Хасанова Дилоромхон Тўйчиевнанинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Халқ табобати учун шифобахш ёгуртлар олиш ва уларни синфлаш», 02.00.09 – Товарлар кимёси, 14.00.41 – Халқ табобати (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.DSc/К182.
Илмий маслаҳатчилар: Асқаров Иброҳим Раҳмонович, кимё фанлари доктори, профессор; Йўлчиев Аслбек Бахтиёрбекович, техника фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат униварситети, DSc.03/29.10.2021.К/Т.60.05.
Расмий оппонентлар: Хўжаев Вахобжон Умарович, кимё фанлари доктори, профессор; Шамсуддинов Исроилжон Турғунович, техника фанлари доктори, профессор; Холбоев Юсуфжон Хакимович, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ундирилган буғдой ва арпа донлари асосида озиқ-овқат қўшилмалари ва халқ табобатига мўлжалланган таркиби бойитилган ёгуртлар олиш ҳамда уларни кимёвий таркиби асосида ТИФ ТН бўйича синфлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ундирилган буғдой ва арпа донларидан қуритилган солодлар олишда, анъанавий конвектив қуритишдан олдин, қисқа муддатли ўта юқори частотали электр магнит майдонидан фойдаланиш самарали эканлиги аниқланган;
илк бор солодлар олишда, ўта юқори частотали электр магнит майдонида 150 Вт да 10 минут давомида 40 мм қалинликдаги материлга ишлов бериш жараён давомийлигини 2,5-2,7 маротабагача қисқартиш имконини бериши исботланган;
инсон организмидаги ичак фаолиятини яхшилайдиган, қабзиятни олдини олувчи ва даволовчи ҳамда, спазмларни камайтирадиган, халқ табобати учун мўлжалланган таркиби бойитилган Асдай ва Астрий ёгуртлари олинган ҳамда уларнинг шифобахшлик хусусиятлари физик-кимёвий кўрсаткичлари орқали исботланган;
ундириб қуритилган солодлар асосида иммун тизимининг фаоллигини, қондаги гемоглабин миқдорини оширадиган НУБ-буғдой ва НУБ-арпа озиқ-овқат қўшилмаларининг олинган ҳамда уларнинг антиоксидант фаоллиги НУБ-арпада юқори эканлиги аниқланган;
халқ табобати учун мўлжалланган Асдай, Астрий таркиби бойитилган ёгуртларининг, НУБ-буғдой, НУБ-арпа озиқ-овқат қўшилмаларининг токсик эмаслиги ва кундалик рационда функционал овқатланишда рационал фойдаланиш мумкунлиги исботланган;
ундирилган буғдой ва арпа солодлари ёрдамида озиқ-овқат қўшилмалари ҳамда, улар асосида олинган таркиби бойитилган ёгуртларнинг антиоксидант фаоллиги қабзият ва камқонликга ижобий таъсири халқ табобати усуллари билан даволаш орқали исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ундирилган буғдой ва арпа асосида озиқ-овқат қўшилмалари ва халқ табобати учун мўлжалланган ёгуртлар олиш ва уларни синфлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ундирилган буғдой ва арпа донлари солодлари таркибидаги фойдали нутриентларни максимал сақлаб қолиш мақсадида, анъанавий конвектив қуритишдан олдин ўта юқори частотали электр магнит майдонда қисқа муддатли ишлов бериш “Cибус натурал” МЧЖда амалиётига жорий қилинган («Ўзбекистон озиқ-овқат саноати» уюшмасининг 2024 йил 20 сентябрдаги 20-86/09-24-сон маълумотномаси). Натижада, солодни қуритиш жараёнини 2,5-2,7 маротаба қисқартириш имконини берган;
ўта юқори частотали электр магнит майдонида ишлов бериб олинган солодлар ва улар асосида олинган озиқ-овқат қўшилмалари ёрдамида ёгуртлар таркибини бойитиш технологияси “Эхпресс Милк”МЧЖда амалиётига жорий қилинган («Ўзбекистон озиқовқат саноати» уюшмасининг 2024 йил 20 сентябрдаги 20-86/09-24-сон маълумотномаси). Натижада, анъанавий мевали ёгуртларлар ишлаб чиқаришда мева ва мева қўшилмаларининг сарфини1,5% га қисқартиш, бойитилган ёгуртлар таркибидаги полифеноллар, салицил кислотаси, кварцетин, рутин ва кофеин миқдорилари юқори эканлиги исботланган;
буғдой ва арпа солодлари асосида бойитилган ёгуртларга ташқи иқтисодий фаолият товарлар номенклатураси бўйича қуйидагича: “буғдой ва /ёки арпа солоди, турли хўл ёки қуритилган мевалар, ёки уларнинг айрим қисмлари билан бойитилган шифобахш ёгурт учун – 040320900 3 товар коди давлат божхона амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси марказий божхона лабораториясининг 2024 йил 04 декабрдаги 17/05-24-2117-сон маълумотномаси). Натижада, таркиби бойитилган ёгуртларни кимёвий таркиби бўйича синфлаш ферментланган сут маҳсулотлари ассортиментини кенгайтириш ва экспорт-импорт операцияларида кенг фойдаланиш имконини берган.