Махрамкулов Зафар Мамирқуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Диафрагма остида жойлашган жигар эхинококкози хирургик давосини оптималлаштириш», 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.3.PhD/Tib2160.
Илмий раҳбар: Курбаниязов Зафар Бабажанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Мамараджабов Собиржон Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доцент. Хакимов Мурод Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.Д. Асфендияров номидаги Козоғистон миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
Жарроҳлик тактикасини такомиллаштириш орқали жигарнинг диафрагма остида жойлашган эхинококкозини даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор жигар диафрагма ости эхинококкозининг ўпка, типик-абдоминал ва ноаниқ каби специфик синдромлар билан клиник кўриниши аниқланган;
жигар тўқималарига босимни 80 мм.сим.уст. ошмаган ҳолда 12 соат давомида компрессия қилиш туфайли барқарор гемостаз ва билиостазга эришиш мумкинлиги ҳамда унинг гистологик тузилишида деструктив ўзгаришларига олиб келмаслиги аниқланган;
беморларнинг конституционал холатига қараб жигарнинг қорин бўшлиғида вентропетал ёки дорсопетал жойлашиши бўйича жарроҳлик кесим йўлини танлаш алгоритми ишлаб чиқилган;
жигар эхинококкозининг кириш қийин бўлган локализацияси мавжуд беморларни жарроҳлик даволашда Томпсон ретракторидан, шунингдек, компрессион дренаж баллонидан фойдаланиш операциядан кейинги эрта асоратларни частотаси камайиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Диафрагма остида жойлашган жигар эхинококкози хирургик давосини оптималлаштириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 22.07.2024 й. 04/17-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: илк бор жигар диафрагма ости эхинококкозининг ўпка, типик-абдоминал ва ноаниқ каби специфик синдромлар билан клиник кўриниши аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Навоий вилояти Нурота туман тиббиёт бирлашмаси 10.10.2022 й. 612-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.07.2024 й. 271-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: жигар диафрагма ости эхинококкозининг ўпка, типик-абдоминал ва ноаниқ каби специфик синдромлар билан клиник кўриниши таҳлил қилганда, кириш қийин бўлган жойдаги жигар эхинококкозини ташхислашда МСКТ текширув усулини биргаликда қўллаш 93-95 % ишончли топикал ташхис қўйиш имконини бериши аниқланди. МСКТнинг информативлиги шундан иборатки, диафрагма ости эхинококкозининг ўпка, типик-абдоминал ва ноаниқ каби специфик синдромлар билан клиник кўринишида жигарнинг скелетотопияси, синтопияси, проекцияси ва ҳолатини тўлиқ аниқлайдиган ишончли усул ҳисобланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: беморларнинг стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 4 576 480 сўм (СамДТУ кўп тармоқли клиникаси прейскурантига кўра). Беморларнинг барча лаборатор-инструментал текширишларига жами 855300 сўм сарфланади. Aгарда жигар диафрагма ости эхинококкозининг ўпка, типик-абдоминал ва ноаниқ каби специфик синдромлар билан клиник кўриниши беморларда МСКТ усулни қўллаш орқали аниқланса тўлиқ йиллик иқтисодий кўрсаткич 1810900 сўмни ташкил этади (бир нафар бемор учун). Хулоса: диафрагма остида жойлашган жигар эхинококкозининг клиник кўринишлари ва кечиши ўпка шаклидаги каби бир қатор ўзига хос афзалликларга эга, типик абдоминал ва ноаниқ клиник кўринишида замонавий клиник хамда, инструментал диагностика мажмуаси муҳимлигини сақлаб қолиш аҳамиятлидир. МСКТ текширувини қўллаш усули диафрагма остида жойлашган жигар эхинококкозини ташхислашда энг ўзига хос (96,2%) ва сезгир (92,5%) усул бўлди.
иккинчи илмий янгилик: жигар тўқималарига босимни 80 мм.сим.уст. ошмаган ҳолда 12 соат давомида компрессия қилиш туфайли барқарор гемостаз ва билиостазга эришиш мумкинлиги ҳамда унинг гистологик тузилишида деструктив ўзгаришларига олиб келмаслиги аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Навоий вилояти Нурота туман тиббиёт бирлашмаси 10.10.2022 й. 612-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.07.2024 й. 271-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: эксперемент тажрибада жигар ярасига босимнинг мақбул вақтини аниқлади, бу ишончли гемостазга эришиш ва дренажни олиб ташлаганидан кейин такрорий қон кетиш белгиларини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: умумий ўртача 1280600 сўм сарфланади (СамДТУ кўп тармоқли клиникаси прейскурантига кўра). Беморларга юқоридаги тавсия қилинган комплекс даво натижасида ижобий натижалар 2 баробар кўп ҳолатда кузатилганлигини ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3821500 сўмни ташкил етади. Хулоса: жигар тўқималарида ишончли гемо- ва билиостазни яратиш учун камида 40 мм.сим.уст. босим талаб қилинади ва компрессияни давомийлиги камида 12 соат. 40 мм.сим.уст. босим остида жигар тўқимасини компрессияси 48 соатдан кейин гепатоцитларнинг некрозига олиб келади, 60 мм. сим. уст. босим остида. - 36 соатдан кейин ва 80 мм. сим. уст. ва ундан юқорида -12 соатдан кейин гепатоцитларнинг некрозига олиб келади.
учинчи илмий янгилик: беморларнинг конституционал холатига қараб жигарнинг қорин бўшлиғида вентропетал ёки дорсопетал жойлашиши бўйича жарроҳлик кесим йўлини танлаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Навоий вилояти Нурота туман тиббиёт бирлашмаси 10.10.2022 й. 612-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.07.2024 й. 271-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: беморларнинг конституционал холатига қараб жигарнинг қорин бўшлиғида вентропетал ёки дорсопетал жойлашиши бўйича жарроҳлик кесим йўлини танлаш алгоритмидан фойдаланиш туфайли вентропетал жойлашувда (эхинококк кистаси жигарнинг I-II-сигментида жойлашса) асосан юқори-ўрта лапоратом кесим орқали, дорсопетал жойлашувда (эхинококк кистаси жигарнинг VII-VIII-сигментида жойлашса) эса ўнг қовурға ёйи ости кесими орқали оператив ёндашув амалга оширилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: умумий ўртача 1810900 сўм сарфланади (СамДТУ кўп тармоқли клиникаси прейскурантига кўра). беморларнинг конституционал холатига қараб жигарнинг қорин бўшлиғида вентропетал ёки дорсопетал жойлашиши бўйича жарроҳлик кесим йўлини танлаш алгоритми билан уларда жаррохлик кесим травмаси камайди. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган ёндашув алгоритмидан фойдаланишни ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 5311800 сўмни ташкил етади. Хулоса: беморларнинг конституционал холатига қараб жигарнинг қорин бўшлиғида вентропетал ёки дорсопетал жойлашиши бўйича жарроҳлик кесим йўлини танлаш алгоритми бўйича жигарнинг локализацияси қийин бўлган жойидан эхинококкектомия қилинган беморларни узоқ муддатли даволаш натижаларини баҳолаш асосий гуруҳда 98,1% яхши натижаларни кўрсатди, таққослаш гуруҳида эса бу кўрсаткич 75,9% ни ташкил этди.
тўртинчи илмий янгилик: жигар эхинококкозининг кириш қийин бўлган локализацияси мавжуд беморларни жарроҳлик даволашда Томпсон ретракторидан, шунингдек, компрессион дренаж баллонидан фойдаланиш операциядан кейинги эрта асоратларни частотаси камайиши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Навоий вилояти Нурота туман тиббиёт бирлашмаси 10.10.2022 й. 612-сон буйруғи ва Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 16.07.2024 й. 271-U-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: ушбу услуб туфайли қолдиқ бўшлиқни дренажлаш камайди, яъни нотўлиқ бартараф этиш 43,5% дан 7,6% гача камайди ва қолдиқ бўшлиқни тўлиқ бартараф этиш 56,3% дан 92,4% гача ошди. Шунингдек, операциядан кейинги юзага келадиган эрта асоратларни 25,0% дан 16,9% гача ва касалликнинг қайталанишини 11,5% дан 3,6% гача камайтириш ҳисобига кўрсатилаётган тиббий ёрдам сифатини яхшилаш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 6893350 сўм (СамДТУ кўп тармоқли клиникаси прейскурантига кўра) сарфланади. Йиллик иқтисодий кўрсаткич эса ўз навбатида 6648800 сўмни (1 нафар беморга) ташкил этади. Хулоса: жигар эхинококкозининг кириш қийин бўлган локализацияси мавжуд беморларни жарроҳлик даволашда Томпсон ретракторидан, шунингдек, компрессион дренаж баллонидан фойдаланиш суюқлик тўпланиши учун бўш жой қолдирмасликка ёрдам беради, бу эса қолдиқ бўшлиқни эрта ёпилишини таъминлаб, дренажлашни талаб қилмайди ва инфекция киришини олдини олиб, операциядан кейинги эрта асоратларни частотаси камайиши исботланган.