Xamidullaev Firdavs Faridovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishni davolashda angiogenez ingibitorlarining ta’siri va samaradorligini baholash», 14.00.08 - Oftal`mologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Tib2240
Ilmiy raxbar: Normatova Nargiza Mirshovkatovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Rasmiy opponentlar: Yangieva Nodira Raximovna tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Baranov Valeriy Ivanovich tibbiyot fanlari doktori, professor (Rossiya Federatsiyasi).
Yetakchi tashkilot: I.N.Ulyanov nomidagi Chuvashiya davlat universiteti (Rossiya Federatsiyasi).
II. Tadqiqot maqsadi. Qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishni davolashda immunologik biomarkerlarga, klinika - funksional ko‘rsatkichlarga asoslanib angiogenez ingibitorlarining ta’sirini baholab, davolash usullarini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
makulaning shishishi aniqlangan bemorlarda anti-VGEF terapiya va GKS bilan davolashning samaradorligi immunologik natijalar asosida uzoq muddatli terapevtik samaradorligi asoslangan;
qandli diabetga chalingan bemorlarda klinik va funksional parametrlarni aniqlash orqali mikrovaskulyar biomarkerlarning diabetik makulyar shish bilan bog‘liqligi isbotlangan;
qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishishi anti-VGEF terapiya va GKS yordamida davolanganda immunologik biomarkerlarning kamayishi xisobiga funksional va morfologik ko‘rsatkichlar yaxshilanishi orkali klinik samaradorligi asoslangan;
qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shish kuzatilganda Anti-VGEF dori vositasini kullash endotelial dicfuksiyasini kamayishi tufayli qon tomirlar o‘tkazuvchanligining yaxshilanishi, GKS ni qo‘llash esa IL-6 va IL-8 ning miqdori oshishiga va yallig‘lanishga karshi ta’sir kilishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarini joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tatbig‘i bo‘yicha 2024 yil 15-iyuldagi 03/01–son xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: makulaning shishishi aniqlangan bemorlarda anti-VGEF terapiya va GKS bilan davolashning samaradorligi immunologik natijalar asosida uzoq muddatli terapevtik samaradorligi asoslangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: Olingan ma’lumotlarga asoslanib, klinik amaliyotda Makulaning shishishini aniqlash bilan birgalikda immunnologik natijalar asosida shish kechishining dinamikasini nazorat qilish, DMSh bilan kasallangan bemorlarda kasallikning qaytalanishini hamda anti-VGEF terapiya va GKS bilan davolashni korreksiya qilish imkoniyatini prognozlash uchun zarur. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RIKMIATM Qashqadaryo filiali(27.03.2024y; №25), RIKMIATM Jizzax filiali (27.03.2024y; №15) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: IL 6 va IL 8 miqdori normadan baland bo‘lgan diabetik makulyar shish aniqlangan bemorlarda anti-VGEF terapiya va glyukokortikosteroid (diprospan) bilan davolashning samaradorligi kasallik qaytalanishini 2 baravar kamayishiga erishilgan va natijada 1 nafar bemor xisobiga byudjet mablag‘larini 4 000 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini beradi. Xulosa: MDSh bilan kasallangan bemorlarni davolashning keyingi taktikasini aniqlash uchun immunologik tekshirish interleykinlar oshgan turini (IL 6 va IL 8) aniqlash lozim. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: «Qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishni davolashda angiogenez ingibitorlarining ta’siri va samaradorligini baholash» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzurida tashkil etilgan ilmiy texnik kengashiga Samarkand davlat tibbiyot universiteti rektori tomonidan 2024 yil 26-iyundagi  6201-son xat yuborilgan.
ikkinchi ilmiy yangilik: qandli diabetga chalingan bemorlarda klinik va funksional parametrlarni aniqlash orqali mikrovaskulyar biomarkerlarning diabetik makulyar shish bilan bog‘liqligi isbotlangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: Interleykinlar 6 va 8 ning ortishi makulaning diabetik shishishining o‘rta og‘ir darajasi aniqlangan bemorlarda kasallik klinikasi 2 barobar og‘irlashishiga va davolash muolajalari samarasining 1,5 marta pasaytirishining ahamiyati va ularning bog‘liqligi qo‘shimcha tekshirish usullari orqali aniqlangan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RIKMIATM Qashqadaryo filiali(27.03.2024y; №25), RIKMIATM Jizzax filiali(27.03.2024y; №15) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Bemorlarni davolashda mikrovaskulyar biomarkerlarni aniqlamasdan davolash  konservativ davo effektivini 1,5 barobarga tushurib yuboradi, tadqiqot guruhlarida turli xil davolash usullarini solishtirishda esa statistik jihatdan sezilarli farqlar aniqlanmadi, qaysikim individuallashtirilgan tibbiyotning zamonaviy tushunchalariga zid hisoblanadi. Xulosa: DMSh fenotiplaridagi shish jarayonining turli mexanizmi isbotlangan, qaysikim bemorlarni makulaning diabetik shishishi va mikrovaskulyar biomarkerlar normadan oshgan yoki yo‘qligi asosida murakkab qimmat turuvchi konservativ davo usullaridan foydalanmasdan saralash imkonini beradi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: «Qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishni davolashda angiogenez ingibitorlarining ta’siri va samaradorligini baholash» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzurida tashkil etilgan ilmiy texnik kengashiga Samarkand davlat tibbiyot universiteti rektori tomonidan 2024 yil 26-iyundagi  6201-son xat yuborilgan.
uchinchi ilmiy yangilik: qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishishi anti-VGEF terapiya va GKS yordamida davolanganda immunologik biomarkerlarning kamayishi xisobiga funksional va morfologik ko‘rsatkichlar yaxshilanishi orkali klinik samaradorligi asoslangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: Engil darajali makulaning diabetik shishishini davolashda Ranibizumabga nisbatan Brolusizumabning samaradorligi OKT dagi natijalari orqali 28 % ga, MKM orqali 9,5 % ga va MKKO‘ orqali 10 % ga samarali ekanligi qiyosiy tahlil qilingan Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Diabetik makulyar shish bilan kasallangan bemorlarning ilmiy tadqiqotlari natijalari Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RIKMIATM Qashqadaryo filiali(27.03.2024y; №25), RIKMIATM Jizzax filiali(27.03.2024y; №15) amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Diabetik makulyar shish qo‘llaniladigan anti-VGEF terapiyada qo‘llaniladigan brolusizumab va ranibizumablar bir-biridan klinik kechishi, bemorlarning hayot sifatiga ta’siri, makuladagi shishning OKTdagi o‘lchamlari, intereyleykinlar miqdori hamda mahalliy GKS terapiya o‘tkazish orqali ajralib turadigan makuladagi shishning davomiyligi bilan tavsiflanadi. bu esa kasallikning rivojlanishi va xronizasiyasini kamaytirishga imkon beradi, davolashga ketadigan dori vositalarga qilingan harajatlar 50 % kamaytiradi, bu bir yilda 4.000.000 so‘mni tejash imkonini beradi. Xulosa: Qandli diabetga chalingan bemorlarda MDSh bo‘lganda anti-VGEF preparatlarini qo‘llash samaradorlikka olingan natijalarga asoslanib, ishlab chiqilgan algoritmga muvofiq amaliy sog‘liqni saqlash uchun erta diagnostika choralari, prognozlari va anti-VGEF preparatlari bilan davolash bo‘yicha tavsiyalar taklif etiladi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: Qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishni davolashda angiogenez ingibitorlarining ta’siri va samaradorligini baholash» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzurida tashkil etilgan ilmiy texnik kengashiga Samarkand davlat tibbiyot universiteti rektori tomonidan 2024 yil 26-iyundagi  6201-son xat yuborilgan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shish kuzatilganda Anti-VGEF dori vositasini kullash endotelial dicfuksiyasini kamayishi tufayli qon tomirlar o‘tkazuvchanligining yaxshilanishi, GKS ni qo‘llash esa IL-6 va IL-8 ning miqdori oshishiga va yallig‘lanishga karshi ta’sir kilishi isbotlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: Ilmiy yangilikning ahamiyati: Makulaning diabetik shishishi diagnostikasini optimizatsiyalashtirilib anti-VGEF dori vositalari bilan davolashni takomillashtiriladi va rivojlangan o‘zgarishlarni erta aniqlash hamda bartaraf etish orqali kasallik kechishini nazorat qilish, erta rivojlanishini oldini olish va ko‘rish o‘tkirligini tiklash usullari tibbiyotda yangilandi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar «Makulaning diabetik shishishing turli bosqichlarini anti-VGEF dori vositalari bilan davolash algoritmi» mavzusida ilmiy tadqiqotlari natijalari RIKMIATM Qashqadaryo filiali, RIKMIATM Jizzax filiali amaliyotiga joriy etildi (Samarqand Davlat tibbiyot universiteti qoshidagi Ekspert Kengashining 2024 yil 13 martdagi 39-sonli xulosasi). Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar :Diabetik makulyar shish bilan kasallangan bemorlarning ilmiy tadqiqotlari natijalari Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RIKMIATM Qashqadaryo filiali (27.03.2024y; №25), RIKMIATM Jizzax filiali(27.03.2024y; №15) klinik amaliyotiga tadbiq etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Sitokinlar darajasi, klinik va funksionar ko‘rsatkichlar o‘zgarishlarini tahlil qilish asosida ushbu kasallikning kombinasiyalashgan usul bilan davolash orqali sarf xarajatlarni 50% ga kamaytirish orqali iqtisodiy samaradorlikka erishilgan Xulosa: Klinik, to‘r parda markaziy chuqurchasi qalinligi, maksimal korregirlangan ko‘rish o‘tkirligini, ko‘ruv organi UTT diagnostikasi asosida qandli diabetga chalingan bemorlarda makulaning shishishini rivojlanish mexanizmi diabet omillari, ko‘rish o‘tkirligidagi pasayish va makuladagi shishning qalinligini aniqlandi. Olingan natijalar asosida kasallikning rivojlanishi va xronizasiyasining oldini olish uchun anti-VGEF terapiyani optimallashtirilib brolusizumab va ranibizumabni taqqoslash usuli yordamida amalga oshirildi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanishi: Qandli diabetga chalingan bemorlarda makulyar shishni davolashda angiogenez ingibitorlarining ta’siri va samaradorligini baholash» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzurida tashkil etilgan ilmiy texnik kengashiga Samarkand davlat tibbiyot universiteti rektori tomonidan 2024 yil 26-iyundagi  6201-son xat yuborilgan.