Halimova E’zoza Mirzohidovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertasiyasi himoyasi haqida e’lon

I.  Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Residivlanuvchi tuxumdon polikistozida molekulyar biokimyoviy mexanizmlarning tashxisot va davolash usullarini optimallashtirish”, 14.00.01– Akusherlik va ginekologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.PhD/Tib2358.
Ilmiy rahbar: Karimova Nilufar Nabijanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Rasmiy opponentlar: Tuksanova Dilbar Ismatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Qayumova Dilrabo Talmasovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: S.D.Asfendiyarov nomidagi Qozoq milliy universiteti (Qozog‘iston Respublikasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqodning maqsadi: semizligi bo‘lgan va bo‘lmagan ayollarda tuxumdon polikistoz sindromi residivlanishining molekulyar mexanizmlarini o‘rganish asosida erta tashxis qo‘yish va davolash algoritmini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
semizlik mavjud ayollarda tuxumdon polikistozi residivlanishida gormonal fon, AKTG va kortizol ko‘rsatkichlari va lipid spektr orasidagi korrelyasion bog‘liqliklar asoslangan;
residivlanuvchi tuxumdon polikistoz sindromini bashoratlashda Lp-PLA2 va LOX-1  markerlarining diagnostik  ahamiyati asoslangan;
semizlikka aloqador tuxumdon polikistozi sindromi residivlangan ayollarda gipotalamo-gipofizar tizimga aloqador disfunksiya (stress indusirlangan) va unga bog‘liq giperinsulenimiyaning patogenetik roli aniqlangan;
tuxumdon polikistoz sindromli ayollarni davolash algoritmi va tuxumdon polikistozi sindromining residivlanishini erta bashoratlashga  qaratilgan bosqichma-bosqich reabilitatsiya va davo choralari takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
«Residivlanuvchi tuxumdon polikistozida molekulyar biokimyoviy mexanizmlarning tashxisot va davolash usullarini optimallashtirish» mavzusidagi ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/109-son xulosasi olingan
birinchi ilmiy yangilik. semizlik mavjud ayollarda tuxumdon polikistozi residivlanishida gormonal fon, AKTG va kortizol ko‘rsatkichlari va lipid spektr orasidagi korrelyasion bog‘liqliklar asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: semizlik mavjud bo‘lgan bemorlarda kasallik xavfini erta bartaraf etish hisobiga residivlanuvchi tuxumdon polikistozi kabi ko‘rsatkichlar 1,5 baravar kamaygan hamda metobolik sindromlarini chuqur buzilishlarini erta aniqlash amalga oshirilgan taqdirda ushbu kasallik bilan bog‘liq bo‘lgan sarf-xarajatlarni kamaytirishga erishiladi. Iqtisodiy samaradorligi: Tuxumdon polikistoz sindromi residivlanishi xavf guruhidagi ayollarda zichligi past lipoproteinni erta aniqlash natijasida bemorlarning ambulator murojaatlari qisqarishi va statsionar davolanish ko‘rsatmasi hisobidan har bir nafar bemor uchun sarflanadigan byudjet xarajatlarini 709000  so‘mga iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: residivlanuvchi tuxumdon polikistoz sindromi kasalliklari  bilan xastalangan ayollarda zichligi past lipoproteinni chuqur buzilishlarini erta aniqlash muhim ahamiyat kasb etdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: residivlanuvchi tuxumdon polikistoz sindromini bashoratlashda Lp-PLA2 va LOX-1  markerlarining diagnostik  ahamiyati asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: o‘tkazilgan tadqiqotlarda semizlikka aloqador residivlanuvchi tuxumdon polikistozi sindromi ayollarda insulinrezistentlik xususiyatlari baholanib, giperinsulinemiya og‘ir jarayonlarning rivojlanishi bilan kechishi  xarakterdaligi tasdiqlangan. Iqtisodiy samaradorligi: insulin ko‘rsatkichi aniqlanganda bemorlarning ambulator murojaati 3 martaga kamayadi, mutaxassis ko‘rigi va standart bo‘yicha  bajariladigan  boshqa laborator tahlillar soni  2 martaga qisqarishi hisobidan 104300 so‘m, budjetdan tashqari 72100 so‘m miqdordagi xarajat iqtisod qilingan. Xulosa: insulin miqdorining ahamiyati baholanganda residivlanuvchi tuxumdon polikistoz sindromi erta tashxislash hisobidan har 1 nafar bemordan 176400 so‘mga  iqtisod qilish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: semizlikka aloqador tuxumdon polikistozi sindromi residivlangan ayollarda gipotalamo-gipofizar tizimga aloqador disfunksiya (stress indusirlangan) va unga bog‘liq giperinsulenimiyaning patogenetik roli aniqlangan. Ijtimoiy samaradorligi: o‘tkazilgan tadqiqotlarda Lp-PLA2 va LOX-1 oshishi isbotlangan. RTPKS erta tashxislash bashoratlashda Lp-PLA2 va LOX-1 miqdorini aniqlashning diagnostik va prognostik ahamiyati ko‘rsatilgan. O‘tkazilgan laborator mezonlar asosida  tashxislash dastlabki darajalarda residivlanuvchi tuxumdon polikistoz sindromini konservativ usulda davolash, asoratlar rivojlanishining oldini olish choralarini belgilaydi hamda bemorlarning hayot sifatini yaxshilashga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Lp-PLA2 va LOX-1 oshishi erta davrlarda aniqlanganda ayollarning ambulator murojaati 3 martaga kamayadi, mutaxassis ko‘rigi va standart bo‘yicha  bajariladigan  boshqa laborator tahlillar soni  2 martaga qisqarishi hisobidan har bir nafar bemorga byudjet hisobidan 404800 so‘m, byudjetdan tashqari 93000 so‘m miqdordagi xarajat iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: Lp-PLA2 va LOX-1 oshishi n laborator mezonlardan foydalanib erta tashxislash hisobidan har bir nafar bemordan   497800 so‘mga  iqtisod qilish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tuxumdon polikistoz sindromli ayollarni davolash algoritmi va tuxumdon polikistozi sindromining residivlanishini erta bashoratlashga  qaratilgan bosqichma-bosqich reabilitatsiya va davo choralari takomillashtirilgan. Iqtisodiy samaradorligi tuxumdon polikistozi sindromining residivlanishini erta aniqlash davo va reabilitatsion muolajalarni mukammalashtirish algoritmi takomillashtirilganligi uning davolanish jarayoni amaliyotiga joriy qilinishi yordamchi reproduktiv texnologiyalarni bajarmaslik hisobiga 1958000 so‘m sarf xarajatlar mablag‘larini tejash imkonini bergan. Xulosa: biokimyoviy va laborator ko‘rsatkichlar ma’lumotlariga asoslanib tuxumdon polikistozi sindromining residivlanishini erta aniqlash  va davo algoritmini qo‘llash kasallikni reabilitatsiya tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.