Abdullaev Sharofiddin Shaxobiddin o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Chilonjiyda va anjir mevalari asosida xalq tabobati uchun tovarlar olish va ularni sinflash», 02.00.09 – Tovarlar kimyosi, 14.00.41 – Xalq tabobati (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.PhD/K859.
Ilmiy rahbarlar: Asqarov Ibrohim Rahmonovich, kimyo fanlari doktori, professor; Mamatqulova Surayyo Abdusamatovna, kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat universiteti, DSc.03/29.10.2021.K/T.60.05.
Rasmiy opponentlar: Abdullaev Shavkat Vohidovich, kimyo fanlari doktori, professor, Mo‘ydinov Nurillo To‘xtarovich, kimyo fanlari bo‘yicha falsafa doktori(PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Andijon davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: chilonjiyda (Zizifus jujuba Mill.), anjir (ficus carica l.) mevalari va boshqa dorivor o‘simliklar kompozisiyasi asosida xalq tabobati uchun oziq-ovqat qoshilmalari ishlab chiqish, ularning kimyoviy tarkibi va shifobaxsh xususiyatlarini aniqlash hamda olingan yangi tovarlarni TIF TN bo‘yicha  sinflashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Farg‘ona viloyatida etishtirilgan chilonjiyda va anjir mevalari tarkibida gidrofil vitaminlarni YSSX usulida aniqlash natijasida chilonjiydada B1, B2, B3, B6 va PP vitaminlar miqdori anjirga nisbatan ko‘p miqdorda, anjirda esa, B9 va C vitamilari ko‘p to‘planganligini isbotlangan;
mahalliy chilonjiyda va anjir mevalari etanolli ekstraktlari tarkibidagi fenolli birikmalarning miqdorlarini YSSX usulida aniqlash asosida chillonjiyda mevasiga qaraganda anjirda gall kislota, rutin, salisil kislota, kversetin va apigenin mos ravishda 31,0; 3,3; 1,4; 11,7 va 15,0 barobar ko‘p ekanligi aniqlangan;
chilonjiyda, anjir mevalari, kashnich o‘simligi va arpabodiyon urug‘i va ularning har xil tarkibli kompozisiyalarining in vitro sharoitida antioksidant faolligini baholash asosida xalq tabobatida qollaniladigan shifobaxsh “Askarun” va “Askarufen” oziq-ovqat qo‘shilmalari ishlab chiqilgan;
IBP OES usulida “Askarun” va “Askarufen” oziq-ovqat qo‘shilmalari tarkibidagi 44 ta kimyoviy elementlar miqdori aniqlanganda ularda inson salomatligi uchun foydali bo‘lgan makroelementlar va hayotiy muhim bo‘lgan mikroelementlar etarli bo‘lib, zaharli va og‘ir metallar ruxsat etilgan me’yordan  ko‘p emasligi aniqlangan;
“Askarufen” va “Askarun” oziq-ovqat qo‘shilmalarining in vitro sharoitida difenilpikrilgidrozil radikallarini so‘ndirish metodi yordamida ularning antiradikal faolligi yuqori ekanligini isbotlangan;
yangi “Askarufen” va “Askarun” oziq-ovqat qo‘shilmalari uchun texnologik yo‘riqnomalar hamda tashqi iqtisodiy faoliyatdagi tovarlar nomenklaturasi bo‘yicha xalqaro tovar kod raqamlari ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Chilonjiyda va anjir mevalari hamda ayrim dorivor o‘simliklar qismlari asosida xalq tabobati uchun tovarlar olish va ularni sinflash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
Shilonjiyda va anjir mevalari kompozisiyasi asosida “Askarun” nomli yangi oziq-ovqat qo‘shilmasini ishlab chiqarish texnologik yo‘riqnomasi (TY 303271760-04:2024) ishlab chiqilgan va O‘zbekiston Respublikasi Prezident Adminstratsiyasi huzuridagi Sanitariya-epidemiologik nazorat Bosh boshqarmasi tomonidagi Sanitar-epidemiologik xulosa berilgan (O‘zbekiston Respublikasi Prezident Adminstratsiyasi huzuridagi Sanitariya-epidemiologik nazorat Bosh boshqarmasining 06.08.2024 yildagi №016831-son ma’lumotnomasi) Natijada, chilonjiyda va anjir mevalari asosida shifobaxsh oziq-ovqat qo‘shilmalarini ishlab chiqarish imkonini bergan;
shilonjiyda mevasi, kashnich o‘simligining er ustki qismi, Arpabodyon urug‘i kompozisiyasi asosida “Askarufen” nomli yangi oziq-ovqat qo‘shilmasini ishlab chiqarish texnologik yo‘riqnomasi (TY 477967747-01:2024) ishlab chiqilgan va “UzTest” O‘zbekiston ilmiy-sinov va siaft nazorati markazi tomonidan sinov-tajriba xulosasi berilgan. (“UzTest” O‘zbekiston ilmiy-sinov va siaft nazorati markazi laboratoriyasining 03.05.2024 yildagi 002-120/3-son ma’lumotnomasi) Natijada, chilonjiyda mevasi, kashnich o‘simligining er ustki qismi, Arpabodyon urug‘i kompozisiyasi asosida shifobaxsh oziq-ovqat qo‘shilmalarini ishlab chiqarish imkonini bergan;
“Askarufen” va “Askarun” nomli tabiiy oziq-ovqat qo‘shilmalari tovar sifatida sinflanib, unga tashqi iqtisodiy faoliyatdagi tovarlar nomenklaturasi bo‘yicha “Shilonjiyda, anjir va ayrim dorivor o‘simliklar asosida tayyorlangan, tarkibida B, C, PP kabi vitaminlar, rutin, kversetin, apigenin kabi flavonoidlar, foydali aminokislotalar, polisaxaridlar, oqsillar kabi tabiiy birikmalar saqlagan tabiiy oziq-ovqat qo‘shilmalari, dori vositasi emas” uchun – 1212301507  kod raqami ishlab chiqilgan va O‘zbeksiton Respublikasi Bojxona Qo‘mitasi tomonidan amaliyotga joriy etish uchun qabul qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasining 18.10.2024 yildagi 17/05-24-0005-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, chilon jiyda, anjir va ayrim dorivor o‘simliklar asosida tayyorlangan oziq-ovqat qo‘shilmalarini kimyoviy tarkibi asosida sinflash imkonini bergan.