Миненко Екатерина Павловна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисосликлар шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қуешдаги коронал ёрқин нуқталарнинг морфологияси, динамикаси ва физикавий моделлари», 01.03.01 – Астрономия (физика математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/FM58.
Илмий раҳбар: Эгамбердиев Шуҳрат Абдуманнапович, физика-математика фанлари доктори, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: ЎзР ФА Астрономия институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Астрономия институти, PhD.02/30.12.2019.FM.15.01.
Расмий оппонентлар: Гайнуллина Эвелина Рабиновна, фалсафа доктори (PhD), (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Астрономия институти); Холиков Шукиржон Содикович, Дсc. Физика-математика фанлари доктори, (Натионал Солар Обсерваторй-НСО, УСА)
Етакчи ташкилот – Фесенков номидаги Астрофизика Институти, Қозоғистон.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Коронал ёрқин нуқталарнинг (КЙН) асосий параметрларидан, юпқа қатламли тузилмалари ва эволюцияси, узоқ даврли ўзгаришлар ва кенглик-узунлик бўйича тақсимотини таҳлили, шунингдек, турли масштабдаги магнит майдонлари билан боғлиқлигини батафсил ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қуёш доғлари (КЙН ва МБ) асосий параметрлари (географик координаталар, пикселдаги майдон, ўртача ва максимал интенсивлик, фон интенсивлиги, катта ўқнинг экваторга нисбатан бурилиш бурчаги, бурчак хатоси ва бошқалар) бўйича 3 миллиондан ортиқ маʼлумотларни ўз ичига олган ноёб маʼлумотлар банки яратилган;
магнитограммаларда МБнинг асосий параметрларини автоматлаштирилган аниқлаш ва уларни ўлчаш методикаси кичик майдон ва тенг қийматдаги оқимга эга тузилмаларни ажратиш муаммосини ҳал қилишга имкон берувчи ҳамда уларнинг йўналиши, қутблар орасидаги минимал масофа ва диск марказига нисбатан жойлашувини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган;
биринчи марта йирик масштабдаги магнит майдонларига нисбатан Қуёш фаоллигининг иккита циклига доир бир жинсли маълумотларга асосланиб, КЙН ва МБларнинг тақсимоти масалалари, шунингдек, Қуёш фаоллиги циклини аниқроқ башорат қилиш учун “ёрқин” КЙНлардан фойдаланиш мумкинлиги аниқланган;
икки турдаги КЙН нинг униполар магнит майдон коронал тешик шароитидаги эволюцияси батафсил таҳлилидан МБ ва ИИ тип КЙНларнинг магнит оқимининг ўртача қиймати 1-5×1020 Мкс атрофида, И тип КЙН билан боғланган МБларники эса 1-5×1019 Мкс эканлиги аниқланган;
биринчи марта МБ ва икки турдаги КЙНларнинг турли кенгликлардаги вейвлет таҳлили аниқланган, КЙН ва МБ (20 ва 30 Гаусс) нинг барча ҳолатлари учун 11-йиллик давр топилиб, бу Қуёш фаоллиги цикли билан боғлиқлигини кўрсатган;
КЙНни шакллантиришда магнит қувурининг асосий параметрлари магнит майдондаги плазманинг стационар цилиндрсимон-симметрик ҳолатларига асосланган аналитик модел доирасида термодинамика ва магнит гидродинамика тенгламаларига бўйсунувчи зарраларнинг маълум хусусиятлари билан ҳисобланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қуёшдаги коронал ёрқин нуқталарнинг морфологияси ва динамикасини ўрганиш, шунингдек кузатувлар орқали физикавий моделлаштириш бўйича олинган натижалар асосида ишлаб чиқилган идентификация ва кузатув методлари бир қатор хорижий муаллифларнинг ишларида қўлланилган. Буни Wеб оф Сcиенcес, СCОПУС маълумотлар базида ва Гоогле Счолар рўхатига киритилган қуйидаги халқаро журналлардаги нашрларимизга ҳаволалар тасдиқлайди:
СДО маълумотларига кўра КЙН эволюциясини о'рганиш натижалари асосида тайёрланган - Wҳат СДО теллс ус абоут струcтуре анд эволутион оф cоронал бригҳт поинц // Астрономисче Начричтен. 2014, Волуме 10, пп.1037-1042. мақоламизга (И. Краус, Пҳ.-А. Боурдин, Ж. Зендер ва бошқ. Астрономй & Астропҳйсиcс 2025, И Краус, ПА Боурдин, Ж Зендер, М Бергманн ва бошқ. Астрономй &Астропҳйсиcс 2023, Д Судар, Ш Саар, И Скокиć, ИП Белжан ва бошқ. Астрономй &Астропҳйсиcс 2016, Мастеръс Тҳесис Ж. В. Клуг, Виенна 2016) - 5та иқтибос келтирилган;
КЙН ва МБнинг эволюцияси ва статистик параметрларини ўрганиш натижалари асосида тайёрланган - Инвестигатион оф тҳе эволутион оф cоронал бригҳт поинц анд магнетиc фиелд топологй // Астрономй Леттерс, 2014.Волуме 40, Иссуе 8, пп. 510-518. мақоламизга - 3 та иқтибос келтирилган;