Тўйчиев Санжар Абдусодиқовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Натрий, магний хлоратлари, тиокарбамид ва асетамид асосида самарали дефолиантлар олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.13 - Ноорганик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Т4835.
Илмий раҳбар: Закиров Бахтиёр Сабиржонович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, DSc.02/05.05.2023.К/Т.35.02.
Расмий оппонентлар: Намазов Шафоат Сатторович, техника фанлари доктори, профессор, академик; Адилова Мохира Шавкатовна, техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: натрий хлорат, магний хлорат, карбамид, тиокарбамид ва асетамидлар асосида кам заҳарли янги самарали дефолиантлар олишни физик-кимёвий асослаш ва технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор натрий, магний хлоратлари, карбамид, цирка кислота, этанол, тиокарбамид ва асетамиддан иборат 10 та системаларнинг эрувчанлик ва “таркиб-хосса” диаграммалари яратилган;
янги бирикма монокарбамид натрий хлорат ацетамиднинг ҳосил бўлиш майдони кенг консентрация ва ҳарорат оралиғида чегараланган, ҳамда бирикманинг индивидуаллиги кимёвий, физик-кимёвий усуллар орқали исботланган;
натрий хлорати, магний хлорати, карбамид, тиокарбамид, асетамид бирикмалари асосида 4 та кам заҳарли самарали дефолиант таркибларини олиниш усуллари, меёрлари, технологик схемаси ва моддий баланси ишлаб чиқилган;
таркиби 37.8% НаCлО3, 21.3% CО(НҲ2)2 ва 1.5% CС(НҲ2)2 дан иборат “ТиоДЕФ” дефолианти ишлаб чиқилди ва ИВ синф токсикологик хоссага эгалиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Натрий хлоратининг монокарбамид, асетамид ва тиокарбамидлар асосида, комплекс таъсир этувчи дефолиантлар олиш технологияси ишлаб чиқиш боʻйича олинган илмий натижалар асосида:
натрий хлорат монокарбамид ва асетамид асосида олинган дефолиант Тошкент вилоятининг фермер хўжаликлари пахта далаларида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ Хўжалиги Вазирлиги ҚХБИММнинг 2024 йил 12 ноябрдаги 05/04-04-612-сон маълумотномаси). Натижада, пахтанинг ўрта толали навларига натрий хлорат монокарбамид ва асетамидли препарат билан ишлов берилгандан кейин баргларнинг тўкилиши 92.8% ва кўсакларни очилиши 90.9% самарали дефолиация қилиш имконини берган;
натрий хлорат монокарбамид ва тиокарбамид асосидаги дефолиант Тошкент вилоятининг фермер хўжаликлари пахта далаларида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ Хўжалиги Вазирлиги ҚХБИММнинг 2024 йил 12 ноябрдаги 05/04-04-612-сон маълумотномаси). Натижада, пахтанинг ўрта толали навларига препарат билан ишлов берилгандан кейин баргларнинг тўкилиши 92.34 % ва кўсакларни очилиши 90.1% самарали дефолиация қилиш имконини берган.