Махмудходжаева Умида Муминовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Ота-она ва болалар ўртасидаги муносабатларни оилавий ва фуқаровий-ҳуқуқий тартибга солишни такомиллаштириш”. 12.00.03 – Фуқаролик ҳуқуқи. Тадбиркорлик ҳуқуқи. Оила ҳуқуқи. Халқаро хусусий ҳуқуқ (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.DSc/Yu231.
Илмий маслаҳатчи: Нарматов Нуриддин Соатмуродович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.01.
Расмий оппонентлар: Самарходжаев Ботир Билалович, юридик фанлар доктори, профессор; Боратов Миродилжон Ҳомиджонович, юридик фанлар доктори, профессор; Абдураҳмонова Хосиятхон Бахтиёржон қизи, юридик фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ота-она ва болалар ўртасидаги муносабатларни оилавий ва фуқаровий-ҳуқуқий тартибга солишни такомиллаштиришга оид устувор йўналишлар бўйича илмий асослар, ушбу соҳадаги қонун ҳужжатлари ва ҳуқуқни қўллаш амалиёти самарадорлигини оширишга қаратилган таклиф ҳамда тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
болага, унинг манфаатларидан келиб чиққан ҳолда, келгусида унинг шаъни ва қадрини камситиши мумкин бўлган исм берилишига йўл қўйилмаслиги, бола исмига доир келишув мавжуд бўлмаганда юзага келган келишмовчилик васийлик ва ҳомийлик органи томонидан ҳал этилиши лозимлиги асослантирилган;
топиб олинган (ташлаб кетилган) боланинг туғилганлигини қайд этиш ички ишлар, васийлик ва ҳомийлик органлари, бола жойлаштирилган муассаса маъмурияти ёки тиббиёт муассасасининг аризасига биноан амалга оширилиши, болани топиб олган шахс бу ҳақда йигирма тўрт соат мобайнида ушбу тумандаги ички ишлар органига ёки васийлик ва ҳомийлик органига хабар бериши кераклиги асослаб берилган;
топиб олинган (ташлаб кетилган) боланинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзувига ота-онасининг фамилияси, исми ва миллати тўғрисидаги маълумотлар ички ишлар, васийлик ва ҳомийлик органлари, бола жойлаштирилган муассаса ёки тиббиёт муассасаси маъмуриятининг кўрсатмалари асосида киритилиши ва бундай ҳолда боланинг ва унинг ота-онаси сифатида кўрсатилган шахсларнинг фамилияси бир хилда ёзилиши асослаб берилган;
ота-она уч ойдан ортиқ муддатга яшаш жойидан, шу жумладан, чет давлатга вақтинча чиқиб кетаётганида вояга етмаганларга нисбатан улар ота-онасининг ёки вояга етмаганларнинг ўз аризасига кўра ўз боласига васий ёки ҳомий тайинлаш чораларини кўриши шартлиги асослаб берилган;
ота-она уч ойдан ортиқ бўлмаган муддатга яшаш жойидан, шу жумладан, чет давлатга вақтинча чиқиб кетаётганида ўз боласини қариндошларининг ёки бошқа яқин кишиларининг васийлигида ёки ҳомийлигида ва назорати остида қолдириши шартлиги, бу ҳолда васийлик ёки ҳомийлик, агар боланинг манфаатлари учун зарур бўлса, белгиланиши асослантирилган;
ота-она уч ойдан ортиқ муддатга яшаш жойидан, шу жумладан, чет давлатга вақтинча чиқиб кетишидан камида бир ой олдин ўз боласига васий ёки ҳомий тайинлаш тўғрисидаги аризани сабабини кўрсатиб (ёки сабабини баён қилиб) ва ўзи вақтинча ёки доимий яшаётган ҳудуднинг васийлик ва ҳомийлик органига бериши кераклиги асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот асосида олинган натижалар қуйидагиларда ўз ифодасини топган:
болага, унинг манфаатларидан келиб чиққан ҳолда, келгусида унинг шаъни ва қадрини камситиши мумкин бўлган исм берилишига йўл қўйилмаслиги, бола исмига доир келишув мавжуд бўлмаганда юзага келган келишмовчилик васийлик ва ҳомийлик органи томонидан ҳал этилиши”га оид таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 20-октябрдаги “Никоҳ, оила ва фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тизимлаштириш тўғрисида”ги 550-сонли қарори билан тасдиқланган “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш қоидалари”нинг 4-боби 24-банди 1-хатбошисини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Бош вазири котибиятининг Ахборот-таҳлил ва юридик таъминлаш департаментининг 2024-йил 9-сентябрдаги 12-1-389-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши боланинг исмга бўлган ҳуқуқини ҳимоя қилишга, жамиятда унга нисбатан келиб чиқиши мумкин бўлган камситишларнинг олдини олишга хизмат қилган;
 топиб олинган (ташлаб кетилган) боланинг туғилганлигини қайд этиш ички ишлар, васийлик ва ҳомийлик органлари, бола жойлаштирилган муассаса маъмурияти ёки тиббиёт муассасасининг аризасига биноан амалга оширилади. Болани топиб олган шахс бу ҳақда йигирма тўрт соат мобайнида ушбу тумандаги ички ишлар органига ёки васийлик ва ҳомийлик органига хабар бериши кераклигига оид таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 20-октябрдаги “Никоҳ, оила ва фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тизимлаштириш тўғрисида”ги 550-сонли қарори билан тасдиқланган “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш қоидалари”нинг 4-боби 29-бандини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Бош вазири котибиятининг Ахборот-таҳлил ва юридик таъминлаш департаментининг 2024-йил 9-сентябрдаги 12-1-389-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши боланинг шахсини аниқлашга бўлган ҳуқуқини ҳимоялашга хизмат қилган;
топиб олинган (ташлаб кетилган) боланинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзувига ота-онасининг фамилияси, исми ва миллати тўғрисидаги маълумотлар ички ишлар, васийлик ва ҳомийлик органлари, бола жойлаштирилган муассаса ёки тиббиёт муассасаси маъмуриятининг кўрсатмалари асосида киритилади. Бундай ҳолда боланинг ва унинг ота-онаси сифатида кўрсатилган шахсларнинг фамилияси бир хилда ёзилишига оид таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 20-октябрдаги “Никоҳ, оила ва фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тизимлаштириш тўғрисида”ги 550-сонли қарори билан тасдиқланган “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш қоидалари”нинг 4-боби 30-банди 2-хатбошисини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Бош вазири котибиятининг Ахборот-таҳлил ва юридик таъминлаш департаментининг 2024-йил 9-сентябрдаги 12-1-389-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши  боланинг шахсини аниқлашга ҳамда насл-насабини билишга бўлган ҳуқуқини ҳимоялашга хизмат қилган;
ота-она уч ойдан ортиқ муддатга яшаш жойидан, шу жумладан, чет давлатга вақтинча чиқиб кетаётганида вояга етмаганларга нисбатан улар ота-онасининг ёки вояга етмаганларнинг ўз аризасига кўра ўз боласига васий ёки ҳомий тайинлаш чораларини кўриши шартлигига оид таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2023-йил 11-апрелдаги “Хотин-қизлар ва болалар ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш тизими янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-829-сонли Қонуни асосида Ўзбекистон Республикасининг 2014-йил 2-январдаги “Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги ЎРҚ-364-сонли Қонунининг 20-моддасини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг  2024-йил 7-ноябрдаги 04/10-10-42-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши ота-оналар томонидан болаларни узоқ муддатга ёлғиз қолдириб кетиш ҳолатларида боланинг қаровсиз қолишининг олдини олишга хизмат қилган;
ота-она уч ойдан ортиқ бўлмаган муддатга яшаш жойидан, шу жумладан, чет давлатга вақтинча чиқиб кетаётганида ўз боласини қариндошларининг ёки бошқа яқин кишиларининг васийлигида ёки ҳомийлигида ва назорати остида қолдириши шартлиги, бу ҳолда васийлик ёки ҳомийлик агар боланинг манфаатлари учун зарур бўлса, белгиланишига оид таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2023-йил 11-апрелдаги “Хотин-қизлар ва болалар ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш тизими янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-829-сонли Қонуни асосида Ўзбекистон Республикасининг 2014-йил 2-январдаги “Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги ЎРҚ-364-сонли Қонунининг 20-моддасини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг 2024-йил 7-ноябрдаги 04/10-10-42-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши боланинг қаровсиз қолиш ҳолатлари вужудга келган тақдирда унинг манфаатларини ҳимоялашга хизмат қилган;
ота-она уч ойдан ортиқ муддатга яшаш жойидан, шу жумладан, чет давлатга вақтинча чиқиб кетишидан камида бир ой олдин ўз боласига васий ёки ҳомий тайинлаш тўғрисидаги аризани сабабини кўрсатиб (ёки сабабини баён қилиб) ва ўзи вақтинча ёки доимий яшаётган ҳудуднинг васийлик ва ҳомийлик органига бериши кераклигига оид таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2023-йил 11-апрелдаги “Хотин-қизлар ва болалар ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш тизими янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-829-сонли Қонуни асосида Ўзбекистон Республикасининг 2014-йил 2-январдаги “Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги ЎРҚ-364-сонли Қонуни 20-моддасини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг  2024-йил 7-ноябрдаги 04/10-10-42-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши ота-оналар томонидан боланинг манфаатларини ҳимоя қилишга қаратилган юридик ҳаракатларни амалга оширишга хизмат қилган.