Lim Maksim Vyacheslavovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bolalarda bronxoobstruktiv sindromni tashxislash, davolash va oldini olishda tizimli yondashuv», 14.00.09 – Pediatriya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.4.DSc/Tib751.    
Ilmiy maslaxatchi: Shavazi Nurali Muxammad o‘gli, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarkand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Rasmiy opponentlar: Ovsyannikov Dmitriy Yur`evich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Agzamova Shoira Abdusalamovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Axmedova Inobat Muxamedjanovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Ijevsk davlat tibbiyot akademiyasi (Rossiya).
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: bolalarda bronxoobstruktiv sindromni tashxislash, davolash va oldini olishning kompleks tizimini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
havo ifloslanish ko‘rsatkichlari PM 2.5≥25,25 ng/m3, PM 10≥30,25 ng/m3, HCHO≥0,0405 mg/m3, TVOC≥0,375mg/m3 ko‘payishi, RH≤31,5% ning kamayishi bolalarda bronxoobstruktiv sindrom xavfining bashoratchisi ekanligi isbotlangan;
residivlangan obstruktiv bronxit va bronxial astmani rivojlanish xavfini aniqlashda: ikkinchi guruh bolalarida birinchi guruh bolalari bilan taqqoslaganda IL-4, IL-6, TNF-α, IgE darajalarining o‘sishi aniqlandi (mos ravishda 1,8, 1,6, 1,7 va 2,2 baravariga),   IL-4≥10,9 pg/ml (Se=76,7%, Sp=72,5%), IL-6≥22,65 pg/ml (Se=73,3%, Sp=71,7%), TNF-α≥27,15 pg/ml (Se=83,3%, Sp=63,3%), IgE≥56,6 ME/ml (S=>80,3%, Sp=89,2%) ko‘rsatgichlarining diagnostik ahamiyati isbotlangan;
residivlangan obstruktiv bronxit va bronxial astma rivojlanishining prediktorlari sifatida: balg‘amdagi eozinofillar qiymatining va ikkinchi guruh bolalarida E:I index birinchi guruh bolalariga nisbatan (mos ravishda 2,4 va 1,13 marta) oshishi, balg‘amdagi eozinofillar darajasi≥1,95% (Se=90,8%; Sp=93,3%), modifikatsiyalangan bronxofonografiya ko‘rsatgichi  E:I index≥1,78 (Se=71,7%; Sp=61,7%) ekanligi isbotlangan;
bolalarda kasallikning residiv kechishini rivojlanish ehtimolini baholashda bronxoobstruktiv sindromni erta tashxislash va oldini olishning matematik modelining (Se=94,4%, Sp=85,0%) yuqori diagnostik samaradorligi isbotlangan;
bronxial obstruksiyasi bo‘lgan bolalarda "Bolalarda BOS ni davolashga tizimli yondashuv" algoritmining samaradorligi (havoni namlash va tozalash, gialuron kislotasi bilan burun instillyasiyasi, gialuron kislotasi, 3% natriy xlorid va atsetilsistein bilan nebulayzer ingalyasiyasi), E:I indeksining 1,3 baravar, balg‘amdagi eozinofillar miqdori 1,4 marta, PM 2.5/10 3 marta, HCHO, TVOC 1,7-1,9 marta, AQI 2,3 marta pasayishi, RH darajasi 50% ga normallashishi bilan isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Bolalarda bronxoobstruktiv sindrom bilan kechuvchi kasalliklar tashxisi, davolash va oldini olishni  takomillashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: havo ifloslanishi ko‘rsatkichlarining isbotlangan ortiq oshishi PM 2.5≥25,25 ng/m3, PM 10≥30,25 ng/m3, HCHO≥0,0405 mg/m3, TVOC≥0,375mg/m3, RH≤31,5% ga kamayishi, bu bolalarda bronxoobstruktiv sindrom xavfining bashoratchisi sifatida Samarqand viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazining 18.07.2023 yildagi №47-u-sonli buyrug‘i asosida, Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinikaning 19.03.2023 yildagi №158-u-sonli buyrug‘i va 13-sonli oilaviy poliklinikaganing 11.10.2023 yildagi №19-sonli buyrug‘i asosida amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi 03/07-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: havo ifloslanishining tavsiya etilgan mezonlari bolalarda bronxial obstruksiyani rivojlanishi uchun mikroiqlim xavf omillarini o‘z vaqtida yo‘q qilishga imkon beradi, bu esa kasallanishni kamaytiradi va bolalarning hayot sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: o‘tkir respirator kasalliklarga chalingan bemorlarda uyda havoning ifloslanish ko‘rsatkichlarini tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, 80 tadan 14 tasida havoning ifloslanish ko‘rsatkichlaridan ortiqcha edi. O‘tkazilgan havoni tozalash va namlantirish kompleksi 14 bolada bronxoobstruktiv sindrom rivojlanishining oldini olish imkonini bergan va shu orqali 14126000 so‘m tejash imkonini bergan. Xulosa: o‘tkir respirator kasalliklarga chalingan bolalarda binodagi havoning ifloslanish ko‘rsatkichlarini aniqlashni joriy etish byudjet mablag‘larini 585500 so‘m va 1 ta kasal bolaga 423500 so‘m byudjetdan tashqari mablag‘larni tejash imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: residivlangan obstruktiv bronxit va bronxial astmani rivojlanish xavfini aniqlashda ko‘rsatkichlarning belgilangan ahamiyati, ikkinchi guruh bolalarida birinchi guruh bolalari bilan taqqoslaganda IL-4, IL-6, TNF-α, IgE darajalarining o‘sishi aniqlanib (mos ravishda 1,8, 1,6, 1,7 va 2,2 baravariga), IL-4≥10,9 pg/ml (Se=76,7%, Sp=72,5%), IL-6≥22,65 pg/ml (Se=73,3%, Sp=71,7%), TNF-α≥27,15 pg/ml (Se=83,3%, Sp=63,3%), IgE≥56,6 ME/ml (S=>80,3%, Sp=89,2%) ko‘rsatkichlarining diagnostik ahamiyati isbotlanganligi Samarqand viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazining 18.07.2023 yildagi №47-u-sonli buyrug‘i asosida, Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinikaning 19.03.2023 y.dagi №158-u -sonli buyrug‘i va 13-sonli oilaviy poliklinikaganing 11.10.2023 y.dagi №19-sonli buyrug‘i asosida amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi 03/07-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: ROB va BA ni erta tashxislash va oldini olish uchun tavsiya etilgan immunologik mezonlar kasallikning takroriy epizodlari sonini kamaytirishi, bolalarda bronxoobstruktiv sindromning residiv kechishini tashxislash va aniqlashni yaxshilash imkonini beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: ROB va BA bilan kasallangan 60 bemorni 17 tasida immunologik parametrlar baholandi, keyin "bolalarda BOS ni davolashga tizimli yondashuv" algoritmiga muvofiq davolash amalga oshirildi, bu esa kasallik epizodlarini takroriy rivojlanishini oldini olib, 23077500 so‘m tejash imkonini bergan. Xulosa: ROB va BA bilan og‘rigan bemorlarda IL-4, IL-6, TNF-α, IgE ko‘rsatkichlarini aniqlash joriy etilishi har bir bemor bolaga byudjet mablag‘larini 725000 va 632500 so‘m byudjetdan tashqari mablag‘larni tejash imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: balg‘amdagi eozinofillar qiymatining va ikkinchi guruh bolalarida E:I index birinchi guruh bolalariga nisbatan (mos ravishda 2,4 va 1,13 marta) oshishi, balg‘amdagi eozinofillar ko‘rsatkichining diagnostik ahamiyati darajalari 1,95% (Se=90,8%; Sp=93,3%), modifikatsiyalangan bronxofonografiya indeksi E:I index≥1,78 (Se=71,7%; Sp=61,7% ROB va BA rivojlanishining bashoratchilari sifatida isbotlanganligi Samarqand viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazining 18.07.2023 yildagi №47-u-sonli buyrug‘i asosida, Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinikaning 19.03.2023 yildagi №158-u-sonli buyrug‘i va 13-sonli oilaviy poliklinikaganing 11.10.2023 yildagi №19-sonli buyrug‘i asosida amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi 03/07-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorlig: taklif etilayotgan mezonlar ROB va BA rivojlanishining oldini oladi, umumiy kasallanishni kamaytirib, bolalar va ularning ota-onalarining hayot sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: o‘tkir obstruktiv bronxit bilan og‘rigan 40 bemordan 9 tasida balg‘amdagi eozinofillar darajasining ≥1,95% va E:I index≥1,78 oshishi aniqlandi, bu o‘z vaqtida davolash-profilaktika choralarini tuzatishga, ROB va BA ning oldini olishga imkon bergan. Shunday qilib, 9 ta bolada yiliga kamida 3 ta kasallik holatlarining oldi olindi va bu iqtisodiy samaradorlik 36652500 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: o‘tkir obstruktiv bronxit bilan og‘rigan bemorlarda balg‘am eozinofillarini va E:I index aniqlashni joriy etilishi 1 ta bemor bolaga 2175000 so‘m byudjet mablag‘larini va 1897500 so‘m byudjetdan tashqari mablag‘larni tejash imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tasdiqlangan yuqori diagnostik samaradorligi bo‘lgan bolalarda bronxoobstruktiv sindromni erta tashxislash va oldini olish matematik modelining (Se=94,4%, Sp=85,0%) qullash kasallikning residiv kechishini rivojlanish ehtimolini baholash Samarqand viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazining 18.07.2023 yildagi №47-u-sonli buyrug‘i asosida, Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinikaning 19.03.2023 yildagi №158-u-sonli buyrug‘i va 13-sonli oilaviy poliklinikaganing 11.10.2023 yildagi №19-sonli buyrug‘i asosida amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi 03/07-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: bronxoobstruktiv sindromni erta tashxislash va oldini olish uchun matematik modeldan foydalanish kasallikni kamaytirish, prognozni yaxshilash va kasallikning surunkali shaklga utish oldini olish imkonini beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: o‘tkir obstruktiv bronxit va bronxiolit bilan kasallangan 120 bemor ishlab chiqilgan matematik model bo‘yicha baholandi, bu esa 34 bolada residiv kechishini o‘z vaqtida aniqlash va rivojlanishiga yo‘l qo‘ymaslik imkonini berdi, bu esa 46155000 so‘m tejash imkonini bergan. Xulosa: bolalarda bronxoobstruktiv sindromni erta tashxislash va oldini olishning matematik modelini joriy etish 1 ta bemor bolaga byudjet mablag‘larini 725000 so‘m va 632500 so‘m byudjetdan tashqari mablag‘larni tejash imkonini bergan.
beshinchi ilmiy yangilik: bronxial obstruksiyasi bo‘lgan bolalarda "Bolalarda BOS ni davolashga tizimli yondashuv" algoritmining samaradorligi (havoni namlash va tozalash, gialuron kislotasi bilan burun instillyasiyasi, gialuron kislotasi, 3% natriy xlorid va atsetilsistein bilan nebulayzer ingalyasiyasi), E:I indeksining 1,3 baravar, balg‘amdagi eozinofillar miqdori 1,4 marta, PM 2.5/10 3 marta, HCHO, TVOC 1,7-1,9 marta, AQI 2,3 marta pasayishi, RH darajasi 50% ga tushishni me’yoriy ko‘rsatgichlari Samarqand viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazining 18.07.2023 yildagi №47-u-sonli buyrug‘i asosida, Samarqand shahar 3-sonli oilaviy poliklinikaning 19.03.2023 yildagi №158-u-sonli buyrug‘i va 13-sonli oilaviy poliklinikaganing 11.10.2023 yildagi №19-sonli buyrug‘i asosida amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi 03/07-son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: bolalarda bronxoobstruktiv sindromga individual yondashuv bolaning hayot sifatini yaxshilashi, kasallikning surunkali va residiv shakllari sonini kamaytirishi, kasallikning prognozini yaxshilashi mumkin. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: statsionar davolanish bosqichida o‘tkir va qaytalanuvchi bronxoobstruktiv sindromli 80 nafar bemor amalga oshirilgan algoritm bo‘yicha davolandi, bu esa kasalxonaga yotqizish vaqtini o‘rtacha 1,5 kunga qisqartirishga olib kelgan va bu 32580000 so‘m tejash imkonini bergan. Xulosa: o‘tkir va qaytalanuvchi bronxoobstruktiv sindromli bolalarda “Bolalarda BOS kasalligini davolashga tizimli yondashuv” algoritmini qo‘llash 1 ta bemor bolaga 217500 so‘m byudjet mablag‘larini va 189750 so‘m byudjetdan tashqari mablag‘larni tejash imkonini bergan.