Ҳамроев Элберт Элмуродовичнинг
фалсафа доктори (PhD) Диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сурункали юрак етишмовчилиги бор кекса ёшдаги беморларда полиморбид холат”, 14.00.05 – Ички касалликлар;
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.3.PhD/Tib2082.
Илмий раҳбарлар: Нурбаев Фармон Эргашович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Жарилкасинова Гавхар Жанузаковна, тиббиёт фанлари доктори; Шишкин Александр Николаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: Тошкент тиббиёт педиатрия институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади: сурункали юрак етишмовчилиги билан кекса ва қари ёшдаги беморларда полиморбидликни қиёсий ўрганиш ва баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кекса ва қари ёшдаги беморларда сурункали юрак етишмовчилиги кечишининг давомийлиги ва преморбидлик орасидаги боғлиқлик исботланган, илк бор 60 ва ундан катта ёшдаги беморларда олд томонга эгилишда нафас сиқиши симптоми частотасини аниқлаш нохуш гемодинамик профил ва башоратловчи ишончли маркери эканлиги асосланган;
сурункали юрак етишмовчилиги бўлган полиморбид фондаги кекса ва қари ёшдаги беморларни дифференциал ташхислашда допплерографик ва денсиметрик тадқиқотларнинг патогенетик ўрни исботланган.
илк бор сурункали юрак етишмовчилиги бўлган кекса ва қари ёшдаги беморларда полиморбидликнинг юқори даражаси ушбу патологиянинг кечиши ва давомийлигига ёрдам бериши исботланган.
илк бор сурункали юрак етишмовчилиги кечишининг кучайишига, патологиянинг давомийлигини узайтиришга ва касалликнинг прогнозини оғирлаштиришга олиб келадиган юқори даражада хавф омилларини аниқлаш ва инструментал текширув ўзгаришларига асосланиб катта ёшдаги беморларда сурункали юрак етишмовчилиги оғирлик даражасини эрта аниқлаш ва олдини олишга мўлжалланган поғонали назорат алгоритми ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
«Сурункали юрак етишмовчилиги бор кекса ёшдаги беморларда полиморбид холат» мавзусидаги илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/24-сон хулосаси олинган.
биринчи илмий янгилик: кекса беморларда сурункали юрак етишмовчилиги кечишини давомийлиги ва преморбидлик орасидаги алоқа исботланган, илк бор 60 ва ундан катта ёшдаги беморларда олд томонга эгилишда нафас сиқиши симптоми частотаси баҳоланган, нохуш гемодинамик профил ва башорат орасида алоқа ўрнатилган, бу эса мазкур симптомни юрак етишмовчилиги оғирлигининг ишончли маркери сифатида кўриб чиқиш имконини берган. Ижтимоий самарадорлиги: ушбу симптомни юрак етишмовчилигининг оғирлигини аниқлаш маркери сифатида қўллашнинг ўрнатилган услуби эрта босқичларда беморларга мақсадга мувофиқ бўлмаган, харажатли, инструментал текшириш усулларини тайинлашни қисқартириш имконини беради. Бу беморлар учун молиявий харажатларни сезиларли даражада камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: қўшимча, харажатли инструментал тадқиқот усулларини қўллаш ҳар бир беморга тахминан 980000 тушади. Олдинга езилган намунани қўллашда ушбу тадқиқотлар сони икки баравар камаяди ва ҳар бир беморга 420000 сўмни ташкил етади. Хулоса: кекса ва кари ёшдаги беморларда олдинга егилишда нафас қисилиши симптомининг частотасини баҳолаш ва унинг ноқулай гемодинамик профил билан боғлиқлиги ушбу симптомни юрак етишмовчилигининг оғирлиги бўйича ишончли маркер сифатида кўриб чиқиш имконини беради, шу билан сурункали юрак етишмовчилигини прогнозлаштиришда салмоқли рол ўйнайди.
иккинчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилиги бўлган битта кекса беморга касалликларнинг 3,50 та асосий, 1,53 та қўшма ва 1,43 та асоратлари тўғри келган, ушбу беморларда полиморбидликнинг юқори даражаси сурункали юрак етишмовчилиги кечишининг ёмонлашишига олиб келган, патологиянинг давомийлигини оширган, касалликнинг якуний прогнози нохуш оқибатларни кўрсатган. Ижтимоий самарадорлиги: кекса беморларда претест клиник эҳтимоллиги ва Д-димернинг ёш чегарасини аниқлаш шкалаларидан биргаликда фойдаланишга асосланган диагностика алгоритмини қўллаш диагностиканинг ўзига хослигини сезиларли даражада оширади. Иқтисодий самарадорлиги: клиник амалиётга Д-димер ёши чегарасини жорий этиш визуализация текширувларини ўтказмасдан асоратларнинг ривожланиши истисно этилиши мумкин бўлган беморлар сонини кўпайтириш имконини беради, бу эса ўз навбатида уларнинг беморлар соғлиғига зарарли таъсирини камайтиришга ва маблағларни сезиларли даражада тежашга олиб келади. Хулоса: Д-димер ёши чегарасидан фойдаланиш кекса беморларда инструментал текширувлар сонини 35-45% га камайтириш ва ҳар бир бемор учун 216000 га камайтириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: кекса ёшдаги беморларда бир бемор учун 2,59 та электрокардиографик аломатлар аниқланган, преморбидлик бу аломатларнинг ортиши ва оғирлигига ҳеч қандай таъсир кўрсатмагани исботланган, лекин сурункали юрак етишмовчилиги ва қандли диабети бўлган беморларда электрокардиографик аломатларнинг аниқланиши преморбидлик билан боғлиқ бўлган, бироқ дифференциал-ташхислаш жиҳатидан аҳамиятга эга бўлмаган. Ижтимоий самарадорлиги: электрокардиографиянинг дифференциал диагностика усулидан чиқарилиши сурункали юрак етишмовчилигида ўзининг дигностик алгоритмини шакллантириш, касалликни аниқлаштириш даврини қисқартириш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: харажатлар бир нафар бемор ҳисобига 143000 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: полиморбидлик сурункали юрак етишмовчилиги билан оғриган беморларда ЭКГ белгиларининг кўпайиши ва оғирлигига таъсир кўрсатмаслиги ва дифференциал диагностика нуқтаи назаридан аҳамиятли эмаслиги исботланган.
тўртинчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилиги бўлган преморбид фондаги кекса ёшдаги беморларни дифференциал ташхислашда допплерографик ва денсиметрик тадқиқотларнинг ўрни исботланган, тадқиқотнинг иккала услуби преморбид фондаги мазкур патология ҳақида ишончли маълумот олиш ва преморбидликнинг асосий касалликка таъсирини баҳолаш, ҳамда асоратлар ривожланиши даражасини баҳолаш имконини берган. Ижтимоий самарадорлиги: денситометрик тадқиқотлар, шунингдек, сурункали юрак етишмовчилигида таянч-ҳаракат аппарати касалликларини ташхислашда ва ушбу патологиядан асоратларни прогнозлашда ажралмас аҳамиятга эга, текширилаётган гуруҳлар ўртасида допплерографик белгилар бўйича ишончли фарқлар йўқлиги қайд этилди, шу сабабли полиморбид фонли сурункали юрак етишмовчилигининг дифференциал ташхиси сифатида ушбу усулнинг қиймати юқори эмас мушак-ҳаракат аппарати касалликлари аниқланганда уларнинг қиймати ошган. Иқтисодий самарадорлиги: денситометрик текширувдан фойдаланиб ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан 480000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: сурункали юрак етишмовчилигида таянч-ҳаракат аппарати касалликларига ташхис қўйишда ва асоратларни ушбу патологиядан прогнозлашда ҳам денситометрик текширувлар ўрганилаётган гуруҳлар ўртасидаги денситометрик допплерографик белгилар ўртасида ишончли фарқлар йўқлиги исботланди, шу сабабли ушбу усулнинг полиморбид билан сурункали юрак етишмовчилигининг дифференциал диагностикаси сифатидаги қиймати фон аникланди.