемор = 124000000 сўм. Битта такрорий операциянинг ўртача қиймати 1850000 сўмни ташкил этади. 20 нафар беморда такрорий аралашувларнинг олди олинди. Тежамкорлик: 1850000 сўм × 20 нафар бемор = 37000000 сўм. Антибиотик терапияси учун харажатларни камайтириш: антибиотик курси нархи 920000 сўмни ташкил қилади. 60 нафар беморда қўшимча антибиотиклар тайинланишининг олди олинди. Тежамкорлик: 920000 сўм × 60 нафар бемор = 55200000 сўм. Умумий тежамкорлик: 124000000 сўм + 37000000 сўм + 55200000 сўм = 216200000 сўм. Йиллик тежамкорлик: ўртача йиллик беморлар сони 190 киши 216200000 сўм × (190/100) = 410780000 сўм. Хулоса: ичак стомаси билан оғриган беморларни даволашнинг такомиллаштирилган стратегиясини қўллаш бир йилда 216200000 сўм (100 нафар бемор) ва йиллик амалиёт миқёсида 410780000 сўм иқтисод қилиш имконини берди, шундан: 328624000 сўм бюджет маблағлари, 82156000 сўм бюджетдан ташқари маблағлар ҳисобланади.