Ибрагимов Аҳмад Тулқиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон


I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Фторли бирикмаларнинг қорамоллар организмига токсик таъсири”, 16.00.04 – Ветеринария фармакологияси ва токсикологияси. Ветеринария санитарияси, экологияси, зоогигиенаси ва ветеринар-санитария экспертизаси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/В122
Илмий раҳбар: Салимов Юнус, ветеринария фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети, DSc.06/30.12.2019.B.12.01.
Расмий оппонентлар: Ниязов Ҳаким Бакоевич, ветеринария фанлари доктори, профессор; Юлдашев Соатбой Жиянбаевич, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ветеринария илмий-тадқиқот институти.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тожикистон алюмин заводи чиқиндилари таркиби ва миқдорини аниқлаш, фторидларни йирик шохли ҳайвонлар организмидаги токсикодинамикаси ва токсикокинетикасини ўрганиш, заҳарланишларни олдини олиш ҳамда даволашнинг самарали усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Сариосиё ҳудудидаги сигирларнинг 16 фоизи, бузоқларни 10 фоизи Тожикистон алюмин заводи чиқиндиси бўлган фтор билан заҳарланиш ҳолати ҳамда сувдаги фторнинг 1,7 мг/л, ҳавода водород фториди 0,11 мг/м3, сувдаги олтингугурт ангидриди 0,11 мг/л, фенол 0,008 мг/л, мис 159 мг/л ни ташкил этиши аниқланган;
натрий фторид эритмасининг оқ сичқонларда ўткир заҳарловчи миқдор кўрсаткичлари 50 мг/лни, ўлдирувчи дозаси эса 450 мг/л ни ташкил этиши илмий асосланган;    
фторли саноат чиқиндиси таъсирида бўлган сигирлар сути таркибидаги фтор миқдори 3 мг/кгни ташкил этиши аниқланиб, сутни ветеринария-санитария жиҳатидан иккинчи навга мансуб эканлиги аниқланиб баҳоланган;
қорамолларни фторидлар билан сурункали заҳарланишларини олдини олишда 2 фоизли калсий хлорид эритмаси (1 мл/кг), хлорелла суспензияси (2,5 мл/кг) ва фаоллашган ко'мирни (0,1 гр/кг) ичиришга асосланган профлактик усулининг самараси юқорилиги аниқланган;
фтор билан заҳарланган қорамолларни даволашда 10 фоизли калсий хлорид эритмаси (0,5 мл/кг вена қон томирига), магний сулфат эритмаси (2,5 мл/кг ичга), витамин Д2 (Эргокалcиферол 200000 ХБ/бош), гамовит (0,1 мл/кг вена қон томирига), хлорелла суспензияси (2,5  мл/кг ичга), 20 фоизли кофеин эритмасидан (0,05 мл/кг тери остига) юборишга асосланган мажмуасининг самарадорлиги юқорилиги тажрибаларда исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фторли бирикмаларнинг қорамоллар организмига токсик таъсири бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
“Чорва молларини фторидлар билан заҳарланишларини олдини олиш ва даволашни такомиллашган усули бўйича тавсиянома” тасдиқланган ва ветеринария амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги ветеринария ва чорвачиликни ривожлнтириш қўмитасининг 2024-йил 30-августдаги 02/23-496-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияларни қўллаш ҳисобига фторли бирикмалар билан бузоқлар заҳарланишини олдини олиш ва сигирларни даволашда юқори самарадорликка эришилган;
1 ёшгача бо'лган бузоқларни фторли бирикмалар билан зарарланишини олдини олиш мақсадида 3 кун давомида, 3 кун оралиқ билан, 3 марта ичга 2% ли калсий хлорид эритмасидан (200 мл/бошга), хлорелла суспензиясидан (500 мл/бош) ва фаоллашган ко'мирдан (10 гр/бош) ичиришга асосланган фторли интоксикасияларни даволаш усули Сурхондарё вилояти Сариосиё тумани ҳамда Самарқанд вилояти шароитидаги қорамолчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги ветеринария ва чорвачиликни ривожлнтириш қўмитасининг 2024-йил 30-августдаги 02/23-496-сон маълумотномаси). Ушбу даволаш усули энг самарали усул эканлиги аниқланиб, ҳар бир бузоқ ҳисобига ўртача 501076 сўмдан иқтисодий самара олиш имконини беради ва бунда ҳаражатлар қоплами 10,38 сўмни ташкил этган;
ёш бузоқларга 50 кунлигидан кейин уларга оғиз орқали 3 кун давомида 3 кун танаффус билан жами уч марта ичга ҳар бир бошига 2% ли калсий хлорид эритмасидан 200 мл/бош, хлорелла суспензиясидан 500 мл ва фаоллашган кўмирдан 10 гр/бош миқдорида беришга асосланган олдини олиш усули Сурхондарё вилояти Сариосиё тумани шароитидаги қорамолчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги ветеринария ва чорвачиликни ривожлнтириш қўмитасининг 2024-йил 30-августдаги 02/23-496-сон маълумотномаси). Ушбу олдини олиш усулининг самарадорлиги юқори бўлиб бузоқларнинг кунлик тана вазнининг ўсиш фарқи назоратга нисбатан 27,13 % га юқори  бўлишига эришилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish