Radjabov Anvar Islomovichning
falsafa  doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kal`kulyoz xolesistitli bemorlarni davolash taktikasini takomillashtirish», 14.00.27 - Xirurgiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Tib3631.
Ilmiy rahbar: Safoev Baqodir Barnoevich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Rasmiy opponentlar: Xadjiev Daniyar Shamuratovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Alidjanov Fatix Bakievich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Akademik V.Voxidov nomidagi respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
II. Tadqiqotning maqsadi: minimal invaziv davolash usullarini qo‘llash orqali nitrogliserin va elektroaktivlangan suvli eritmani - A (EAE-A) yordamida xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalarini yaxshilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda nitrogliserinni qo‘llash patogenetik samaradorligini aniqlangan;
xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda elektroaktivlangan suvli eritmani - A (EAE-A) mahalliy qo‘llash samaradorligi aniqlangan;
ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalariga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi va shu bilan birga bemorlarni davolash vaqtini 3-4 kunga qisqartirishi isbotlangan;
xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zdida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarishni optimal usuli ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarini joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024  yil 13 noyabrdagi 8/2-son xulosasisiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda nitrogliserinni qo‘llash samaradorligini aniqlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati olingan xulosalar va takliflar xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xoletsistit bilan og‘rigan bemorlarni davolash xususiyatlarini o‘rganishga katta hissa qo‘shadigan o‘ziga xos nazariy ahamiyatga ega ekanligi bilan belgilangan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Toshkent shahar tez tibbiy yordam klinik shifoxonasi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 152 AF -sonli) Xorazm viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 156/r-I-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Olingan natijalar ERPXG, EPST va litoekstraksiyani bajarishda nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash litoekstraksiya bajarilishini osonlashtirishga yordam berishi va asoratlarni kamaytirishga olib keladi. Iqtisodiy samaradorligi: ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zdida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 230 000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir toshli xolesistitli bemorlarni davolashda an’anaviy endoskopik retrograd xolangiopankreatografiya, papilosfinkterotomiya va litoekstraksiyani, keyin esa xolesistektomiyani qo‘llash 25,8% gacha toshni muvaffaqiyatli olib tashlash imkonini bermaydi. 9,7% hollarda papillotomiya kesmasidan qon ketishi kuzatiladi, shuning uchun bemorlarning 35,5% da majburiy bir bosqichli xolesistektomiya xoledoxolitotomiya bilan birga bajariladi, muvaffaqiyatli ERPXGning o‘rtacha davomiyligi 52,2±2,8 minutni tashkil etadi. Bunda bilirubin va intoksikatsiya ko‘rsatkichlarini normallashishining o‘rtacha vaqti 8-9 kunni tashkil etadi. Bunday bemorlar uchun o‘rin kunlarining o‘rtacha davomiyligi 12,6 ± 1,8 kun, bu esa davolash usullarini takomillashtirishga qaratilgan qo‘shimcha chora-tadbirlarni ishlab chiqishni talab qiladi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: «O‘tkir xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni davolashda miniinvaziv usullarni qo‘llash usuli» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspert kengashi raisiga Buxoro davlat tibbiyot instituti ilmiy ishlar va innovatsiyalar prorektori tomonidan 2024 yil 11 oktyabrdagi 04/9400-son xat yuborilgan.
ikkinchi ilmiy yangilik: xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda elektroaktivlangan suvli eritmani - A (EAE-A) mahalliy qo‘llash samaradorligi aniqlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish samaradorligi o‘rganilgan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Toshkent shahar tez tibbiy yordam klinik shifoxonasi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 152 AF -sonli) Xorazm viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 156/r-I-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: Elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan umumiy o‘t yo‘llarini retrograd lavaji xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda xolangitni bartaraf etish vaqtini tezlashtirdi. Iqtisodiy samaradorligi: ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 230 000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir toshli xolesistitli bemorlarni davolashda kam invaziv usullardan ERPXG, EPST va litoekstraksiya bajarishda nitrogliserin va EAE-A dan foydalanish davolash natijalariga yanada samarali ta’sir ko‘rsatadi, bunda  muvaffaqiyatsiz ERPXG soni 25,8% dan 10,8% gacha, majburiy bir bosqichli xolesistektomiya xoledoxolitotomiya bilan birga 35,5% dan 10,8 % gacha kamayadi. Muvaffaqiyatli ERPXGning o‘rtacha davomiyligi 52,2 ± 2,8 daqiqadan 35,4 ± 1,9 daqiqagacha qisqaradi. Ikki bosqichli amaliyotlar soni 64,5% dan 89,1 % gacha oshadi. Amaliyot vaqtidagi qon ketish asoratlari 9,7% dan 2,1 % gacha kamayadi. Bilirubin va intoksikatsiya ko‘rsatkichlarini normallashishining o‘rtacha vaqti 3 kunni tashkil etadi. Bunday bemorlar uchun o‘rin kunlarining o‘rtacha davomiyligi 8,4 ± 1,2 kunni tashkil etadi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: «O‘tkir xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni davolashda miniinvaziv usullarni qo‘llash usuli» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspert kengashi raisiga Buxoro davlat tibbiyot instituti ilmiy ishlar va innovatsiyalar prorektori tomonidan 2024 yil 11 oktyabrdagi 04/9400-son xat yuborilgan.
uchinchi ilmiy yangilik ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalariga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi va shu bilan birga bemorlarni davolash vaqtini 3-4 kunga qisqartirishi isbotlangan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Toshkent shahar tez tibbiy yordam klinik shifoxonasi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 152 AF -sonli) Xorazm viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 156/r-I-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi.  Ijtimoiy samaradorligi: O‘tkazilgan tadqiqotlar asosida xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni davolashning an’anaviy usullarining natijalari o‘rganildi. Xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni xoledoxolitiazning asoratlari bilan davolashning an’anaviy usulini o‘rganish natijalarining qiyosiy tahlillari o‘tkazildi. Tadqiqot natijalarining qiyosiy tahlilini hisobga olgan holda xoledoxolitiazli bemorlarni nitrogliserin yordamida davolashning optimal jarrohlik usuli ishlab chiqildi. Ushbu tadqiqotning maqsad va vazifalarini bajarish xoledoxolitiazli xolelitiyozli bemorlarni davolashning yanada samarali usulini ishlab chiqishga olib keladi, intraoperativ va operatsiyadan keyingi asoratlarni kamaytirishga yordam beradi, shuningdek, operatsiya davomiyligi va qolish muddatini qisqartiradi. Iqtisodiy samaradorligi: ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zdida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 230 000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tadqiqot natijalarining qiyosiy tahlilini hisobga olgan holda xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir toshli xolesistitli bemorlarni davolashda kam invaziv jarrohlik usullarini bajarishda nitrogliserin va EAE-A foydalangan holda davolashning optimal usuli ishlab chiqildi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: «O‘tkir xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni davolashda miniinvaziv usullarni qo‘llash usuli» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspert kengashi raisiga Buxoro davlat tibbiyot instituti ilmiy ishlar va innovatsiyalar prorektori tomonidan 2024 yil 11 oktyabrdagi 04/9400-son xat yuborilgan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zdida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarishni optimal usuli ishlab chiqilgan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashning optimal usuli ishlab chiqilgan. ERPXG, EPST va litoekstraksiyani bajarishda nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va Elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan umumiy o‘t yo‘llarini retrograd lavaji litoekstraksiya bajarish imkoni bo‘lgan bemorlar sonini oshiradi va bemorlarda xolangitni bartaraf etish vaqtini tezlashtirishi bilan xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda ikki bosqichli amaliyotlarni o‘tkazish imkoniyatini oshiradi va shu o‘rinda asoratlarni kamaytirish bilan birga bemorlarni davolash vaqtini 3-4 kunga qisqartiradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Toshkent shahar tez tibbiy yordam klinik shifoxonasi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 152 AF -sonli) Xorazm viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.10.2024-yildagi 156/r-I-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: ushbu tadqiqotning maqsad va vazifalarini bajarish xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni nitrogliserin yordamida davolash usulini ishlab chiqishga olib keladi, bu yanada samarali usul bo‘lib, intraoperativ va operatsiyadan keyingi asoratlarni kamaytirishga yordam beradi, shuningdek operatsiya muddatini qisqartiradi va bemorlarning kasalxonada o‘rin kunini qisqartiradi. Iqtisodiy samaradorligi: xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir kalkulyoz xolesistit bilan og‘rigan bemorlarni davolashda ERPXG va EPST amaliyotini bajarish vaqtida nitrogliserinni til ostiga 0,5 mg dozada qo‘llash va shu vaqtning o‘zdida litoekstraksiya bilan birga elektroaktivlangan suvli eritma - A (EAE-A) bilan retrograd lavaj bajarish har bir bemorga sarflangan mablag‘ning 230 000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tadqiqot natijasida olingan ma’lumotlarga asoslanib, biz quyidagi xulosaga kelishimiz mumkin. Tadqiqot natijalarining qiyosiy tahlilini hisobga olgan holda xoledoxolitiaz bilan asoratlangan o‘tkir toshli xolesistitli bemorlarni davolashda kam invaziv jarrohlik usullarini bajarishda nitrogliserin va EAE-A foydalangan holda davolashning optimal usuli ishlab chiqildi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: «O‘tkir xoledoxolitiaz bilan og‘rigan bemorlarni davolashda miniinvaziv usullarni qo‘llash usuli» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspert kengashi raisiga Buxoro davlat tibbiyot instituti ilmiy ishlar va innovatsiyalar prorektori tomonidan 2024 yil 11 oktyabrdagi 04/9400-son xat yuborilgan.