Мухитдинов Шухрат Таировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Болаларда гельминтозларнинг лимфоцитлар функционал фаоллигига таьсир хусусиятларининг иммуно-биокимёвий жиҳатлари” ихтисослик шифри: 14.00.36 – Аллергология ва иммунология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/Tib2178.
Илмий раҳбар: Мухамедова Шахноза Толибовна, тиббиёт фанлари доктори (DSc).
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Иммунология ва инсон геномикаси институти, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Расмий оппонентлар: Юлдашев Илхом Рузиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Мусаходжаева Дилором Абдуллаевна, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: болаларда гельминтозларнинг лимфоцитлар функционал фаоллигига таьсир хусусиятларининг иммуно-биокимёвий жиҳатларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор мактабгача бўлган болалар гельминтозларида паразитларнинг антигенлик даражаси ортиши сабабли ўзига хос клиник холатлар энтеробиозда неврологик аломатлар устунлик қилиши (асабийлашиш ва астено-вегетатив синдром), гименолепидозда тери-аллергик аломатлари ва оғир диспептик холатлар, аралаш инвазияларда астено-вегетатив синдром ва сурункали интоксикация белгилари устунлик қилиши аниқланган;
илк бор мактабгача ёшдаги болалар аралаш гельминтозларида эозинофилия, CD3+ лимфоцитлар сонининг ишонарли даражада юқори бўлиши (P<0,001), уларнинг туридан қатъий назар, барча болаларда соғломларга нисбатан CD4+ лимфоцитлар сони ишонарли даражада паст бўлиши (Р<0,001), CD8+, CD16+, CD20+, CD25+, CD95+ ҳужайралари сонининг кескин ортиши (P<0,001) паразитлар инвазияси сабабли юзага келиши исботланган;
илк бор гельминтоз билан касалланган болаларда бир неча паразитлар комбинациясининг юқори антиген даражаси ва ичаклардаги маҳаллий эозинофил яллиғланиши сабабли яллиғланишга хос (ИЛ-8) ва қарши (ИЛ-4) цитокинлар миқдорининг ишонарли ортиши (Р<0,001) натижасида тизимли аллергик реакциялар келтириб чиқариши исботланган;
илк бор аралаш гельминтоз билан касалланган мактабгача ёшдаги болаларда паразитни чиқариб юборишга қаратилган ўткир иммуноглобулин E ва эозинофил-воситачилик иммун реакциялари сабабли организмда IgA, IgG ва IgE миқдорларининг соғлом болаларга нисбатан кескин ортиши аниқланган..
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Болаларда гельминтозларнинг лимфоцитлар функционал фаоллигига таьсир хусусиятларининг иммуно-биокимёвий жиҳатларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилиги: илк бор мактабгача бўлган болалар гельминтозларида паразитларнинг антигенлик даражаси ортиши сабабли ўзига хос клиник холатлар энтеробиозда неврологик аломатлар устунлик қилиши (асабийлашиш ва астено-вегетатив синдром), гименолепидозда тери-аллергик аломатлари ва оғир диспептик холатлар, аралаш инвазияларда астено-вегетатив синдром ва сурункали интоксикация белгилари устунлик қилиши аниқланганлиги бўйича «Болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усули» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти экспертлар кенгашининг 2023-йил 3 июлдаги №23-m/065-сон сонли хулосаси) билан тасдиқланган. Мазкур таклиф Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 19/1- сонли, Когон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 15.07.2023 йилдаги 57- сонли, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 94-К-сонли ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 1134-2-42-ТВ/2024- сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 25-сентябрдаги № 06/17-сонли маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гельминтозларни ўз вақтида аниқлаш, клиник-иммунологик ва бикимёвий ташҳислаш, ўз навбатида паразитар инвазияни олдини олиш ва даволаш тактикасини танлаш, мактабгача ёшдаги болалар хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади. Иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси, Когон туман тиббиёт бирлашмаси, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усулида бир болага нисбатан сарфланган маблағнинг 82500 сўмгача тежалиши асосланган. Хулоса: мактабгача бўлган болалар гельминтозларида ўзига хос клиник холатлар энтеробиозда неврологик аломатлар (асабийлашиш ва астено-вегетатив синдром), гименолепидозда тери-аллергик аломатлари ва оғир диспептик холатлар, аралаш инвазияларда астено-вегетатив синдром ва сурункали интоксикация белгилари устунлик қилиши асосланган.
иккинчи илмий янгилиги: илк бор мактабгача ёшдаги болалар аралаш гельминтозларида эозинофилия, CD3+ лимфоцитлар сонининг ишонарли даражада юқори бўлиши (P<0,001), уларнинг туридан қатъий назар, барча болаларда соғломларга нисбатан CD4+ лимфоцитлар сони ишонарли даражада паст бўлиши (Р<0,001), CD8+, CD16+, CD20+, CD25+, CD95+ ҳужайралари сонининг кескин ортиши (P<0,001) паразитлар инвазияси сабабли юзага келиши исботланганлиги бўйича «Болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усули» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти экспертлар кенгашининг 2023-йил 3 июлдаги №23-m/065-сон сонли хулосаси) билан тасдиқланган. Мазкур таклиф Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 19/1- сонли, Когон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 15.07.2023 йилдаги 57- сонли, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 94-К-сонли ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 1134-2-42-ТВ/2024- сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 25-сентябрдаги № 06/17-сонли маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гельминтозларни ўз вақтида аниқлаш, клиник-иммунологик ва бикимёвий ташҳислаш, ўз навбатида паразитар инвазияни олдини олиш ва даволаш тактикасини танлаш, мактабгача ёшдаги болалар хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади. Иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси, Когон туман тиббиёт бирлашмаси, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усулида бир болага нисбатан сарфланган маблағнинг 82500 сўмгача тежалиши асосланган. Хулоса: илк бор мактабгача ёшдаги болалар аралаш гельминтозларида Т-хужайравий тизим (CD3+,CD4+,CD8+,CD16+,CD20+,CD25+,CD95+) миқдорий ўзгаришларини аниқлаш асосланган.
учинчи илмий янгилиги: илк бор гельминтоз билан касалланган болаларда бир неча паразитлар комбинациясининг юқори антиген даражаси ва ичаклардаги маҳаллий эозинофил яллиғланиши сабабли яллиғланишга хос (ИЛ-8) ва қарши (ИЛ-4) цитокинлар миқдорининг ишонарли ортиши (Р<0,001) натижасида тизимли аллергик реакциялар келтириб чиқариши исботланганлиги бўйича «Болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усули» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти экспертлар кенгашининг 2023-йил 3 июлдаги №23-m/065-сон сонли хулосаси) билан тасдиқланган. Мазкур таклиф Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 19/1- сонли, Когон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 15.07.2023 йилдаги 57- сонли, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 94-К-сонли ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 1134-2-42-ТВ/2024- сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 25-сентябрдаги № 06/17-сонли маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гельминтозларни ўз вақтида аниқлаш, клиник-иммунологик ва бикимёвий ташҳислаш, ўз навбатида паразитар инвазияни олдини олиш ва даволаш тактикасини танлаш, мактабгача ёшдаги болалар хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади. Иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси, Когон туман тиббиёт бирлашмаси, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усулида бир болага нисбатан сарфланган маблағнинг 82500 сўмгача тежалиши асосланган. Хулоса: гельминтоз билан касалланган болаларда яллиғланишга хос (ИЛ-8) ва қарши (ИЛ-4) цитокинлар миқдорининг ишонарли ортиши натижасида тизимли аллергик реакциялар келтириб чиқариши асосланган.
тўртинчи илмий янгилиги: илк бор аралаш гельминтоз билан касалланган мактабгача ёшдаги болаларда паразитни чиқариб юборишга қаратилган ўткир иммуноглобулин E ва эозинофил-воситачилик иммун реакциялари сабабли организмда IgA, IgG ва IgE миқдорларининг соғлом болаларга нисбатан кескин ортиши аниқланганлиги бўйича «Болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усули» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти экспертлар кенгашининг 2023-йил 3 июлдаги №23-m/065-сон сонли хулосаси) билан тасдиқланган. Мазкур таклиф Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 19/1- сонли, Когон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 15.07.2023 йилдаги 57- сонли, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 94-К-сонли ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси бўйича 4.07.2024 йилдаги 1134-2-42-ТВ/2024- сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 25-сентябрдаги № 06/17-сонли маълумотномаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гельминтозларни ўз вақтида аниқлаш, клиник-иммунологик ва бикимёвий ташҳислаш, ўз навбатида паразитар инвазияни олдини олиш ва даволаш тактикасини танлаш, мактабгача ёшдаги болалар хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади. Иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси, Когон туман тиббиёт бирлашмаси, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонаси ва Бухоро шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятларига жорий этилиши болаларда гельминтозларни ташхислаш ва прогнозлашнинг янги усулида бир болага нисбатан сарфланган маблағнинг 82500 сўмгача тежалиши асосланган. Хулоса: аралаш гельминтоз билан касалланган мактабгача ёшдаги болаларда ўткир иммуноглобулин E ва эозинофил-воситачилик иммун реакциялари сабабли организмда IgA, IgG ва IgE миқдорларининг ортиши асосланган.