Abdullaev Rasulbek Kuryazovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Tajribada yiringli yaralarda ul`trabinafsha nurlanishni mahalliy qo‘llashda immun-mikrobiologik o‘zaro bog‘liqlik tavsifi” ixtisosliklar shifri: 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya.
dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Tib2326.
Ilmiy rahbar: Xamdamov Baxtiyor Zarifovich, tibbiyot fanlari doktori (DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot institutida bajarilgan.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Suyarov Akrom Amirqulovich, tibbiyot fanlari doktori; Axmedova Xalida Yuldashevna, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tajribada yiringli yaralarda ul`trabinafsha nurlanishni mahalliy qo‘llashda immun-mikrobiologik o‘zaro bog‘liqlikni aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor tajribada yiringli yaralar qo‘zg‘atuvchilari grammusbat kokklar (S.aureus, S.epidermidis) va grammanfiy bakteriyalar (E.coli, P.aeruginosa) bo‘lganida yiringli jarayoni zo‘rayishi sababli IgA miqdori pasayishi fonida IgM, IgG, prokal`sitonin, IL-1β va IL-10 miqdorlari ishonarli ravishda ortishi aniqlangan;
ilk bor grammusbat kokklar (S.aureus, S.epidermidis) va grammanfiy bakteriyalar (E.coli, P.aeruginosa) chaqirgan yiringli yaralar shakllangach mahalliy UB-nurlanish olishi sababli laboratoriya hayvonlarda IgA, IgE, prokal`sitonin konsentratsiyasi me’yor darajasigacha pasayishi, IL-1β va IL-10 sitokinlarining nurlanishgacha bo‘lgan miqdorlaridan ishonarli kamayishi isbotlangan;
ilk bor ba’zi shtammning patogenlik xususiyati va uning rezistentligi yuqori bo‘lishi tafovuti sababli UB-nurlanishning in vitro ta’sirida Staphylococcus aureus unishi Staphylococcus epidermidisdan, Escherichia coli ekmalarda Pseudomonas aeruginosa unishi ko‘rsatkichlaridan ishonarli darajada yuqori bo‘lishi, shunga mos ravishda Staphylococcus aureus ning yashovchanlik xususiyati boshqa taqqoslanayotgan shtammlarga nisbatan ishonarli darajada yuqori bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor shtammning rezistentlik darajasi ularning patogenlik omillari va pigment hosil qilish darajasiga bog‘liqligi sababli UB-nurlanishga nisbatan ekmalarda Staphylococcus aureus pigmentining fotosensibilizatorlik ko‘rsatkichi Staphylococcus epidermidis dan yuqori bo‘lishi, Staphylococcus aureus pigmentining Staphylococcus epidermidis pigmentiga nisbatan yuqori bo‘lishi xamda Pseudomonas aeruginosa ning ekmada yashovchanlik darajasi barcha shtammlar orasida eng pastligi piotsianin pigmenti bilan bog‘liqligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Tajribada yiringli yaralarda ul`trabinafsha nurlanishni mahalliy qo‘llashda immun-mikrobiologik o‘zaro bog‘liqlikni tasiflash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor tajribada yiringli yaralar qo‘zg‘atuvchilari grammusbat kokklar (S.aureus, S.epidermidis) va grammanfiy bakteriyalar (E.coli, P.aeruginosa) bo‘lganida yiringli jarayoni zo‘rayishi sababli IgA miqdori pasayishi fonida IgM, IgG, prokal`sitonin, IL-1β va IL-10 miqdorlari ishonarli ravishda ortishi aniqlanganligi bo‘yicha «Immunologik va mikrobiologik tajriba tadqiqotlari uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining2024 yil 18 apreldagi  23-m/026-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 23.02.2024 yildagi 361-sonli va Buxoro viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 04.04.2024 yildagi 51-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/68-son ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: yiringli yaralarda immun-mikrobiologik o‘zgarishlarni aniqlashga imkon beradi, bu esa patologiya jarayoni kechishini o‘z vaqtida baholash va kasalliklar tashhisini o‘tkazishda ahamiyatli bo‘lib, bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm va Buxoro viloyatlari sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi immunologik va mikrobiologik tadqiqotlar uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usulini qo‘llanilishi tajribada laboratoriya hayvonlarini kam qo‘llash, tajribaviy tadqiqotlar davomida immunologik va mikrobiologik tekshirishlarni optimallashtirish hisobiga har bir tajriba seriyasi uchun sarflangan mablag‘ning 280000 so‘mgacha tejalishini ta’minlaydi; xulosa: tajribada yiringli yaralar qo‘zg‘atuvchilari grammusbat kokklar (S.aureus, S.epidermidis) va grammanfiy bakteriyalar (E.coli, P.aeruginosa) bo‘lganida yiringli jarayoni zo‘rayishi immunologik ko‘rsatkichlar (IgA, IgM, IgG, prokal`sitonin, IL-1β va IL-10) miqdorlari o‘zgarishlarga olib kelishi aniqlangan;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor grammusbat kokklar (S.aureus, S.epidermidis) va grammanfiy bakteriyalar (E.coli, P.aeruginosa) chaqirgan yiringli yaralar shakllangach mahalliy UB-nurlanish olishi sababli laboratoriya hayvonlarda IgA, IgE, prokal`sitonin konsentratsiyasi me’yor darajasigacha pasayishi, IL-1β va IL-10 sitokinlarining nurlanishgacha bo‘lgan miqdorlaridan ishonarli kamayishi isbotlanganligi bo‘yicha «Immunologik va mikrobiologik tajriba tadqiqotlari uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining2024 yil 18 apreldagi  23-m/026-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 23.02.2024 yildagi 361-sonli va Buxoro viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 04.04.2024 yildagi 51-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/68-son ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: yiringli yaralarda immun-mikrobiologik o‘zgarishlarni aniqlashga imkon beradi, bu esa patologiya jarayoni kechishini o‘z vaqtida baholash va kasalliklar tashhisini o‘tkazishda ahamiyatli bo‘lib, bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm va Buxoro viloyatlari sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi immunologik va mikrobiologik tadqiqotlar uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usulini qo‘llanilishi tajribada laboratoriya hayvonlarini kam qo‘llash, tajribaviy tadqiqotlar davomida immunologik va mikrobiologik tekshirishlarni optimallashtirish hisobiga har bir tajriba seriyasi uchun sarflangan mablag‘ning 280000 so‘mgacha tejalishini ta’minlaydi; xulosa: grammusbat kokklar (S.aureus, S.epidermidis) va grammanfiy bakteriyalar (E.coli, P.aeruginosa) chaqirgan yiringli yaralar shakllangach mahalliy UB-nurlanish olishi laboratoriya hayvonlarda immunologik ko‘rsatkichlar (IgA, IgE, prokal`sitonin IL-1β va IL-10) miqdorlaridagi o‘zgarishlar bo‘lishi isbotlangan;
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor ba’zi shtammning patogenlik xususiyati va uning rezistentligi yuqori bo‘lishi tafovuti sababli UB-nurlanishning in vitro ta’sirida Staphylococcus aureus unishi Staphylococcus epidermidisdan, Escherichia coli ekmalarda Pseudomonas aeruginosa unishi ko‘rsatkichlaridan ishonarli darajada yuqori bo‘lishi, shunga mos ravishda Staphylococcus aureus ning yashovchanlik xususiyati boshqa taqqoslanayotgan shtammlarga nisbatan ishonarli darajada yuqori bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha «Immunologik va mikrobiologik tajriba tadqiqotlari uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining2024 yil 18 apreldagi  23-m/026-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 23.02.2024 yildagi 361-sonli va Buxoro viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 04.04.2024 yildagi 51-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/68-son ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: yiringli yaralarda immun-mikrobiologik o‘zgarishlarni aniqlashga imkon beradi, bu esa patologiya jarayoni kechishini o‘z vaqtida baholash va kasalliklar tashhisini o‘tkazishda ahamiyatli bo‘lib, bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm va Buxoro viloyatlari sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi immunologik va mikrobiologik tadqiqotlar uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usulini qo‘llanilishi tajribada laboratoriya hayvonlarini kam qo‘llash, tajribaviy tadqiqotlar davomida immunologik va mikrobiologik tekshirishlarni optimallashtirish hisobiga har bir tajriba seriyasi uchun sarflangan mablag‘ning 280000 so‘mgacha tejalishini ta’minlaydi; xulosa: shtammlarning patogenlik xususiyati va uning rezistentligi yuqori bo‘lishi tafovuti sababli UB-nurlanishning in vitro ta’sirida  ba’zi bir mikroorganizmlarning yashovchanlik xususiyati boshqa taqqoslanayotgan shtammlarga nisbatan ishonarli darajada yuqori yoki past bo‘lishi aniqlangan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor shtammning rezistentlik darajasi ularning patogenlik omillari va pigment hosil qilish darajasiga bog‘liqligi sababli UB-nurlanishga nisbatan ekmalarda Staphylococcus aureus pigmentining fotosensibilizatorlik ko‘rsatkichi Staphylococcus epidermidis dan yuqori bo‘lishi, Staphylococcus aureus pigmentining Staphylococcus epidermidis pigmentiga nisbatan yuqori bo‘lishi xamda Pseudomonas aeruginosa ning ekmada yashovchanlik darajasi barcha shtammlar orasida eng pastligi piotsianin pigmenti bilan bog‘liqligi isbotlanganligi bo‘yicha «Immunologik va mikrobiologik tajriba tadqiqotlari uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining2024 yil 18 apreldagi  23-m/026-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 23.02.2024 yildagi 361-sonli va Buxoro viloyati sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi bo‘yicha 04.04.2024 yildagi 51-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/68-son ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: yiringli yaralarda immun-mikrobiologik o‘zgarishlarni aniqlashga imkon beradi, bu esa patologiya jarayoni kechishini o‘z vaqtida baholash va kasalliklar tashhisini o‘tkazishda ahamiyatli bo‘lib, bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm va Buxoro viloyatlari sanitariya-epidemiologiya osoyishtaligi va jamoat salomatligi boshqarmasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi immunologik va mikrobiologik tadqiqotlar uchun laboratoriya hayvonlarini tanlash usulini qo‘llanilishi tajribada laboratoriya hayvonlarini kam qo‘llash, tajribaviy tadqiqotlar davomida immunologik va mikrobiologik tekshirishlarni optimallashtirish hisobiga har bir tajriba seriyasi uchun sarflangan mablag‘ning 280000 so‘mgacha tejalishini ta’minlaydi; xulosa: yiringli yaralar rivojlanishi shtammlarning rezistentlik darajasi, ularning patogenlik omillari va pigment hosil qilish darajasiga bog‘liqligi isbotlangan.