Раджабов Анвар Исломовичнинг
фалсафа  доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калькулёз холециститли беморларни даволаш тактикасини такомиллаштириш», 14.00.27 - Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Tib3631.
Илмий раҳбар: Сафоев Бақодир Барноевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Хаджиев Данияр Шамуратович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Алиджанов Фатих Бакиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Академик В.Вохидов номидаги республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази.
II. Тадқиқотнинг мақсади: минимал инвазив даволаш усулларини қўллаш орқали нитроглицерин ва электроактивланган сувли эритмани - А (ЭАЭ-А) ёрдамида холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда нитроглицеринни қўллаш патогенетик самарадорлигини аниқланган;
холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда электроактивланган сувли эритмани - А (ЭАЭ-А) маҳаллий қўллаш самарадорлиги аниқланган;
ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўзида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволаш натижаларига ижобий таъсир кўрсатиши ва шу билан бирга беморларни даволаш вақтини 3-4 кунга қисқартириши исботланган;
холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўздида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажаришни оптимал усули ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024  йил 13 ноябрдаги 8/2-сон хулосасисига кўра:
биринчи илмий янгилик: холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда нитроглицеринни қўллаш самарадорлигини аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Тадқиқот натижаларининг илмий аҳамияти олинган хулосалар ва таклифлар холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холетсистит билан оғриган беморларни даволаш хусусиятларини ўрганишга катта ҳисса қўшадиган ўзига хос назарий аҳамиятга эга эканлиги билан белгиланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 152 АF -сонли) Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 156/r-I-сонли) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Олинган натижалар ЭРПХГ, ЭПСТ ва литоэкстракцияни бажаришда нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш литоэкстракция бажарилишини осонлаштиришга ёрдам бериши ва асоратларни камайтиришга олиб келади. Иқтисодий самарадорлиги: ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўздида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 230 000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса  маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Холедохолитиаз билан асоратланган ўткир тошли холециститли беморларни даволашда анъанавий эндоскопик ретроград холангиопанкреатография, папилосфинктеротомия ва литоэкстракцияни, кейин эса холецистэктомияни қўллаш 25,8% гача тошни муваффақиятли олиб ташлаш имконини бермайди. 9,7% ҳолларда папиллотомия кесмасидан қон кетиши кузатилади, шунинг учун беморларнинг 35,5% да мажбурий бир босқичли холецистэктомия холедохолитотомия билан бирга бажарилади, муваффақиятли ЭРПХГнинг ўртача давомийлиги 52,2±2,8 минутни ташкил этади. Бунда билирубин ва интоксикация кўрсаткичларини нормаллашишининг ўртача вақти 8-9 кунни ташкил этади. Бундай беморлар учун ўрин кунларининг ўртача давомийлиги 12,6 ± 1,8 кун, бу эса даволаш усулларини такомиллаштиришга қаратилган қўшимча чора-тадбирларни ишлаб чиқишни талаб қилади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Ўткир холедохолитиаз билан оғриган беморларни даволашда миниинвазив усулларни қўллаш усули» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 11 октябрдаги 04/9400-сон хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда электроактивланган сувли эритмани - А (ЭАЭ-А) маҳаллий қўллаш самарадорлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш самарадорлиги ўрганилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 152 АF -сонли) Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 156/r-I-сонли) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан умумий ўт йўлларини ретроград лаважи холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларда холангитни бартараф этиш вақтини тезлаштирди. Иқтисодий самарадорлиги: ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 230 000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса  маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Холедохолитиаз билан асоратланган ўткир тошли холециститли беморларни даволашда кам инвазив усуллардан ЭРПХГ, ЭПСТ ва литоэкстракция бажаришда нитроглицерин ва ЭАЭ-А дан фойдаланиш даволаш натижаларига янада самарали таъсир кўрсатади, бунда  муваффақиятсиз ЭРПХГ сони 25,8% дан 10,8% гача, мажбурий бир босқичли холецистэктомия холедохолитотомия билан бирга 35,5% дан 10,8 % гача камаяди. Муваффақиятли ЭРПХГнинг ўртача давомийлиги 52,2 ± 2,8 дақиқадан 35,4 ± 1,9 дақиқагача қисқаради. Икки босқичли амалиётлар сони 64,5% дан 89,1 % гача ошади. Амалиёт вақтидаги қон кетиш асоратлари 9,7% дан 2,1 % гача камаяди. Билирубин ва интоксикация кўрсаткичларини нормаллашишининг ўртача вақти 3 кунни ташкил этади. Бундай беморлар учун ўрин кунларининг ўртача давомийлиги 8,4 ± 1,2 кунни ташкил этади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Ўткир холедохолитиаз билан оғриган беморларни даволашда миниинвазив усулларни қўллаш усули» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 11 октябрдаги 04/9400-сон хат юборилган.
учинчи илмий янгилик ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўзида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволаш натижаларига ижобий таъсир кўрсатиши ва шу билан бирга беморларни даволаш вақтини 3-4 кунга қисқартириши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 152 АF -сонли) Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 156/r-I-сонли) билан амалиётга жорий этилди.  Ижтимоий самарадорлиги: Ўтказилган тадқиқотлар асосида холедохолитиаз билан оғриган беморларни даволашнинг анъанавий усулларининг натижалари ўрганилди. Холедохолитиаз билан оғриган беморларни холедохолитиазнинг асоратлари билан даволашнинг анъанавий усулини ўрганиш натижаларининг қиёсий таҳлиллари ўтказилди. Тадқиқот натижаларининг қиёсий таҳлилини ҳисобга олган ҳолда холедохолитиазли беморларни нитроглицерин ёрдамида даволашнинг оптимал жарроҳлик усули ишлаб чиқилди. Ушбу тадқиқотнинг мақсад ва вазифаларини бажариш холедохолитиазли холелитиёзли беморларни даволашнинг янада самарали усулини ишлаб чиқишга олиб келади, интраоператив ва операциядан кейинги асоратларни камайтиришга ёрдам беради, шунингдек, операция давомийлиги ва қолиш муддатини қисқартиради. Иқтисодий самарадорлиги: ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўздида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 230 000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса  маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Тадқиқот натижаларининг қиёсий таҳлилини ҳисобга олган ҳолда холедохолитиаз билан асоратланган ўткир тошли холециститли беморларни даволашда кам инвазив жарроҳлик усулларини бажаришда нитроглицерин ва ЭАЭ-А фойдаланган ҳолда даволашнинг оптимал усули ишлаб чиқилди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Ўткир холедохолитиаз билан оғриган беморларни даволашда миниинвазив усулларни қўллаш усули» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 11 октябрдаги 04/9400-сон хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўздида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажаришни оптимал усули ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашнинг оптимал усули ишлаб чиқилган. ЭРПХГ, ЭПСТ ва литоэкстракцияни бажаришда нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва Электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан умумий ўт йўлларини ретроград лаважи литоэкстракция бажариш имкони бўлган беморлар сонини оширади ва беморларда холангитни бартараф этиш вақтини тезлаштириши билан холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларда икки босқичли амалиётларни ўтказиш имкониятини оширади ва шу ўринда асоратларни камайтириш билан бирга беморларни даволаш вақтини 3-4 кунга қисқартиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 152 АF -сонли) Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (12.10.2024-йилдаги 156/r-I-сонли) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: ушбу тадқиқотнинг мақсад ва вазифаларини бажариш холедохолитиаз билан оғриган беморларни нитроглицерин ёрдамида даволаш усулини ишлаб чиқишга олиб келади, бу янада самарали усул бўлиб, интраоператив ва операциядан кейинги асоратларни камайтиришга ёрдам беради, шунингдек операция муддатини қисқартиради ва беморларнинг касалхонада ўрин кунини қисқартиради. Иқтисодий самарадорлиги: холедохолитиаз билан асоратланган ўткир калкулёз холецистит билан оғриган беморларни даволашда ЭРПХГ ва ЭПСТ амалиётини бажариш вақтида нитроглицеринни тил остига 0,5 мг дозада қўллаш ва шу вақтнинг ўздида литоэкстракция билан бирга электроактивланган сувли эритма - А (ЭАЭ-А) билан ретроград лаваж бажариш ҳар бир беморга сарфланган маблағнинг 230 000 сўмгача тежалишини кўрсатди. Бу эса  маблағи тежалиши, мукаммаллаштирилган ташхислаш жараёнини таъминлади. Вақтни эса 3 кунга қисқартирдик. Хулоса: Тадқиқот натижасида олинган маълумотларга асосланиб, биз қуйидаги хулосага келишимиз мумкин. Тадқиқот натижаларининг қиёсий таҳлилини ҳисобга олган ҳолда холедохолитиаз билан асоратланган ўткир тошли холециститли беморларни даволашда кам инвазив жарроҳлик усулларини бажаришда нитроглицерин ва ЭАЭ-А фойдаланган ҳолда даволашнинг оптимал усули ишлаб чиқилди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Ўткир холедохолитиаз билан оғриган беморларни даволашда миниинвазив усулларни қўллаш усули» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар проректори томонидан 2024 йил 11 октябрдаги 04/9400-сон хат юборилган.