Абдуғаниева Феруза Зайиркуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Топинамбур (Helianthus tuberosus l.)нинг қайта ишлашга мос навларини танлаш ва қайта ишлаш технологиясини такомиллаштириш”, 06.01.11 – Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Qx1150.
Илмий раҳбар: Санаев Собир Тойирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд агроинновация ва тадқиқотлар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Додаев Қўчқор Одилович, техника фанлари доктори, профессор; Шамшиев Жаъфар Абдусалимович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Топинамбур навларини агробиологик хусусиятлари ва туганакларининг сақланувчанлигини баҳолаш ҳамда туганагини турли усулларда қайта ишлаб, парҳезбоп озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистоннинг марказий минтақаларида сақлаш ва қайта ишлаш учун мақбул нав Файз-Барака нави эканлиги аниқланган;
топинамбур туганакларини 60 кунлик сақлаш даврида С витамини миқдори 20-30% га камайиши, аммо эрувчан қуруқ моддалар ва қанд миқдорининг 15-20% га ошиши аниқланган;
топинамбур туганакларини совуткичли омборларда +2±2°С ҳароратда сақлаганда, 90 кун давомида сифат кўрсаткичларининг 85-90 % даражада сақланиб қолиши исботланган;
топинамбур туганакларини қайта ишлаб, фруктоза сиропини олишда кислотали муҳит концентрациясининг энг мақбул миқдори 1,5 % эканлиги ҳамда гидролиз тезлиги 33,1 г/л·соат, фруктоза чиқиши эса 65,1 г/л ни ташкил қилиши исботланган;
топинамбур туганакларидан шарбат ишлаб чиқаришда шнекли пресслаш усули энг мақбул технология эканлиги ҳамда бу усул орқали туганаклардан 60 % дан ортиқ, яъни анъанавий усулларга қараганда 10-15 % га юқори миқдорда шарбат олиниши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Топинамбур (Helianthus tuberosus L.) нинг қайта ишлашга мос навларини танлаш ва қайта ишлаш технологиясини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар асосида:
Самарқанд вилояти шароитида етиштирилаётган топинамбур туганакларини қайта ишлаб шарбат ишлаб чиқаришга қаратилган ишланмалар “Самарқанд консерва” акциядорлик жамиятида, “Орифен” ва “Агромир” қўшма корхоналарида истеъмолда мақбул бўлиши учун ишлаб чиқиладиган турли шарбатлар билан аралаштириш бўйича тажриба натижалари жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 28-майдаги 05/06-04-218-сон маълумотномаси). Натижада, шарбат чиқиш миқдори 10-15 % га ошишига эришилган. 1 га майдонда етиштирилган топинамбур туганакларидан шарбат тайёрлаш натижасида 24,991 млн сўм ўрнига “Файз-барака” навидан 116,003 млн сўм, “Мўжиза”  навидан 114,835 млн сўм, “Эътироф” навидан 93,355 млн сўм соф фойда олинган, иқтисодий самарадорлик 51,84-61,41 % ни ташкил этган;
истеъмол учун мақбул бўлиши учун турли шарбатлар билан аралаштириш бўйича тажриба натижалари Самарқанд шаҳридаги “Орифен” қўшма корхонасида жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 28-майдаги 05/06-04-218-сон маълумотномаси). Натижада, 1 га майдонда етиштирилган топинамбур туганакларидан шарбат тайёрлаш ҳисобига  24,991 млн сўм ўрнига “Файз-барака” навидан 116,003 млн сўм, “Мўжиза”  навидан 114,835 млн сўм, “Эътироф” навидан 93,355 млн сўм соф фойда олинган, иқтисодий самарадорлик 51,84-61,41 % бўлишига эришилган.