Носиров Собитжон Собиржоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Тошкент Ботаника боғига интродуксия қилинган Lonicera L. (Cаприфолиаcеае Жусс.) туркуми айрим истиқболли турларининг биоекологик хусусиятлари”, 03.00.05 – Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/В974.
Илмий раҳбар: Рахимова Наргиза Камилжановна, биология фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ботаника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ботаника институти, DSc.02/30.12.2019.B.39.01.
Расмий оппонентлар: Хамраева Диловар Толибджоновна, биология фанлари доктори; Байсунов Бабир Хидирович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий-амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: интродуксия шароитида Lonicera L. туркуми айрим истиқболли турларининг биоекологик хусусиятларини асослаш, кўкаламзорлаштиришда фойдаланиш учун кўпайтириш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Лониcера туркуми айрим истиқболли (Лониcера мааcкии, Л. татариcа, Л. королкоwии, Л. парадоха) турларининг Тошкент Ботаника боғи шароитида ўсиши ва ривожланишига экологик омилларнинг таъсири аниқланган;
лаборатория шароитида турлар уруғ унувчанлигининг энг мақбул ҳароратлари аниқланган;
тадқиқот объектларининг суткалик ва мавсумий гуллаш динамикалари ҳамда уруғ маҳсулдорлиги асосланган;
Оъзбекистон Республикаси Қизил китобига киритилган камёб Лониcера парадоха нинг табиий ўсиш шароитида ҳозирги ҳолати кузатилган ҳамда ушбу турни микроклонал усулда кўпайтиришга эришилган;
ўсимликлар интродуксион баҳоланиб, кўпайтириш усуллари ишлаб чиқилган ҳамда улардан Республикамизнинг кўкаламзорлаштириш соҳасида фойдаланиш учун тавсиялар берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Lonicera L. туркуми айрим истиқболли турларининг Тошкент Ботаника боғи шароитида интродуксияси ҳамда биоекологик хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
тадқиқот объектлари сифатида танлаб олинган турларни Тошкент Ботаника боғи эх-ситу шароитида кўпайтириш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Тошкент Ботаника боғининг Дендрология лабораторияси фаолиятига жорий қилинган (Оъзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2023 йил 13-июлдаги 04/1255-1479-сон маълумотномаси). Натижада Тошкент Ботаника боғида турларнинг тирик колекциясини яратиш имконини берган;
генератив ва вегетатив кўпайтириш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Тошкент, Фарғона ва Наманган вилоятларининг Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармаларига жорий қилинган (Оъзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2023 йил 15-декабрдаги 03-03/3-8213-сон маълумотномаси). Натижада ўрганилган турларни вилоятларнинг мос иқлим шароитида ялпи кўпайтириш имконини берган;
туркум турларининг фенологияси ва биометриясига доир маълумотлар Тошкент шаҳар ҳокимлиги Ободонлаштириш бош бошқармаси фаолиятига жорий этилган (Тошкент шаҳар Ободонлаштириш бош бошқармасининг 2023 йил 21-декабрдаги 1-13/29594-сон маълумотномаси). Натижада Тошкент шаҳар йўл қатнов ёқалари ва бино-иншоотларнинг атрофига мос бута турларини танлаш ва кўкаламзорлаштириш фаолияти самарадорлигини ошириш имконини берган.