Умаров Зафарбек Зарипбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Портал гипертензия асоратларини олдини олиш ва даволашда каминвазивли аралашувлар комплексининг самарадорлиги», 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Tib1758.
Илмий раҳбар: Маткулиев Ўткирбек Исмаилович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: академик В.Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Dsc.04/30.12.2019.Tib.49.01.
Расмий оппонентлар: Бабажанов Азам Хасанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Бекчанов Хусан Нуруллаевич, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: илмий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: жигар циррози билан оғриган беморларда қизилўнгач ҳамда ошқозон варикоз кенгайган веналаридан қон кетишнинг олдини олиш бўйича босқичли эндоскопик ва эндоваскуляр аралашувлардан иборат комплекс ёндашувни оптималлаштириш орқали даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қизилўнгач ҳамда ошқозон варикоз кенгайган веналаридан қон кетишнинг биринчи эпизоди ва қайталанган ҳолатларининг жигар циррози кечишига таъсири, шунингдек, патологик жараённинг ривожланиш суръатлари, потенциал хавф ва оғирроқ функционал синфга ўтиш муддатларини тасдиқлаш аниқланган;
қизилўнгач-ошқозондан қон кетишининг йўқлиги компенсацион механизмларга камроқ таъсир этиши билан жигарнинг барқарор функционал ҳолатини узоқ муддатли сақлашга ёрдам бериши ва геморрагик синдромнинг келиб чиқиши касалликнинг ривожланиши ва декомпенсациясини тезлаштиришда муҳим триггер омиллиги аниқланган;
эндоскопик ва эндоваскуляр усулларни босқичма-босқич қўллаш тактикалари орқали гемодинамикани барқарорлаштириш ва портал тизимдаги гипертензияни пасайтиришидан далолат берувчи миқдор кўрсаткичларни сақлаб қолишда дарвоза-жигар қон оқими тезлигини пасайтириши исботланган;
портал гипертензия бўлган жигар циррозида талоқ артериясини парциал эмболизация қилиш кейинги қўшимча эндоваскуляр аралашувлар билан бирга қўлланганда, жигар артериясида қон оқими тезлиги ва миқдорини ошириш орқали артериал қон айланишининг янада самарали адаптив хусусиятлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қизилўнгач ва ошқозоннинг варикоз кенгайган веналаридан қон кетиши билан асоратланган портал гипертензия ва жигар циррози билан оғриган беморларни босқичли эндоскопик ва эндоваскуляр даволаш натижалари бўйича қуйидаги илмий маълумотлар жорий этилган:
биринчи илмий янгилик: қизилўнгач ҳамда ошқозон варикоз кенгайган веналаридан қон кетишнинг биринчи эпизоди ва қайталанган ҳолатларининг жигар циррози кечишига таъсири, шунингдек, патологик жараённинг ривожланиш суръатлари, потенциал хавф ва оғирроқ функционал синфга ўтиш муддатларини тасдиқлаш аниқланганлиги - Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.02.2022 йилдаги 74-И-сонли буйруқ) ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Хоразм вилояти филиали (29.12.2023 йилдаги 190-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/60-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: таклиф этилган мезонларнинг жорий этилиши операциядан кейинги асоратлар частотасини камайтириш, ташхислаш аниқлигини ошириш ва даволаш тактикасини танлашда қарор қабул қилиш жараёнини тезлаштириш имконини берди. Бу беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилади, уларнинг шифохонада қолиш муддатини қисқартирди ва тиббиёт муассасаларига юкламани камайтирди. Иқтисодий самарадорлик: таклиф этилган мезонларни ҳисобга олган ҳолда текширилган 171 нафар жигар циррози билан оғриган беморлар орасида 70 нафарида (41%) касалликнинг ривожланиш хавфи белгилари аниқланди. Ўз вақтида аралашув туфайли касалликнинг декомпенсацияси ва у билан боғлиқ асоратларнинг олди олинди. Шифохонага ётқизиш харажатларини камайтириш: декомпенсация даражасида шифохонада ётишнинг ўртача давомийлигини 3 кунга оширади. Шифохонада бир кун қолиш нархи 365000 сўмни ташкил этади. 70 нафар бемор гуруҳи учун тежамкорлик: 365000 сўм × 3 кун × 70 нафар бемор = 76650000 сўмга тенг. Асоратларни даволаш харажатларини камайтириш: декомпенсация босқичини даволашнинг ўртача нархи ҳар бир бемор учун 5000000 сўмни ташкил қилади. 70 нафар беморда даволанишнинг ушбу босқичи четлаб ўтилди. Бунинг натижасида иқтисодий тежамкорлик: 5000000 сўм × 70 нафар бемор = 350000000 сўмга тенг. Умумий тежамкорлик эса: 76650000 сўм + 350000000 сўм = 426650000 сўмни ташкил этди. Хулоса: операциядан олдинги ташхислашнинг янги мезонларини қўллаш жигар циррози декомпенсацияси каби асоратлар хавфини самарали минималлаштириш ва даволаш харажатларини сезиларли даражада камайтириш имконини беради. Беморлар гуруҳи учун умумий иқтисод 426650000 сўмни (70 нафар бемор) ташкил этди, бу эса мазкур усулнинг юқори иқтисодий самарадорлигини тасдиқлайди;
иккинчи илмий янгилик: қизилўнгач-ошқозондан қон кетишининг йўқлиги компенсацион механизмларга камроқ таъсир этиши билан жигарнинг барқарор функционал ҳолатини узоқ муддатли сақлашга ёрдам бериши ва геморрагик синдромнинг келиб чиқиши касалликнинг ривожланиши ва декомпенсациясини тезлаштиришда муҳим триггер омиллиги аниқланганлиги – Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.02.2022 йилдаги 74-И-сонли буйруқ) ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Хоразм вилояти филиали (29.12.2023 йилдаги 190-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилган Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/60-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: қон кетиш рецидивлари частотасининг пасайиши даволашнинг узоқ муддатли натижаларини яхшилади ва беморларнинг тиббий ёрдам сифатидан қониқиш даражасини оширди. Иқтисодий самарадорлик: қизилўнгач ва ошқозоннинг варикоз кенгайган веналаридан қон кетишининг олдини олиш беморларнинг прогнозини яхшилайди шунингдек асоратларни даволаш харажатларини камайтиради. Шифохонага ётқизиш харажатларини камайтириш натижасида: қон кетишининг олдини олишда шифохонада ётиш давомийлиги 5 кунга қисқаради. Профилактик чоралар натижасида эса 50 нафар беморда рецидивларнинг олди олинди. Натижада иқтисодий тежамкорлик: 365000 сўм × 5 кун × 50 бемор = 91250000 сўм. Такрорий операциялар частотасини камайтириш натижасида: битта операциянинг ўртача нархи 1200000 сўмни ташкил қилади. 15 нафар беморда такрорий аралашувларнинг олди олинди. Натижада иқтисодий тежамкорлик: 1200000 сўм × 15 бемор = 18000000 сўмни ташкид этади. Умумий тежамкорлик: 91250000 сўм + 18000000 сўм = 109250000 сўм. Хулоса: қон кетишининг олдини олиш усулини қўллаш рецидивлар ва такрорий аралашувларнинг олдини олган ҳолда даволаш харажатларини камайтиришни таъминлайди. Гуруҳ учун умумий иқтисод 109250000 сўмни ташкил этди (65 нафар бемор);
учинчи илмий янгилик: эндоскопик ва эндоваскуляр усулларни босқичма-босқич қўллаш тактикалари орқали гемодинамикани барқарорлаштириш ва портал тизимдаги гипертензияни пасайтиришидан далолат берувчи миқдор кўрсаткичларни сақлаб қолишда дарвоза-жигар қон оқими тезлигини пасайтириши исботланганлиги – Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.02.2022 йилдаги 74-И-сонли буйруқ) ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Хоразм вилояти филиали (29.12.2023 йилдаги 190-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилган Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/60-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: қон кетиш рецидивлари ва улар билан боғлиқ асоратларни камайтириш беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилашга, уларнинг реабилитациясини тезлаштиришга ва касалхонада бўлиш вақтини қисқартиришга имкон берди. Иқтисодий самарадорлик: янги усул бўйича даволанган 100 нафар бемордан 40 (40%) нафарида қон кетиш рецидивининг олди олинган. Бу ҳар бир бемор учун шифохонага ётқизиш муддатини 3 кунга қисқартириш имконини берди. Битта бемор учун тежамкорлик ҳисоби: 365000 сўм × 3 кун = 1095000 сўмни ташкил этди. 40 нафар бемор учун умумий тежамкорлик эса: 1095000 сўм × 40 нафар бемор = 43800000 сўмга тенг бўлди. Хулоса: босқичли даволаш тактикасини жорий этиш юқори клиник ва иқтисодий самарадорликни кўрсатди. Усул асоратлар частотасини камайтиради, беморларнинг прогнозини яхшилайди ва даволаниш харажатларини камайтиради. Гуруҳ учун умумий иқтисодий тежаш кўрсатгичи 43800000 сўмни (40 нафар бемор) ташкил этди;
тўртинчи илмий янгилик: портал гипертензия бўлган жигар циррозида талоқ артериясини парциал эмболизация қилиш кейинги қўшимча эндоваскуляр аралашувлар билан бирга қўлланганда, жигар артериясида қон оқими тезлиги ва миқдорини ошириш орқали артериал қон айланишининг янада самарали адаптив хусусиятлари аниқланганлиги – Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази (17.02.2022 йилдаги 74-И-сонли буйруқ) ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Хоразм вилояти филиали (29.12.2023 йилдаги 190-сонли буйруқ) амалиётига жорий этилган. Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий-техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/60-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлик: жигар циррози билан оғриган беморларда гемодинамик параметрларнинг яхшиланиши асоратлар частотасини камайтириш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва даволаш натижаларидан қониқишни ошириш имконини берди. Иқтисодий самарадорлик: ТАПЭ ёрдамида даволанган 59 нафар бемордан 44 нафарида (74,6%) қайталанадиган қон кетишининг олди олинган. Бу ҳар бир бемор учун госпитализация муддатини 2 кунга қисқартириш имконини берди. Битта бемор учун тежамкорлик ҳисоби: 365000 сўм × 2 кун = 730000 сўмга тенг. 44 нафар бемор учун умумий иқтисодий кўрсатгич: 730000 сўм × 44 нафар бемор = 32120000 сўмни ташкил этди. Хулоса: ТАПЭ усулини жорий этиш нафақат қон кетишининг қайталаниш частотасини сезиларли даражада қисқартиришга, балки даволаш харажатларини сезиларли даражада камайтиришга имкон беради. Гуруҳ учун умумий иқтисодий тежамкорлик 32120000 (44 нафар бемор) сўмни ташкил этди.