Аймуратов Улугбек Давлетбай улининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон Республикасида йетиштириладиган жоъхори навлари дони ва унини сақлаш технологиясини такомиллаштириш”, 06.01.11 – Қишлоқ хоъжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Qx1488
Илмий раҳбар: Абдиева Гулмира Муратбековна, техника фанлари бўйича фалсафа доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хоъжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Додаев Қоъчқор Одилович, техника фанлари доктори, профессор; Мирзаев Раҳим Одилжонович, қишлоқ хоъжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Наманган мухандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоғистон Республикасида етиштириладиган жўхори навлари дони ва унини сақлаш ҳамда турли нон мақсулотлари тайёрлаш технологиясини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор “Бой жўхори” нави донини анъанавий уюм ҳолатида вақтинчалик сақлаганда 15,3 % гача йўқотиш кузатилган бўлса, 1000 кг гача сиғимли катта герметик қопларда сақлашни жорий этганда умумий йўқотилиш даражаси 2,1% гача пасайиши исботланган;
жўхори донини доимий омборларда сақлаш усулларининг сифатга таъсири боғлиқликлари ўрганилиб, 50 кг сиғимли полипропилен қопларда қадоқланган ҳолда 12 ойгача юқори сифатда сақлаш мумкинлиги аниқланган;
жўхори унини қадоқлашдан олдин 48 соат давомида етилтириш уннинг сув сингдирувчанлик хусусиятини 14% гача ошишига олиб келиши исботланган, шунингдек, жўхори унини полипропилен қопларга қадоқлаб, 120 кун давомида сақлаганда уннинг сифати пасаймаслиги аниқланган;
нон маҳсулоти учун жўхори уни тайёрлашга “Даулет” ва “Бой жўхори” навлари энг мақбул эканлиги, шунингдек, буғдой унига 25% миқдорда жўхори уни қўшиб тайёрланган нон маҳсулотлари янги хоссаларга эга бўлиши ва истиқболда самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоғистон Республикаси шароитида етиштирилган жўхори дони ва унини сақлаш, унидан нон тайёрлашда мақбул меъёрларни аниқлаш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
ун ишлаб чиқаришга мос бўлган жўхори навларининг донини сақлаш ишланмаси Тахтакўпир тумани “Алишер Караой” фермер хўжалигига 1 гектар майдонга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 23 октябрдаги 02/017-4215-сон маълумотномаси). Натижада, Даулет (назорат), Ўзбекистон 5, Оранжевое 160, Ўзбекистон паканаси, Корабош, Ўзбекистон 18, Санзар, Ширин 91 ва Бой жўхори навлари донларини етиштириб, уларни вақтинчалик сақлаш натижасида 40-44 % самарадорликка эришилган.
жўхори донини сақлаш ишланмаси Чимбой туманидаги “Алақамба” фермер хоъжалигида 1 гектар, “Садик-Анварбек” фермер хоъжалигида 1 гектар ҳамда “Алауатдин” фермер хоъжалигида 1 гектар майдонда жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хоъжалиги вазирлигининг 2024-йил 23-октябрда 02/017-4215-сон маълумотномаси). Натижада, фермер хоъжалигида “Бой жоъхори” навидан 22,9 млн. соъм фойда ва 35-40% самарадорликка эришилган.